استرس شغلی, ویروسی مخرب

وقتی رئیس تان از شما درباره مساله ای سوال می کند, چگونه پاسخ وی را میدهید با خیالی راحت و آسوده از پس سوالات وی برمی آیید یا هنگام پاسخ دچار تپش قلب, اضطراب, عرق سرد و افزایش تعریق می شوید اگر پاسخ تان بروز چنین حالاتی است, به طور قطع در محیط کاریتان دچار استرس و اضطراب هستید

وقتی رئیس‌تان از شما درباره مساله‌ای سوال می‌کند، چگونه پاسخ وی را میدهید؟ با خیالی راحت و آسوده از پس سوالات وی برمی‌آیید یا هنگام پاسخ دچار تپش قلب، اضطراب،‌ عرق سرد و افزایش تعریق می‌شوید؟ اگر پاسخ‌تان بروز چنین حالاتی است،‌ به طور قطع در محیط کاریتان دچار استرس و اضطراب هستید.

همه ما میدانیم قسمت عمده‌ای از زندگی روزانه هر شخص صرف اشتغال به کار می‌شود و فعالیت‌ کاری از نظر سلامت روانی شخص، فعالیت مهمی به حساب می‌آید و می‌توان از آن به عنوان وسیله‌ای برای استقلال فرد یاد کرد که رشد عزت نفس او را مساعد می‌کند.

تحقیقات نشان می‌دهد خشنودی شغلی با شادکامی مرتبط است ولی گاهی اوقات نیز عوامل متعددی در فشارهای روانی افراد سهیم هستند که می‌توان از این میان به عوامل محیطی و فیزیکی (سر و صدا، ازدحام و نور و صوت نامناسب)‌ و عوامل انسانی (تعارض با افراد دیگر)‌ اشاره کرد. لذا آشنا شدن با روش‌های مقابله موثر با فشارهای روانی (استرس‌ها)‌ و غلبه بر فرسودگی شغلی می‌تواند به ارتقای بهداشت روانی و افزایش اثربخشی و بهره‌وری نیروی انسانی کمک کند.

● فشارهای روانی محل کار

بیشتر افراد فشارهای روانی (استرس)‌ در کار را به گونه‌ای تجربه کرده‌اند. این همان احساس فرسودگی است که سبب می‌شود فرد طی آن سردرد، عرق سرد و تپش قلب ناخودآگاه پیدا کند.

برای آن که از این فشارها در امان بمانیم، بهتر است به شیوه‌ای صحیح زندگی کرد و تمرینات ورزشی، خواب مناسب و کافی و غذای متعادل را فراموش نکرد.

بررسی‌ها نشان می‌دهند حرکت‌های ورزشی هوازی سبب می‌شود ما نیرویی را که ممکن است سبب فشار روانی شود، تخلیه کنیم و با خواب کافی تجدیدقوا کرده و از عهده مشکلات برآییم و با تغذیه‌ای صحیح‌ (مصرف میوه‌ها و سبزی‌ها)‌ آب بدن خود را تامین کنیم و با قدم زدن، دراز کشیدن و... شرایط کاهش استرس را هموار کنیم، چراکه فرسودگی شغلی یا (کارزدگی)‌ به سبب فشارهای روانی کار ایجاد می‌شود و شخص توان مقابله با آن را ندارد.

از پیامدهای زیانبار فرسودگی شغلی، می‌توان به کاهش نیروی ذخیره در بدن فرد، پایین آمدن سطح مقاومت فرد نسبت به بیماری، افزایش نارضایتی و بدبینی، سوءمصرف مواد و داروها و مشکلات بین فردی و کناره‌گیری را ذکر کرد که با مدیریت استرس از آنها کاسته خواهد شد.

گفته می‌شود در شرایط فعلی جهان، هیچ شغلی دائمی نیست و حفظ شغل و بقای آن بستگی به میزان فعالیت خود فرد دارد و همین ترس از کنار گذاشته شدن و بازنشستگی، یکی از فشارهای روانی است. ترس از تنزل مقام یا کنار گذاشته شدن در افرادی که می‌دانند به مدارج بالا و بالاترین سطح پیشرفت در کار خود رسیده‌اند، بسیار شدیدتر است.

کاهش نیروی ذخیره در بدن پایینآمدن سطح مقاومت فرد نسبت به بیماری، افزایش نارضایتی و بدبینی ‌و‌ سوءمصرف ‌مواد و داروها ‌‌از پیامدهای ‌فرسودگی ‌شغلی استاین افراد به پرکاری می‌پردازند تا همچنان خود را در اوج نگه دارند و در عین حال کوشش آنها بر این است که احساس عدم امنیت شغلی خود را مخفی کنند و به این ترتیب بیش از پیش در معرض استرس قرار می‌گیرند.

نور (عدم نور کافی در کارگاه‌ها)‌، سروصدا، دما، ارتعاش و حرکت، دیگر عوامل استرس در محیط کار هستند که گاه باعث می‌شوند کارکنان برای تخلیه عصبانیت، در محیط کار خود دست به رفتارهای غیرخشونت‌آمیزی همچون خرابکاری، کارشکنی، دزدی و ویروس‌های رایانه‌ای بزنند‌‌که سالانه میلیاردها دلار به اقتصاد جهانی ضرر می‌رساند.

عصبانیت در محیط کار باعث شکاف بین کارکنان و ایجاد محیطی ناسالم می‌شود که اولین گام در ایجاد یک محیط سالم، ارائه سبکی از مدیریت بر پایه اصول انسانی است.

● دفع استرس

یکی از راه‌های مقابله با عوامل فشار، شهامت برخورد با واقعیات است. احترام به احساسات و آرزوهای افراد، فراهم کردن محیط فیزیکی مناسب، هماهنگی کار و مسوولیت و پرهیز از بردن کارهای اداری به منزل، از مواردی است که به کاهش استرس در محیط کار کمک می‌کند. اگر استرس بخوبی درمان یا کنترل نشود، می‌تواند به بیماری‌های ناشی از استرس منجر شود که در بسیاری از افراد، آمادگی ابتلا به برخی از بیماری‌ها وجود دارد و استرس، بروز علائم آنها را بیشتر می‌کند که البته عوامل دیگری نیز همچون وراثت، محیط، رژیم غذایی، بهداشت، عادات زندگی، چاقی، سیگار کشیدن و... در این خصوص نقش موثری دارند.

معمول‌ترین اشکال بیماری که به استرس مربوط می‌شوند‌ عبارتند از: حمله‌های قلبی، فشار خون، سکته مغزی، آنژین، میگرن، سردرد، پشت درد مزمن، دیابت، انواع زخم‌ها، بیقراری، سرطان، آلرژی، آرتروز و ناهنجاری‌های جنسی. کارشناسان چندین راه را برای مقابله با استرس پیشنهاد کرده‌اند از جمله تفکر درباره ماوراء‌الطبیعه یا مدیتیشن فوق طبیعی.

‌این روش در کشور آمریکا اثر فوق‌العاده‌ای بر محیط کار و کارمندان گذاشته و عادات و روش‌های کاری آنها را بهبود بخشیده است.

همچنین برخی از شرکت‌ها مرخصی اجباری غیرقابل تغییر و تبدیل برای کارمندان در نظر می‌گیرند و کارمندان ملزم به استفاده از آنها هستند. بنابراین میتوانند استراحت و تجدید قوا کنند و با علاقه و کارایی بیشتر در محل کار خود حاضر شوند و در پایان به علت این‌که سازمان‌ها از وجود محیط‌های عاری از استرس سود و بهره‌ زیادی می‌برند، باید درخصوص پیشگیری از استرس، به هر نحو ابتکار عمل داشته باشند.

ابزار و برنامه‌های پیشگیری از استرس باید به عنوان سرمایه محسوب شود و نه هزینه‌های اضافی، زیرا هنگامی که استرس در روابط بین افراد و کارمندان به حداقل می‌رسد، احتمال موفقیت سازمان افزایش چشمگیری پیدا می‌کند.

لیلا طاهر