میکروسکوپ الکترونی electron mircroscope

ابزاری است که از نظر کاربرد شبیه میکروسکوپ نوری معمولی است ولی با قدرت درشت نمائی بیشتر. برای روشن ساختن شیء، به‌جای یک دسته نور از یک پرتو الکترون از یک تفنگ الکترونی استفاده …

ابزاری است که از نظر کاربرد شبیه میکروسکوپ نوری معمولی است ولی با قدرت درشت نمائی بیشتر. برای روشن ساختن شیء، به‌جای یک دسته نور از یک پرتو الکترون از یک تفنگ الکترونی استفاده می‌کنند. شیء که باید به صورت ورقه بسیار نازک باشد عبور الکترون‌ها را امکان‌پذیر می‌سازد ولی چون ورقهٔ نازک قدرت پراکنده متفاوت دارد تصویری از شیء در پیشاپیش پرتو الکترونی به راه می‌اندازد. پرتو الکترونی سپس از یک سیستم متمرکز کنندهٔ مغناطیسی یا الکتروستاتیکی عبور می‌کند. این سیستم معادل سیستم عدسی نوری در میکروسکوپ معمولی است یعنی تصویری بسیار بزرگتر به وجود می‌آورد. تصویر روی یک پردهٔ فلوئورسان دریافت و به‌وسیلهٔ دوربین عکاسی ثبت می‌شود. درشت نمائی تا ۲۰۰،۰۰۰ برابر می‌تواند باشد، در میکروسکوپ الکترونی برجسته‌نما یک نمونه ضخیم به‌کار می‌برند و نمونه به‌وسیلهٔ پرتو الکترونی برجسته می‌شود. الکترون‌های ثانویه از سطح نمونه صادر می‌شوند در یک صفحه متمرکز می‌گردند. درشت نمائی این نوع میکروسکوپ کم است ولی تصویر ۳ بعدی تشکیل می‌شود.

میکروسکوپ الکترونی تراگسیل Trans - mission electron microscope میکروسکوپ الکترونی.

میکروسکوپ الکترونی خرد کاو Scanning electron microscope میکروسکوپ الکترونی.

میکروسکوپ تباین فاز Phase contrast microscope میکروسکوپی که در آن از اختلاف فاز نور انتقال یافته (تراگسیلیده) یا بازتابیده توسط شی‌ئی برای تشکیل دادن تصویر از طریق اختلاف شدت‌های نسبی استفاده می‌شود.

میگروسکوپ چشمکی blink microscope

مقایسه‌گر چشمکی. ابزاری برای بررسی عکس‌های آسمان که سریع و پی در پی گرفته شده باشند. سیارات و ستارگان کوچک با حرکت‌های ویژه، یا تغییرات سریع درخشندگی، بدین وسیله پدیدار می‌شوند.

میکروسکوپ ساده Simple microscope

ذره‌بین. یک عدسی محدب (کوژ) که برای تولید تصویری مجازی و بزرگتر از شیء مورد نظر به‌کار می‌رود.

میکروسکوپ فرابنفش Ultraviolet Microscope

میکروسکوپی که در آن تابش فرابنفش بی شیء تابیده می‌شود. عدسی‌های آنکوارتزی است و تصویر به طریق عکاسی ثبت می‌شود.چون طول موج تابش فرابنفش کوتاه‌تر از طول موج نور مرئی است، لذا در این میکروسکوپ، به نسبت میکروسکوپ نوری، بزرگ‌نمائی بیش‌تری به‌دست می‌آید.

میکروسکوپ گسیل میدانی Field - emission microscope

نوعی میکروسکوپ برای مشاهده ساختار سطح یک جامد. به نوک تیز فلزی که در مرکز یک پرده کروی شکل فلوئورسان واقع درخلاء قراردارد، ولتاژ منفی زیادی (بیش از ۱۰kv) اعمال می‌شود.گسیل میدانی از نوک، الکترون‌هائی پدید می‌آورد، که تصویر بزرگ شده‌ای روی پرده ایجاد می‌کنند. چون قدرت تفکیک، به‌علت ارتعاشات اتم‌های فلز محدود است، نوک معمولاً به وسیله هلیم مایع سرد می‌شود.

میکروسکوپ مرکب Compound microscope

ابزاری که اساساً از دو عدسی یا سیستمی از عدسی‌های همگرا که به ترتیب شی‌ئی و چشمی نامیده می‌شوند، تشکیل شده است. شی‌ئی که از عدسی‌های دیگر به دیگر به شیء مورد نظر نزدیکتر است، تصویر بزرگ و حقیقی و معکوسی از این شی‌ء در فاصله کانونی چشمی تشکیل می‌دهد. این تصویر توسط چشمی که مانند یک میکروسکوپ ساده عمل می‌کند دیده می‌شود، که تصویری مجازی و معکوس و باز هم بزرگ شده است. بزرگ‌نمائیمفید حاصل از یک میکروسکوپ نوری محدود به طول موج نور مرئی است، به‌طوری که دو نقطه روی نمونهٔ زیر میکروسکوپ اگر از یکدیگر کمتر از نصف طول موج نوری،که برای روشن کردن آن به‌کار می‌رود، فاصله داشته باشند جدا از هم تشخیص داده نمی‌شوند. بنابراین برای بزرگنمائی‌های بیش از حدود ۱۵۰۰ باید از میکروسکوپ فرابنفش یا میکروسکوپ الکترونی استفاده شود.

میکروسکوپ یونش میدانی Field - ionisa - tion microscope

نوعی میکروسکوپ شبیه میکروسکوپ گسیل میدانی با این تفاوت که به نوک یک ولتاژ مثبت زیاد اعمال می‌شود و نوک را به جای خلاء در گاز هلیم با فشار کم قرار می‌دهند. تصویر بر روی پرده فلوئورسان در اثر برخورد یون‌های هلیم به آن تشکیل می‌شود. قدرت تفکیک را می‌توان چندان بالا برد که اتم‌های منفرد قابل تشخیص باشند [۲۰].

میکروسکوپ صوتی

با استفاده از تکنیک هولوگرافی صوتی می‌تواند تصویری چندین برابر تصویر جسمی را که در آب شناور است روی یک پردهٔ تلویزیونی نشان دهد [۱۲].

چرا میکروسکوپ بزرگ می‌کند؟

اغلب اوقات در جواب این سؤال می‌گویند: (زیرا میکروسکوپ سمت اشعه را به‌طور معینی که در کتاب‌های فیزیک توصیف شده است، تغییر می‌دهد). ولی در این جواب فقط دلیل بیان می‌شود، اما از ماهیت پدیده صحبتی به میان نمی‌آید. پس علت اساسی عمل بزرگ کننده میکروسکوپ و تلکسوپ چیست؟

من از کتاب‌های درسی به این علت اساسی پی نبردم بلکه وقتی دانش‌آموز بودم و یک پدیده بسیار جالب و شگفت‌آوری دیدم، دریافتم که مطلب از چه قرار است. جلو پنجرهٔ بسته نشسته بودم و به دیوار آجری خانهٔ آن طرف پس کوچه نگاه می‌کردم. ناگهان وحشت‌زده خود را عقب کشیدم، زیرا با وضوح تمام دیدم که یک چشم عظیم به عرض چند متر از دیوار مقابل به من نگاه می‌کند... آن وقت من داستان ادگار آلن‌پو را که هم اکنون نقل کردیم، هنوز نخوانده بودم و نتوانستم فوراً پی ببرم که آن چشم عظیم انعکاس چشم خودم بود که روی دیوار دور تصور کرده بودم و در نتیجه به همان نسبت بزرگتر به نظرم می‌آمد.

پس از آنکه به مطلب پی بردم به فکر آن افتادم که آیا نمی‌شود براساس این خطای باصره میکروسکوپ ساخت. همان وقت پس از آنکه با ناکامی روبرو شدم، برایم روشن شد که ماهیت عملی بزرگ کننده میکروسکوپ به هیچ وجه در آن نیست که اجسام بزرگتر از آنچه هستند به نظر ما می‌آید، بلکه در آن است که ما آنها را تحت زاویهٔ دید بزرگتری می‌بینیم و مهمتر از همه آنکه در نتیجه، انعکاس اجسا در شبکیهٔ چشم جای بیشتری می‌گیرد.

برای آنکه بفهمیم چرا در اینجا زاویهٔ دید چنین اهمیت اساسی دارد، باید به یک ویژگی مهم چشم خود توجه کنیم. و آن ویژگی این است: هر جسم یا هر قسمتی از جسم را که تحت زاویهٔ کمتر از یک دقیقهٔ زاویه‌ای ببینیم، برای چشم معمولی به صورت نقطه واحدی در می‌آید که نه شکل آن را می‌توان تشخیص داد و نه قسمت‌های آن را. وقتی جسم به قدری از چشم دور و یا به قدری کوچک است که خود جسم یا قسمت‌های آن را تحت زاویهٔ کمتر از یک دقیقهٔ زاویه‌ای می‌بینیم، قادر به تشخیص جزئیات ساختمان آن نیستیم [۴۹].

میکروسویچ

کلیدی که آلت تغییر وضعیت آن با حرکت اندکی عمل کرده و در صورت قطع عامل حرکت، سریعاً به‌جای اولیه خود باز می‌گردد [۱۲].

۱۲ ـ ترجمه دکتر محمد سعیدیان فرهنگ جامع الکترونیک ـ ج. مارکوس ـ ترجمه حسین کاظم‌زاده

۲۰ ـ فرهنگ علم ـ ئی بی اوارف ـ آلن آیزاکس ترجمه دکتر ابوالقاسم قلمسیاء احمد بیرشک دکتر قاسم خدادادی و دکتر محمود بهزاد

۴۹ ـ فرهنگ عناصر و تاریخ مختصر شیمی ـ شناخت عناصر ـ اسحق آسیموف ـ ترجمه کریم‌زاده و دیگران