اعمال شب قدر

شب های قدر, عالی ترین لحظات برای پیوند بنده و خالق و بهترین فرصت برای اندیشه در جهت بازگشت به خویشتن در اوج غرق گشتگی در دنیای مادی است

شب‌های قدر، عالی‌ترین لحظات برای پیوند بنده و خالق و بهترین فرصت برای اندیشه در جهت بازگشت به خویشتن در اوج غرق گشتگی در دنیای مادی است.

آنان كه مأمن و پناهگاه امنی برای توسل می‌جویند، آماده شده‌اند تا در شب های دل كندن از هر آنچه انسان را به پستی و فراق از اصل كشانده، رهایی یابند و همچون آیینه‌ای، مهیا و آماده تجلی نور حق و خداشناسی شوند.

اكنون كه بیش از نیمی از ماه پرفیض رمضان سپری شده، دل‌ها و قلب‌ها در دریای بیكران این ماه شسته و مطهر شده، تا در شب‌های ریزش باران رحمت الهی، به درگاه حضرتش انسی دوباره گیرد و برای كسب عافیت به دور از هر آلودگی دعا كند. در حقیقت حلقه اتصال بندگان با خالق هستی كه از اول رمضان آغاز گشته است در شب‌های قدر به اوج خود می‌رسد.

درهای رحمت الهی گشوده شده، فرشتگان نظاره ‌گر اعمال و شب زنده‌داری‌های بندگان عاشقی هستند كه سر بر سجده شكر ساییده و او را می‌خوانند تا اندكی از خوان بیكران رحمتش برای ادامه زندگی و ره توشه سفر آخرت به روی آنان گشوده شود.

"انا انزلناه فی لیله القدر" آیه‌ای از كلام وحی الهی كه بارها شنیده و زمزمه كرده‌ایم، كلامی كه انسان مانده در قفس دنیا و در بند مادیّات را به سوی شبی فرا می‌خواند كه گویند از هزار شب برتر است.

"قدر" به معنای اندازه‌گیری است و از اسرار شب قدر نزول قرآن است و در این شب حوادث یك سال تا شب قدر سال آینده اعم از زندگی، مرگ، رزق، سعادت و شقاوت بندگان تقدیر می‌شود.

در قرآن كریم آیه‌ای كه بیان كند شب قدر چه شبی است، دیده نمی‌شود، تنها در آیه ‪ ۱۸۵‬سوره بقره اینگونه آمده است كه "شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن" قرآن یكپارچه در ماه رمضان نازل شده است.

با استناد به این آیه معلوم می‌شود شب قدر یكی از شب‌های ماه رمضان است، اما این كه كدام یك از شب‌های آن است، در قرآن كریم بیان نشده و تنها از روایات استفاده می‌شود.

اهمیت شب قدر به حدی است كه بسیاری از امامان دین بر احیای این شب حتی در حال بیماری نیز سفارش كرده‌اند.

امام صادق(ع) به ابو بصیر می ‌فرماید: در هر یك از دو شب بیست و یكم و بیست و سوم صد ركعت نماز بخوان، تا می‌توانی آن دو شب را تا سپیده صبح شب زنده داری كن، در آن دو شب غسل كن. ابوبصیر عرض كرد: اگر نتوانستم ایستاده نماز بخوانم؟ فرمودند: نشسته بخوان. اگر باز هم نتوانستم؟ خوابیده بخوان.

اگر باز هم نتوانستم؟ ایرادی ندارد كه سر شب كمی بخوابی و باقی مانده شب را به هر نحوی كه می‌توانی به عبادت بپردازی، چون در ماه رمضان، درهای آسمان گشوده است، شیطان ها در زنجیرند و اعمال مؤمنان پذیرفته می‌شود.

از این حدیث بر می ‌آید كه انسان در این شب باید به هر شكل ممكن عبادت و راز و نیاز با خالق را از دست ندهد زیرا در این شب كه شیاطین در بند هستند، هیچ واسطه‌ای بین بنده و خالق نیست.

از پیامبر گرامی اسلام (ص) نیز نقل است: از خداوند به دور باد و نفرین بر كسی كه به شب قدر برسد و زنده باشد، اما آمرزیده نشود.

"انس بن مالك" از پیامبر (ص) نقل كرده كه فرمودند: ماه مبارك به شما رو آورده است و در این ماه شبی است كه برتر از هزار ماه است و هر كس از فیض شب قدر محروم گردد، از تمام خیرات بی‌نصیب مانده است و محروم نمی‌ماند از بركات شب قدر، مگر كسی كه خویشتن را محروم كرده است.

از امام باقر (ع) نیز درباره به وجود آمدن شب قدر نقل است كه اگر خداوند كارهای مؤمنان را چند برابر نكند به سر حد كمال نمی‌رسند، اما از راه لطف كارهای نیكوی آن‌ها را چند برابر می‌فرماید تا كاستی هایشان جبران شود.

بر این اساس، راز سعادتمند شدن انسان‌ها در شب قدر، عمل اختیاری صالحی است كه با عنایت خداوند، بركت یافته و چند برابر می‌شود.

از حضرت رسول (ص) نیز پیرامون شب زنده داری شب قدر نقل است كه فرمودند: كسی كه شب قدر را شب زنده‌داری كند، تا شب قدر آینده، عذاب دوزخ از او دور گردد.

امام موسی بن جعفر (ع) نیز در این ‌باره فرمودند: كسی كه در شب قدر غسل كرده و تا سپیده صبح شب زنده‌داری كند، گناهانش آمرزیده می‌شود.

تمامی این روایات بر این مطلب دلالت دارند كه برخی مقدرات و پاداش‌ها، مانند دور شدن از عذاب دوزخ، نتیجه كار خود بندگان است و سرنوشت هر انسانی در شب قدر به دست خودش رقم می‌خورد.

در این شب به خواندن دعاهایی از جمله "جوش كبیر"، "دعای افتتاح" و "ابوحمزه ثمالی" سفارش شده زیرا انسان با یادآوری لطف، گذشت، كرم، رحمت و بخشش بی‌پایان خدای مهربان او را در كنار و دستگیر خویش می‌بیند و نور امید در دلش می درخشد.

در شب‌های قدر انسان وارد مسیر سرنوشت خود گشته و آن را تغییر می‌دهد، گاهی برای پیمودن مسیر مقدرات، بر بال دعا و گاه بر بال عمل می‌نشیند و با درك این شب، از شرّ نفس و شیاطین به آن خالق یكتا دست یاری دراز می ‌كند تا همواره نگاهبان او باشد تا بتواند ره توشه‌ای از اعمال نیك و شایسته برای سفر آخرت خود ذخیره كند.

از اعمال شب قدر آن است كه انسان به نگهبانان این شب "معصومین (ع)" توسل جسته و توفیق در اعمال و احوال را كه به آن احتیاج دارد ذكر كرده و تلاش كند تا با استغفار از گناهان خود، باران رحمت و جود و بخشش خداوند را شامل حال خود كند.

از دیگر اعمال شب قدر، نمازی است كه در آن یك بار حمد و هفت بار "قل هو الله احد" خوانده می‌شود و بعد از پایان نماز هفتاد بار ذكر "استغفرالله ربی و اتوب الیه" گفته می‌شود و سپس حوایج از خدا خواسته می‌شود.

به جا آوردن صد ركعت نماز و خواندن دعاهایی كه در بین آن وارد شده از دیگر اعمال این شب است، زیرا مضامین آن برآمده از سینه امامان دین بوده و در این ادعیه علوم گران بهایی است كه جز پیامبران و جانشینان آنان كسی از آن آگاه نیست.

خواندن دعای گشودن قرآن و قرآن را روی سر گذاشتن از دیگر اعمال شب قدر است به این نیت كه عقل و اندیشه او با این عمل تقویت شده و با دانش‌های قرآن كامل شود و نور عقل با نور قرآن ضمیمه گردد.

قرآن را بگشاید و بگذارد در مقابل خود و بگوید:

اللّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِكِتابِكَ الْمُنْزَلِ وَمَا فِیهِ، وَ فِیهِ اسْمُكَ الاَْكْبَرُ، وَ أَسْماؤُكَ الْحُسْنی، وَ مَا یُخافُ وَ یُرْجی، أَنْ تَجْعَلَنِی مِنْ عُتَقائِكَ مِنَ النّارِ. پس هر حاجت كه دارد بخواهد. قرآن شریف را بر سر بگذارد و بگوید:

اللّهُمَّ بِحَقِّ هذَا الْقُرْآنِ وَ بِحَقِّ مَنْ أَرْسَلْتَهُ بِهِ وَ بِحَقِّ كُلِّ مُؤْمِن مَدَحْتَهُ فِیهِ وَ بِحَقِّكَ عَلَیْهِمْ فَلاَ أَحَدَ أَعْرَفُ بِحَقِّكَ مِنْكَ، پس ده مرتبه بگوید بِكَ یَا اللّهُ، ده مرتبه بِمُحَمَّد، ده مرتبه بِعَلِیٍّ، ده مرتبه بِفاطِمَهَٔ ده مرتبه بِالْحَسَنِ ده مرتبه بِالْحُسَیْنِ ده مرتبه بِعَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ده مرتبه بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ ده مرتبه بِجَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّد ده مرتبه بِمُوسَی بْنِ جَعْفَر ده مرتبه بِعَلِیِّ بْنِ مُوسی ده مرتبه بِمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ ده مرتبه بِعَلِیِّ بْنِ مُحَمَّد ده مرتبه بِالْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ ده مرتبه بِالْحُجَّهِٔ پس هر حاجت كه داری طلب كن.به جا آوردن نمازهای مستحبی و قضا، قرائت سوره‌های روم، عنكبوت و دخان (در شب بیست و سوم)، از دیگر اعمال سفارش شده در شب های قدر برای بهره‌ گیری از كرم و بخشش خداوند و آمرزش گناهان است.