تأثیر تمرینات پلایومتریک بر مهارت های فوتبالیست ها

هر تمرین عضلانی که همراه با پرش باشد و هنگام اجراء آن رفلکس کشش عضله مورد استفاده قرار گیرد تمرین پلایومتریک خوانده می شود

بررسی پیشرفت و بهبود رکوردها، مهارت‌ها، تکنیک‌ها و تاکتیک‌های ورزشی در چند دهه گذشته نشانه گسترش و بسط زیربنای علمی و دانش محققین و مربیان ورزش بوده است. یافته‌های علمی در این زمینه در تنظیم و اجراء برنامه‌های تمرینی قهرمانان ورزشی نقش مهمی برعهده داشته است.

تمرینات ورزشی اصولاً موجب افزایش توانائی حرکتی انسان می‌شود، اما اگر بخواهیم این توانائی به مرز ایده‌آل برسد و نیز مستمر باشد، چه باید کرد؟ در این ارتباط اهمیت علم تمرین و تمرینات اصولی که متناسب با نیازهای حرکتی و فیزیولوژیکی ورزش مورد نظر است، یک اصل مهم است.

امروزه در سایه تحقیقات و پیشرفت علم و ارتباطات علمی، کیفیت مهارت‌های ورزشی نیز رو به افزایش است، و سطح رقابت‌های ورزشی به هم نزدیک شده است در این میان تیم‌هائی می‌توانند نتیجه بهتر از آن خود کنند که به عوامل ظریف‌تر و مهم‌تر بیشتر توجه نمایند. یکی از عوامل مهم برای پیشرفت کمی و کیفی هر ورزشکاری به‌کارگیری شیوه‌های تمرینی مرتبط با رشته ورزشی و برپایه اصول علمی است.

در رشته فوتبال همچون سایر رشته‌های ورزشی در کنار تکنیک، تاکتیک و آمادگی روانی، آمادگی جسمانی از اهمیت به‌سزائی برخوردار است. توان، سرعت و چابکی عامل بسیار مهم از آمادگی جسمانی است، که در اجراء مهارت‌های فوتبال دارای اهمیت بسیار است.

مطالعات گوناگون در مورد روش‌های مختلف تمرین نشان می‌دهد که کارائی سیستم عضلانی و عوامل عصبی ـ عضلانی در اثر تمرینات بدنی، قابل پیشرفت و توسعه می‌باشند.

مطالعات و تحقیقات انجام شده نشانگر آن است که تمرینات بدنی سبب بهبود کیفی مهارت در ورزش‌های مختلف از جمله ورزش فوتبال می‌گردد لذا برای داشتن یک تیم آماده نمی‌توان عناصر و عوامل آمادگی جسمانی یعنی قدرت، سرعت، چابکی، انعطاف‌پذیری، استقامت و... را نادیده گرفت.

هر تمرین عضلانی که همراه با پرش باشد و هنگام اجراء آن رفلکس کشش عضله مورد استفاده قرار گیرد تمرین پلایومتریک خوانده می‌شود. به بیان دیگر این تمرینات شامل یک‌سری فعالیت عضلانی همراه با کارهای پرشی است، که در آن بازخورد کششی یک عضله مورد استفاده قرار می‌گیرد. این رفلکس‌ها زمانی رخ می‌دهد، که عضلات بلافاصله بعد از کشیده شدن، منقبض شوند.

پلایومتریک در متون علوم ورزشی واژه‌ای است تقریباً جدید که به شیوه خاصی از تمرینات ورزشی که حرکات انفجاری در آن نقش دارند اطلاق می‌گردد. این حرکات برای ایجاد تنش‌های اولیه در عضله به منظور اجراء حرکت اصلی لازم است به‌عبارت دیگر کلید اصلی و عنصر پراهمیت و عامل سرعت، حرکات انفجاری است. تمرینات پلایومتریک روشی است که مطلوب‌ترین رابطه سرعت و قدرت را به‌وجود می‌آورد و در نهایت خود را به‌صورت توان انفجاری نشان می‌دهد.

استفاده از این روش تمرینی در برخی از رشته‌های دو و میدانی سبب گردید که قهرمانان سایر رشته‌های ورزشی نیز به استفاده از تمرینات پلایومتریک در برنامه‌های تمرینی خود روی آوردند. به‌همین دلیل افق جدیدی در روش تمرینی اکثر فعالیت‌های ورزشی که به‌نحوی نیازمند قدرت انفجاری می‌باشند، باز شده و با گذشت زمان تمرینات پلایومتریک جایگاه خاص خود را در رشته ورزشی فوتبال پیدا کرده است. این تا جائی است که امروزه تمرینات پلایومتریک به‌عنوان یک شیوه تمرینی مفید و کارآمد می‌تواند به‌طور چشمگیری موفقیت قهرمانانی را که قدرت انفجاری در عملکردهای ورزشی آنان نقش اساسی دارد تضمین کند.

هدف این پژوهش استفاده از تمرینات پلایومتریک جهت آماده‌سازی بازیکنان فوتبال و بالابردن قدرت و توان انفجاری اندام تحتانی (پاها) می‌باشد. در این تحقیق سعی می‌شود، اثر تمرینات منتخب پلایومتریک، (که با ویژگی‌های بدنی و فیزیولوژیکی پسران ورزشکار و رشته ورزشی آنان هماهنگ است) را بر توان، سرعت و چابکی بازیکنان تیم‌های فوتبال باشگاه‌های تهران اندازه‌گیری و تجزیه و تحلیل نماید. به‌عبارت دیگر در این تحقیق حداکثر کاری که یک بازیکن فوتبال در طول یک دوره زمانی کوتاه‌مدت (۶ هفته) می‌تواند انجام دهد را مورد مطالعه قرار دهد، و پیشرفت در پرش‌های پی در پی و جابه‌جائی‌های ناگهانی را با این روش تمرینی به مرحله ظهور رساند.

نتیجه این تحقیق می‌تواند به مربیان و ورزشکاران رشته‌های مختلف ورزشی خصوصاً ورزشکاران فوتبال، کمک کند تا با استفاده از آن در جهت بهبود سطح کمی و کیفی رشته ورزشی خود، گام مثبتی بردارند.

تمرینات مختلف از جمله تمرینات پلایومتریک که در جهت افزایش توان به‌کار می‌رود نقشی مؤثر در بهبود هماهنگی و عملکرد سیستم عصبی و عضلانی دارد در همین ارتباط اختلاف نظرهائی نیز در مورد انواع انقباض با انواع تمرینات بدنی و تأثیر آن بر میزان و افزایش قدرت و توان وجود دارد همین امر باعث شده است که از شیوه‌های متفاوتی از تمرینات بدنی استفاده شود. به‌لحاظ اهمیت تمرینات پلایومتریک در بهبود عملکرد ورزشی در این تحقیق تأثیر یک برنامه تمرینی منتخب پلایومتریک بر توان، سرعت و چابکی و سرعت دریبلینگ و برد شوت بازیکنان فوتبال مورد بررسی قرار گرفت تا در صورت معنی‌دار بودن نتایج آن به‌عنوان یک برنامه آماده‌سازی ویژه در رشته فوتبال و دیگر ورزش‌هائی که نیاز به قدرت انفجاری در اندام تحتانی و افزایش توان را دارند معرفی و مورد استفاده قرار گیرد.

آزمودنی‌های این پژوهش شامل بیست و چهار بازیکن مرد در رشته فوتبال که به‌صورت تصادفی به دو گروه مساوی کنترل و تجربی تقسیم شدند. متغیر مستقل تمرینات منتخب پلایومتریک و متغیرهای وابسته شامل توان، چابکی، سرعت، برد شوت فوتبال و سرعت دریبلینگ مورد بررسی قرار گرفت.

هدف از این تحقیق شناخت از یک برنامه بدنسازی ویژه به منظور افزایش توان، سرعت و چابکی بازیکنان فوتبال و تأثیر آن در اجراء مهارت‌های آن بود.

پس از پایان دوره تمرین، از آزمودنی‌ها پس‌آزمون به‌عمل آمد و اطلاعات به‌دست آمده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

● نتایج تحقیق

۱) تمرینات منتخب پلایومتریک بر توان، چابکی و سرعت و همچنین بر سرعت دریبلینگ و برد شوت فوتبال تأثیر معنی‌داری دارد. به بیان دیگر تمرینات منتخب پلایومتریک باعث کاهش زمان عکس‌العمل بازیکنان و در نتیجه باعث افزایش چابکی بازیکنان فوتبال شده است.

۲) تمرینات پلایومتریک بر پرش عمودی بازیکنان اثرگذار به بیان دیگر تمرینات پلایومتریک باعث توسعه توان آزمودنی‌ها شده و در سرعت جدا شدن از زمین نیز مؤثر بوده است. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که تمرین به‌شیوه پلایومتریک روش تمرینی مؤثری جهت افزایش قدرت و سرعت می‌شود و چون هر دو قابلیت قدرت و سرعت با توان در ارتباط است، بنابراین برنامه‌های تمرینی به مدت ۶ تا ۸ هفته موجب افزایش توان بدنی می‌گردد.

۳) اجراء تمرنیات پلایومتریک بر سرعت دو بازیکنان فوتبال اثرگزار است.

۴) اجراء تمرینات پلایومتریک بر سرعت دریبلینگ بازیکنان فوتبال اثرگزار است. طبق یافته‌ها، این تحقیق تمرینات عادی فوتبال، سرعت دریبلینگ را که آمیزهائی از مهارت، سرعت و چابکی است، افزایش می‌دهد. بنابراین می‌توان چنین بیان کرد که اجراء انواع مهارت‌های فوتبال تحت فشار بدنی سرعت دریبلینگ را افزایش داده است زیرا بازیکن در جریان تمرینات، حرکات چابکی و رفت و برگشت‌های سریع را در حین بازی انجام می‌دهد و همین تمرینات، چابکی و سرعت بازیکن را در حرکت دریبلینگ افزایش داده است. مهم‌ترین نتیجه این تحقیق آن است که تمرین ترکیبی نسبت به تمرینات عادی فوتبال تأثیر بیشتری بر سرعت دریبلینگ داشته است.

۵) دست آخر این‌که این نوع تمرینات باعث افزایش قدرت در عضلات چهار سر رانی و همسترینگ (خم کننده و باز کننده زانو و مفصل ران) شده است که تأثیر معنی‌داری در برد شوت فوتبال دارد. از مهم‌ترین نتایج این تحقیق تأثیر تمرینات عادی فوتبال همراه با تمرینات پلایومتریک بر روی برد شوت است که بیشتر از تأثیر تمرینات عادی فوتبال بر روی برد شوت می‌باشد.

تحقیق و تهیه: خسرو پارسا