کلافه از بی ثباتی

بررسی بازار صنعت فناوری اطلاعات

طی سه ماه اخیر اکثر صنوف به دلیل نوسانات مربوط به بازار ارز و دو چندان شدن مشکلات مربوط به واردات کالا به دلیل تحریم های جدید و همچنین بهم خوردن وضعیت عرضه و تقاضا حال روز چندان مناسبی نداشته اند و مبادلات در کلیه اصناف به کندی و ملاحظه بیشتر صورت می گرفت. اما در این میان صنف IT از اواسط شهریور سال جاری شاهد شوک های بزرگی بود که از جمله آن هاا می توان به سیل گسترده در تایلند و افزایش قیمت هارددیسک، بالا رفتن و بی ثباتی قیمت ارز، بسته شدن LC ها برای گشایش اعتبار تجار و کاهش قدرت خرید کالاهای IT اشاره کرد که همگی گویای بازاری متزلزل برای فعالان این صنف به شمار می رود. این روند در پاییز با کاهش شدید تقاضا به واسطه بالا بودن و مشخص نبودن قیمت ها، کاهش موجودی به دلیل بی ثباتی در قیمت ارز و تمایل نداشتن کسبه بازار به فروش اجناس به دلیل افزایش قیمت و همچنین ناتوانی در ورود مجدد کالا و چند دستگی قیمت ها در بازار به مشکلی حاد تبدیل شد. در این میان فروشندگان لپ تاپ سهم بیشتری از مشکلات را به دلیل high.tech بودن این کالا و تشدید تحریم ها و همچنین بی ثباتی در قیمت ها و ارز و همچنین کاهش تقاضا در بازار را شاهد بودند. در این گزارش به وضعیت نابسامان بازار IT و به خصوص بازار لپ تاپ نگاه اجمالی داشته ایم که می خوانید.

● نشانه های طوفان

در اواخر مهر ماه و ابتدای آبان ماه خبر افزایش جهانی قیمت لپ تاپ، قیمت این محصول را در بازار داخلی در حدود ۲۰ تا ۳۰ هزار تومان افزایش داد. یکی از دلایل رشد جهانی قیمت ها در بازار لپ تاپ کمبود هارددیسک بود که تاثیرات آن در بازار داخلی به سرعت مشخص شد. در این میان فعالان بازار خبر از رشد تقاضا برای انواع لپ تاپ دادند. بنا به گفته آنان زمانی که رشد قیمت ها در یک برهه زمانی طولانی صورت می گیرد، خریداران پس از مدتی برای خرید اقدام می کنند چرا که آن ها به هر حال به این کالاها نیاز دارند. این پیش بینی کاملاً صحیح بود و تمام افرادی که تصمیم به خرید کالا داشتند با شتاب بیشتری اقدام به خرید کالای مورد نیاز خود کردند زیرا رشد قیمت ها با افزایش جهانی قیمت لپ تاپ، کاهش شدید هارددیسک و... توام بود و رشد قیمت ها کاملاً قطعی به نظر می رسید. البته در اواسط این ماه برخی از شرکت های تولید کننده، کالاهای خود را با تخفیف به بازار جهانی عرضه کردند و واردکنندگان ایرانی توانستند کالاهای خود از جمله لپ تاپ را در حراج های فصلی شرکت های عرضه کننده خریداری و در نهایت قیمت ها در بازار داخلی تا حدودی کاهش یافت.

● ارزان های نایاب

با افزایش تدریجی نرخ دلار آزاد و افزایش ناگهانی قیمت ها در آبان ماه، قیمت لپ تاپ های ارزان قیمت که جزو پرفروش های بازار بودند و بیشتر از مدل های گران قیمت متقاضی داشتند افزایش یافت و تقاضا برای ارائه مدل های ارزان قیمت بالا رفت. تا قبل از رشد قیمت ها برخی از فعالان بازار به دلیل اینکه منتظر ورود مدل های جدید به بازار بودند برای فروش لپ تاپ های ارزان قیمت به خریداران تسهیلاتی ارایه می دادند که در نظر گرفتن تخفیف هایی برای خریداران یکی از این تسهیلات خاص بود. به همین دلیل موجودی لپ تاپ های ارزان قیمت در بازار در ماه های گذشته در حد قابل توجهی کاهش یافت.

یکی از فعالان بازار در این باره گفت: کاهش موجودی در بازار در کنار نوسانات نرخ ارز و کاهش عرضه لپ تاپ باعث رشد بیشتر قیمت لپ تاپ های ارزان قیمت شد. این کاهش عرضه و بالا رفتن تقاضا موجب شد تا کاهش موجودی در مورد لپ تاپ های ارزان قیمت برندهایی نظیر DELL، ACER در حدی باشد که گروهی از فروشندگان از عرضه لپ تاپ های این برند به ویژه مدل های ارزان قیمت خودداری کنند.

یکی دیگر از فعالان بازار لپ تاپ، کاهش موجودی لپ تاپ در بازار را به دلیل افزایش نرخ حواله های ارزی و لغو سفارشات بعضی از وارد کنندگان می داند و می گویند: اگر چه در بعضی از روزهای آبان و آذر نرخ دلار در برهه هایی از زمان کاهش یافت، اما بازار نتوانست به این فراز و نشیب های گاه و بی گاه اعتماد کند و قیمت ها را بر مبنای کاهش ۵ تا ۲۰ تومانی قیمت دلار در یک شب کاهش دهد؛ چرا که این احتمال وجود داشت که پس از کاهش جزیی قیمت دلار، با یک روند صعودی بلندمدت در زمینه نرخ دلار آزاد مواجه شویم.

● چند نرخی شدن قیمت لپ تاپ ها

با وجودی که برخی از فروشندگان از رشد قیمت لپ تاپ به دلیل افزایش قیمت دلار خبر می دادند، بازار در برخی از مواقع شاهد ثبات قیمت ها و حتی کاهش قیمت ها به دلیل رکود حاکم بر بازار لپ تاپ بود. یکی از فعالان بازار در این باره گفت: بازار روزهای بی رونقی را سپری کرده و علاوه بر این شاهد بازگشت پدیده چند دستگی قیمت به بازار لپ تاپ نیز بودیم. به گفته وی، در آن شرایط گروهی به دلیل رکود حاکم بر بازار از افزایش قیمت ها خودداری کرده و حتی برای به فروش رساندن کالاهای خود قیمت ها کاهش داده اند که این موضوع باعث به هم خوردن تعادل قیمت در بازار لپ تاپ شده است. وی می گوید: گروه دیگری نیز لپ تاپ ها را با قیمت سابق به فروش می رسانند. به این ترتیب بازار لپ تاپ با سه رده قیمتی به فعالیت می پردازد و این موضوع تاثیری منفی بر روند تقاضا و اعتماد مشتری به بازار را داشته است. به گفته یکی دیگر از فعالان بازار لپ تاپ چند دستگی قیمت نه تنها باعث نجات آن دسته از فعالانی که قیمت ها را کاهش داده اند نشده است، بلکه اوضاع نامساعد را تشدید کرده است.

● سکته ناقص بازار

بازار کامپیوتر در روزهای پایانی آذر ماه و با نزدیک شدن به سال نو میلادی روند نزول قیمت ها را طبق سنوات قبل در پیش می گرفت اما با قطع سه روزه ارتباط تجاری ایران و امارات مواجه شد و تمامی اهالی این صنف را شوکه کرد. بسته شدن ثبت سفارش واردات کالا از امارات که همراه با خبرهای ضد و نقیض خبرگزاری ها و مسوولان تا پایان روز بیست و نهم آذر ماه ادامه داشت، در نهایت توسط سخنگوی وزارت صنعت، معدن و تجارت تکذیب شد. سید علیرضا شجاعی هرگونه قطع روابط و مراودات تجاری با امارات متحده عربی را تکذیب کرد و گفت: موضوع عدم ثبت سفارش واردات کالا از امارات ناشی از مشکل فنی ایجاد شده در سیستم رایانه ای سازمان توسعه تجارت بوده است. بر اساس این گزارش، مشکل فرآیند ثبت سفارش از اولین ساعت کاری چهارشنبه ۳۰ آذرماه رفع شد.

اما به هر حال انتشار این خبر و بسته بودن موقت ثبت سفارش واردات کالا از امارات به ایران به کسب و کار و تجارت در بازار کامپیوتر شوک بزرگی وارد کرد. در روزهای ابتدایی دی ماه تعداد زیادی از فروشگاه ها و فعالان بازار معاملات خود را متوقف کردند و افزایش عجیب قیمت دلار کسب و کار را در بازار تقریباً تعطیل کرد. قیمت دلار در روزهای ابتدایی دی سیر صعودی داشت و به ۱۵۸۰ تومان افزایش پیدا کرد و به مرز ۱۶۰۰ تومان رسید و موجب شد تا واردکنندگان و فعالان بازار از حواله زدن دست بکشند، البته پس از آن بازار ارز متاثر از صحبت های بهمنی، رییس بانک مرکزی و حسینی، وزیر اقتصاد و همچنین دستور جدید ارزی احمدی نژاد سیر نزولی گرفت و به مرز ۱۴۲۰ تومان کاهش یافت.

اما همین رشد قیمت دلار کافی بود تا تمامی کالاهای کامپیوتری به خصوص هارد، پردازنده و رم اواخر هفته با افزایش قیمت مواجه شوند. هارد اکسترنال که بعد از سیل تایلند همچنان به قیمت اصلی خود باز نگشته در حالی که سیر نزولی را طی می کرد دوباره گران شد. هارد اکسترنال یک ترابایتی وسترن دیجیتال که اواخر آذر ماه با قیمت ۱۵۵ هزار تومان معامله می شد ابتدای دی ماه بعد از شوک به ۱۷۵ هزار تومان رسید. این عوامل موجب شد تا عده ای از فعالان حوزه پردازنده و رم نیز فروش خود را به دلیل نوسانات ارزی متوقف کنند.

شاخص قیمت رم، یعنی رم ۲ گیگابایتی ۱۳۳۳ کینگستون نیز با افزایش قیمت یک هزار تومانی مواجه شد. همچنین قیمت پردازنده با افزایش قیمت دلار بالا رفت. پردازنده دوهسته ای ۵۷۰۰ اینتل از ۸۰ هزار تومان به ۹۰ هزار تومان رسید. افزایش قیمت پردازنده ها فقط مربوط به مدل های پرفروش نبود و قیمت دیگر پردازنده های اینتل نیز به همین منوال افزایش یافت. قیمت پردازنده Core i۷ مدل ۹۹۰ اکستریم از یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان به یک میلیون ۷۰۰ هزار تومان رسید.

این در حالی است که اینتل خبر کاهش قیمت جهانی پردازنده های سندی بریج به دلیل نزدیک شدن به زمان عرضه پردازنده های آی وی بریج را اعلام کرده بود. اینتل اعلام کرده بود قصد دارد قیمت پردازنده های سندی بریج Core i۳ و Core i۵ را تا ۱۵ درصد پایین بیاورد.

● سردرگمی بازار

در دی ماه بی برنامگی در بازار ارز که تمام مبادلات وارداتی و صادراتی کشور بر پایه آن انجام می گرفت موجب شد تا بسیاری از مغازه داران و بازاریان برای ادامه فعالیت دچار سردرگمی شوند. این نوسانات تا جایی پیش رفت که فروشندگان اقلام وارداتی مثل موبایل، لپ تاپ و تبلت دست از فعالیت برداشته و از فروش کالاهای خود به قیمت های سابق احساس خطر کردند. در این میان برخی از کسبه بازار لپ تاپ و موبایل به کلی از فروش کالاهای اصلی خود مثل تبلت، لپ تاپ، موبایل، سیم کارت منصرف شده اند و ترجیح داده اند که مغازه های خود را نیمه بسته نگه دارند تا حداقل از ضرر بیشتر جلوگیری کنند. از سوی دیگر یکی از اتفاقاتی که در این روزهای پرالتهاب بازار ارز رخ داد، افزایش قیمت قطعات کامپیوتر و لپ تاپ و تبلت به عنوان اقلام وارداتی بود.

نوسانات نرخ ارز قیمت لپ تاپ ها و به خصوص لپ تاپ های اپل و سونی را حدود ۵۰ تا ۴۰۰ هزار تومان افزایش داد. با وجود این افزایش قیمت ها بازار لپ تاپ و قطعات کامپیوتری همچنان به کار خود ادامه می داد تا زمانی که دلار رکورد زد و تا نرخ ۱۷۸۰ تومان هم پیش رفت. پس از این موضوع برچسب های قیمت ثبت شده بر روی لپ تاپ ها برچیده شدند و دیگر برای بیشتر لپ تاپ های موجود در بازار قیمتی از سوی فروشندگان ذکر نمی شد. حتی برخی از مغازه داران بازار دیجیتال نرخ فروش لپ تاپ ها و تبلت های خود را با دلار عنوان می کردند و سعی داشتند که از این راه از ضرر و زیان احتمالی جلوگیری کنند.

فعالان بازار در خصوص کالاهایی که در این مدت بیشترین افزایش قیمت ها را داشته اند افزود: اقلامی نظیر گوشی های موبایل و لپ تاپ های اپل و همچنین گوشی های همراه سامسونگ در اواسط دی ماه بیشترین میزان افزایش قیمت ها را داشته اند. از همین رو قیمت گوشی همراه گلکسی S۲ سامسونگ که تا پیش از این به بهای ۷۵۰ هزار تومان به فروش می رسید در دی ماه به ۱ میلیون و ۵۰ هزار تومان رسید. از سوی دیگر گشت و گذار در بازار لپ تاپ و تبلت نشان می داد که برخی فروشنده ها مغازه های خود را بسته نگه داشته اند. آن طور که دیگر فعالان بازار می گویند آن ها به کلی قید فروش لپ تاپ های خود را زدند و تصمیم گرفتند پس از سر و سامان گرفتن تقریبی این بازار اقدام به فروش محصولات خود کنند.

● تاثیر نرخ ارز بر بازار سیم کارت

یکی دیگر از حوزه هایی که در این مدت از نوسان نرخ ارز تاثیر پذیرفته بازار سیم کارت است. البته می توان گفت که از زمان شروع افزایش قیمت ارز در بازار سراغ هر کالایی که برویم افزایش قیمت هایی ناشی از نوسان نرخ ارز تجربه کرده است. رئیس انجمن فروشندگان سیم کارت، گوشی و لوازم جانبی در این باره به ایسنا گفت: به دلیل نوسان قیمت ارز در بازار و افزایش قیمت دلار، قیمت سیم کارت ها با کد یک در بازار خرید و فروش سیم کارت ۱۰ تا ۲۰ هزار تومان افزایش یافت. افشار فروتن لاریجانی اظهار کرد: طی دو هفته اخیر با توجه به نوسان قیمت دلار در بازار، قیمت سیم کارت ها نیز بی تاثیر نمانده و با افزایش روبه رو شده است؛ قیمت سیم کارت با کدهای قدیمی دو و سه نیز به مقدار کمی افزایش یافته است. وی پیش بینی کرد که این افزایش قیمت هم چنان ادامه داشته باشد و با توجه به تجربه ای که در سال های قبل داشتیم، انتظار می رود که با نزدیک شدن به پایان سال، شاهد روند صعودی قیمت سیم کارت ها به ویژه در کدهای قدیمی باشیم.

● کاهش بی نتیجه قیمت دلار

در بهمن ماه نرخ رسمی دلار ۱۲۶۸ تومان اعلام شد و کاهش چشمگیری نسبت به قیمت خود در ماه گذشته داشت اما فعالان بازار کامپیوتر قیمت کالاهای خود را کاهش نداده اند. بر اساس اعلام فعالان بازار، کاهش قیمت کالاهای IT و همچنین لپ تاپ در حال حاضر امکان پذیر نیست و باید قیمت ارز به طور جدی به ثبات لازم برسد تا درصد ریسک فروش کاهش یابد. به گفته ی بازاریان با اینکه قیمت دلار از سوی دولت تک نرخی اعلام شده است، اما نرخ حواله های زده شده برای ارسال کالا بین ۱۸۵۵ تومان بوده و کماکان قیمت ارز بی ثبات است. با کاهش نیافتن قیمت ارز و بی ثباتی در ورود کالا قیمت کالا های دست دوم نیز به شدت افزایش یافته و کار به جایی رسیده که لپ تاپ های دسته دوم یا گوشی های دست دوم که مدت ها مورد استفاده قرار گرفته اند در بازار به همان قیمت های زمان خرید اولیه قیمت گذاری شده و به فروش می رسند!

نویسنده: حامد گل جان اکبری