دیدار تشریفاتی راه تحقق نیازهای امنیتی جهان نیست

اگرچه روابط روسیه و امریکا همواره در هاله یی از ابهام قرار داشته است, اما شواهد نشان می دهد که آنان نیاز امنیتی متقابل به یکدیگر داشته و بر این اساس همواره تلاش می کنند تا زمینه بهینه سازی روابط دو جانبه و چندجانبه را فراهم آورند

اگرچه روابط روسیه و امریکا همواره در هاله یی از ابهام قرار داشته است، اما شواهد نشان می دهد که آنان نیاز امنیتی متقابل به یکدیگر داشته و بر این اساس همواره تلاش می کنند تا زمینه بهینه سازی روابط دو جانبه و چندجانبه را فراهم آورند.

در دوران نظام دو قطبی نیز امریکا و اتحاد شوروی قواعد بازی را رعایت می کردند. آنان حتی در شرایط «جنگ سرد» تمایلی به رویارویی نظامی با یکدیگر نداشتند. زمانی که «مائو» در انتقاد از «خروشچف» بیان داشت که «امپریالیسم امریکا ببر کاغذی است» خروشچف نیز در پاسخ به مخالفان خویش بیان داشت که این ببر کاغذی دندان های اتمی دارد.

نشانه چنین رفتاری را می توان در دیدار بوش و پوتین در اجلاسیه سران هشت کشور صنعتی جهان در آلمان مورد توجه قرار داد. به رغم اینکه پوتین قبل از شرکت در اجلاسیه از ادبیات رادیکال و ستیزه جویانه در برخورد با اهداف استراتژیک امریکا صحبت به عمل می آورد، اما شواهد نشان می دهد که در روند مذاکرات اجلاسیه گروه هشت فضای تعارضی در روابط دو کشور کاهش یافت

در چنین شرایطی پوتین با دغدغه های ذهنی زیادی وارد «ایالت مین» امریکا شده است. وی در این دیدار تلاش دارد تا نگرانی های نظامیان و گروه های ناسیونالیست روسیه را منعکس کند.

الگوی رفتاری روسیه مبتنی بر «اقدامات مرحله یی» است.

بنابراین الگوی محدودسازی امریکا براساس چنین فرآیندی انجام خواهد شد. به این ترتیب «طرح سپر دفاع موشکی امریکا» براساس شاخص های رفتار استراتژیک مرحله یی پیگیری می شود. اگر روسیه بتواند امریکا را از اجرای چنین برنامه یی منصرف سازد به مفهوم آن است که از قابلیت های استراتژیک موثر در این ارتباط برخوردار است.

نتایج حاصل از مذاکرات نشان می دهد که رهبران سیاسی دو قدرت بزرگ جهانی، موضوعات جدی و پرمخاطره یی را در دستور کار خود قرار داده اند. بوش ترجیح می دهد تا تعامل با روسیه در شرایط همکاری جویانه و مسالمت آمیز تداوم یابد.

هیچ یک از مقامات امریکایی تلاش خاصی برای ایجاد فضای مناقشه آمیز در روابط دو کشور به انجام نخواهند رساند. بنابراین هرگاه سطح تعارض افزایش یابد، «دیپلماسی خرچنگ» می تواند به عنوان نشانه یی از بازسازی روابط تلقی شود. دیدار رهبران دو کشور ماهیت غیررسمی داشت و در استراحتگاه تابستانی خانواده بوش انجام پذیرفت. در چنین شرایطی تبیین موضوعات استراتژیک، تحت الشعاع شرایط روانی ناشی از دیدار غیررسمی و فضای دوستانه حاکم بر آن قرار خواهد گرفت.

لازم به توضیح است که در شرایطی که پوتین از امریکا دیدار به عمل می آورد، تظاهرات ضدجنگ توسط شهروندان امریکایی در برابر اقامتگاه خانوادگی بوش و محل دیدار وی با پوتین برگزار شد.

این امر به مفهوم آن است که همکاری های تشریفاتی رهبران امریکا- روسیه نیز با واکنش شهروندان امریکایی همراه بوده است.

به عبارت دیگر جامعه بین الملل انتظار دارد که روسیه نقش موثرتری را در سیاست بین الملل ایفا کند. زمانی که دیدار غیررسمی رهبران کشورهای بزرگ و قدرتمند انجام می گیرد، این انتظار به وجود خواهد آمد که آینده بحران های امنیتی چه خواهد شد؟ و چگونه می توان بر چالش های گسترش یابنده محیط بحرانی در نظام بین الملل غلبه کرد.

طبعاً در دیدار «پوتین- بوش» هیچ گونه نشانه یی از طرح موضوعات جدی به چشم نمی خورد. رهبران دو کشور ترجیح دادند تا الگو و فضای جدیدی را در روابط متقابل خود به وجود آورند. طبعاً در جهان مخاطره آمیزی که با بحران های امنیتی متنوعی روبه رو است، نمی توان از طریق اجلاسیه های تشریفاتی و مذاکرات غیرجدی به مطلوبیت های استراتژیک و نیازهای امنیتی جهان نائل شد.

دکتر ابراهیم متقی