نگاهی به صنعت خودرو

شاید بتوان گفت از اواسط سال ۸۳, آسمان صنعت خودرو, به مثابهء بسیاری از صنایع دیگر در آن هنگام, ابری شد قیمت سهام خودرویی از تابستان سال ۸۳, همگام با بزرگ ترین ریزش تاریخ بازار سرمایه, شروع به کاهش کرد همانطور که نیک می دانید, بازار در آن سال ها بارها و بارها نوسان کرد و بالا و پایین شد

● صنعت خودرو در سال‌های دور

هر فعال پرسابقه‌ای در خاطر دارد که پیش از سال‌های ۸۳، صنعت خودرو یکی از محبوب‌ترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری برای معامله‌گران بازار سرمایه به حساب می‌آمد. در آن سال‌ها نسبت P/E در صنعت خودرو حتی در برخی موارد از هفت یا هشت واحد بالاتر می‌آمد و این صنعت در اکثر اوقات، صنعتی پر سود بود. تحلیل‌گران در آن هنگام، رشد تولید و رشد قیمت را مهم‌ترین عامل این افزایش نرخ می‌دانستند. توجه شما را به این نکته جلب می‌کنم که تولید خودرو کشور در مدت ۱۰ سال، بیش از ۱۰ برابر شده بود و این مهم در کنار افزایش قیمت، کفایت می‌کرد تا تحلیل‌گران بنیادی رای به مطلوبیت این گروه از سهام دهند.

شاید بتوان گفت از اواسط سال ۸۳، آسمان صنعت خودرو، به مثابهء بسیاری از صنایع دیگر در آن هنگام، ابری شد. قیمت سهام خودرویی از تابستان سال ۸۳، همگام با بزرگ‌ترین ریزش تاریخ بازار سرمایه، شروع به کاهش کرد. همانطور که نیک می‌دانید، بازار در آن سال‌ها بارها و بارها نوسان کرد و بالا و پایین شد. نتیجهء این افت و خیز‌ها، ریزش ۳۵ درصدی شاخص کل بازار سرمایه در مدت دو سال بود. اما، بعد ازاین افت، بازار سرمایه رفته‌رفته خود را بازیافت و در بسیاری از گروه‌ها از جمله معدن، پتروشیمی یا فلزات شاهد افزایش قیمت بودیم. با این وجود بازهم صنعت خودرو در سراشیبی نزول گام بر می‌داشت و دیگر دشوار می‌توانستیم دلیل ریزش این صنعت را جو عمومی بازار قلمداد کنیم.

در آن هنگام، تحلیل‌گران بازار سرمایه، اشباع بازار خودرو، ثبات قیمت‌ها با وجود افزایش بهای تمام شده، ورود به سازمان اقتصاد جهانی و حذف تعرفهء خودرو‌های وارداتی یا احتمال افزایش تحریم‌ها را از مهم‌ترین دلایل ریزش صنعت خودرو به شمار می‌آوردند. واقعیت این بود که تولید سالانه یک میلیون دستگاه خودرو برای کشورمان با جمعیتی بیش از ۷۰ میلیون نفر، رقمی قابل‌توجه بود. اگر به آمار ماشین سواران در سال‌های ۷۰، ۸۰ یا ۸۴ توجه کنیم، درمی‌یابیم که هر چند این آمار در چند سال اخیر از رشد قابل‌قبولی برخوردار بوده است ولی، این رشد مانند سال‌ها پیش از آن، جهش به حساب نمی‌آید. از سویی دیگر، سیاست ثبات قیمت‌ها سبب شد تا خودروسازان باوجود افزایش بهای تمام شده‌شان موفق به افزایش قیمت محصولات خود نشوند و این موضوع فعالان بازار را متقاعد به کاهش حاشیهء سود کرد که در عمل نیز این اتفاق رخ داد. به هر حال، مجموع این دلایل جمع شدند تا اعتماد به صنعت خودرو، رفته‌رفته کاهش یابد و این صنعت اشتغالزای کشورمان، جز معدود ایامی از سال، دیگر رنگ افزایش قیمت سهام را به خود نبیند.

● صنعت خودرو در حال

روند حرکتی صنعت خودرو، به ویژه سایپا وزیرمجموعه‌هایش، چند هفته‌ای است که در بازار سرمایه با چرخش مواجه شده است. قیمت هر سهم سایپا که در آبان ماه حوالی ۱۴۰ تومان بود، در جریان معاملات روز گذشته، قیمتی فراتر از ۲۱۰ تومان را به خود دید. زامیاد که در همان ایام حول و حوش ۱۳۰ تومان معامله می‌شد، اکنون به بالاتر از ۲۰۰ تومان و پارس‌خودرو از ۱۲۵ تومان به حدود ۱۸۰ تومان رسیده است. این مهم سبب شده تا در چند هفتهء اخیر، حساسیت‌ها نسبت به این صنعت بالا رود. اگر روند بازار سرمایه را در چند هفتهء اخیر تعقیب کرده باشید، در جریان هستید که سایپا در اکثر اوقات با صف خریدی به پهنای بیش از ۱۰ میلیون سهم یکی از پر تقاضاترین سهام بازار بوده است و دو زیرمجموعهء دیگرش، زامیاد و پارس‌خودرو، نیز با صف‌های خرید سنگین مواجه بودند. رشد زیرمجموعه‌های سایپا سبب شد تا زیرمجموعه‌های ایران خودرو نیز مورد استقبال نسبی معامله‌گران قرار گیرند و در چند روز اخیر، شاهد صف‌های خرید برای این شرکت‌ها نیز باشیم.

بحث‌های بسیاری در توجیه دلایل رشد صنعت خودرو شنیده می‌شود. برخی، تغییرات مدیریتی را سبب می‌دانند. عدهء دیگری، طرح‌های توسعهء شرکت‌های خودروسازی را نشانه‌گیری می‌کنند. گروه دیگری، دم از افزایش قیمت خودرو می‌زنند. طیف دیگری از نیاز به افزایش تولید سخن به میان می‌آورند و خلاصه حرف‌های زیادی به گوش می‌رسد. اما در این میان آنچه شایسته است بیش از سایر موارد به آن توجه کنیم، نسبت P/E این شرکت‌هاست. رشد قیمت برخی شرکت‌های خودروساز در چند هفتهء اخیر، همانطور که در بالا عنوان شد، بی‌گمان شگفت‌انگیز است ولی، نکته‌ای که از آن نیز هیجان‌انگیزتر است نسبت _ P/E این شرکت‌ها در حال حاضر است. سایپا بعد از رشد ۵۰ درصدی قیمت، همچنان با P/E ۹۷/۲ واحد در حال معامله است. این نسبت در شرکت پارس‌خودرو، ۷۳/۳ و در زامیاد، ۰۸/۳ واحد است. به زبانی دیگر، نسبت P/E این شرکت‌ها همچنان با میانگین P/E بازار، حدود شش واحد، فاصله‌ای چشمگیر دارد. حال سوال این است: آیا نسبت P/E این گروه باید به میانگین بازار برسد؟

● دلایل صعود

بی‌هیچ شکی نسبت P/E کم‌تر از چهار برای هر معامله‌گری وسوسه‌انگیز است، مخصوصا هنگامی که با شرکت‌هایی طرف هستیم که هر ساله بخش وسیعی از سود خود را تقسیم می‌کنند ولی، همانطور که در یادداشت‌های گذشته نیز عنوان کردیم، این نسبت ( P/E ) در دل خود حرف‌های بسیاری را عنوان می‌کند. شاید در دید کلی بتوان این‌گونه عنوان کرد که نسبت P/E پایین، زادهء بی‌اعتمادی بازار نسبت به سود سال‌های آتی شرکت و صنعت است. صنعت خودرو نیز از این قاعده مستثنا نیست. واقعیت این است که هیچ دلیل قانع‌کننده‌ای برای این‌که بگوییم حس بی‌اعتمادی نسبت به آیندهء صنعت خودرو از بین رفته است نداریم. هزینهء این شرکت‌ها همچنان در حال افزایش است و قیمت محصولات شان با رشد اندکی در سال مواجه است ولی، آنچه در این بین و در صعود اخیر صنعت خودرو نباید از خاطر ببریم، حضور بازارساز است.

به اعتقاد نگارنده، نیمی از امتیاز صعود صنعت خودرو در چند هفتهء اخیر، متعلق به بازارساز این شرکت‌هاست. بازارساز گروه سایپا، شاید خاطر معامله‌گران را به صورت مقطعی بابت ریسک‌های این صنعت آسوده کرده است. این مساله که سهم خریداری شده در نماد «خساپا»، «خپارس» یا «ولساپا» غیرممکن است فردا با کاهش مواجه شود و فروشنده با چند روز تاخیر قادر به فروش سهم خود به نرخی بالاتر از نرخ تابلو خواهد بود، یکی از مهم‌ترین دلایل رشد قیمت سهام این مجموعه است. هرچند، مشکلاتی از قبیل میزان فروش و کاهش نقدشوندگی با حضور بازارساز وجود دارد ولی، نمی‌توانیم منکر شویم، مانع از کاهش قیمت سهم شدن، از ریسک خرید آن نمی‌کاهد. به زبانی دیگر، این مساله که خریداران این دست شرکت‌ها در بدترین شرایط سهم شان را چند درصد بالاتر، به بازارساز خواهند فروخت، از مهم‌ترین دلایل استقبال معامله‌گران از این صنعت بوده است.

علاوه بر این، توجه به این‌که جو عمومی بازار با توجه به مسایل سیاسی روند مثبتی به خود گرفته است و نسبت‌های P/E میانگین بازار در حال صعود است نیز، از جمله مواردی است که باید به آن توجه کنیم. تشدید تحریم‌ها یکی از آن دست مواردی بود که معامله‌گران این صنعت از آن می‌هراسیدند و امروز، عجیب نیست هنگامی که سخن از حل مسایل باقی مانده پروندهء هسته‌ای می‌شود، کمی از اقبال از دست رفته به این صنایع بازگردد. علاوه بر آن، فراموش نکنیم که بر خلاف انتظار اهالی بازار سرمایه، عایدی شرکت‌های خودروساز در چند سال اخیر، هرچند با افت و خیز‌هایی همراه بوده است ولی، با چالشی جدی مواجه نشده است. این مهم، قسمتی از اعتماد از دست رفته را به معامله‌گران باز می‌گرداند. معامله‌گرانی که تا دیروز، اعتقاد به کاهش عایدی شرکت‌های خودروساز در سال‌های گذشته داشتند، امروز، از شایعهء تعدیل مثبت فلان شرکت خودروسازی سخن می‌رانند که این موضوع در نوع خود قابل توجه است.

شاید به عنوان جمع‌بندی بتوان گفت: «باوجود این‌که افق صنعت خودرو به تیرگی سال‌های گذشته به نظر نمی‌آید ولی، ریسک‌های این صنعت همچنان باقی‌اند. نسبت پایین P/E در این شرکت‌ها و حضور بازارساز فعال در نماد این شرکت‌ها، سبب شده است تا معامله‌گران بسیاری بخت خود را در این نماد‌ها آزمایش کنند و بعید نیست با حضور این المان تاثیرگذار و ثبات جو عمومی مثبت بازار، روند افزایشی این صنعت باقی بماند. اما، صرف‌نظر از روند کوتاه‌مدت و میان مدت این صنعت، برای تشخیص حرکت‌های بلندمدت نیاز به تامل و تعمق بیش‌تری است

کامیار فراهانی‌فرد