تقدیس آتش در باور ایرانیان باستان

نخستین کسی که آتشکده ساخت فریدون بود. به پندار ایرانیان، آتش واسطه میان خدا و مخلوق است... و گفته‌اند که نور مایه اصلاح جهان است، و آتش نسبت به ظلمت شرف و تضاد دارد؛ و آب که برآتش …

نخستین کسی که آتشکده ساخت فریدون بود. به پندار ایرانیان، آتش واسطه میان خدا و مخلوق است... و گفته‌اند که نور مایه اصلاح جهان است، و آتش نسبت به ظلمت شرف و تضاد دارد؛ و آب که برآتش غلبه دارد، مایه هر چیز زنده و مبداء همه چیزهای نموکننده است.

آتش

خبرگزاری میراث فرهنگی- آب و آتش، نزد ایرانیان جایگاه والایی داشته است.« هرودوت»، نخستین تاریخ‌نگار یونانی می‌گوید: «پارس‌ها معتقدند که آتش از جوهر الهی است.» از این‌رو آن را بزرگ می‌داشتند و برایش ارزش و احترام قائل بودند.مسعودی (متوفی۳۴۶) می‌گوید: «نخستین کسی که آتشکده ساخت فریدون بود. به پندار ایرانیان، آتش واسطه میان خدا و مخلوق است... و گفته‌اند که نور مایه اصلاح جهان است، و آتش نسبت به ظلمت شرف و تضاد دارد؛ و آب که برآتش غلبه دارد، مایه هر چیز زنده و مبداء همه چیزهای نموکننده است.»

داستان جمشید و ضحاک را فردوسی به تفصیل بیان کرده است.او از پادشاهی به نام جمشید سخن گفته که ابتدای امر با عدل و داد ، جامعه بشری را به سوی کمال برد و نوروز، یادگار عصر دادگری اوست. کسی که عاقبت، مغلوب اهریمن غرور شد و ضحاک او را از پای درآورد. بلعمی می‌نویسد: «این ضحاک را اژدها برای آن گفتندی که بر کتف او دو پاره گوشت بود بزرگ، بر رشته دراز، و سر آن به کردار ماری بود... و به ایام هیچ ملک چندان خون ریخته نشد که به ایام ضحاک. به روایت مسکویه رازی، آن دو پاره گوشت را ضحاک چون دو دست خویش میجنبانید و میگفت که دو مارند، تا فرودستان و نابخردان بهراسند!». سرانجام، فریدون بر ضحاک پیروز می

در هرحال،تردیدی نیست که ریشه و اصل این مراسم به ایرانیان عصر باستان برمی‌گردد، اما بدان لحاظ که ایرانیان قدیم برای روزهای ماه ،سی نام پارسی داشتند و ایام هفته را به شنبه، یکشنبه،... و جمعه نمی شناختند باید بعد از اسلام، مصداقی موضوعی یا نزدیک به وقایع و پندارهای کهن ایرانی، پیدا شده باشد که مراسم آن با عنوان «سوری» یا «چهارشنبه سوری» معرفی شود.از سوی دیگر آتش در باور ایرانیان باستان،مقدس بوده و پریدن از روی آتش و نسبت دادن زردی به آن،معقول به نظر نمی‌رسد.

« هانری ماسه»، شرحی جالب درباره چهارشنبه سوری دارد: «این رسم شاید یادگار دین زردشت باشد و جهانگردان قدیم به آن اشاره نموده‌اند، اما شیعیان طور دیگری تعبیر کرده‌اند. به عقیده آنها، مختار، که به انتقام خون امام حسین(ع) برخاست، در آن شب، برای آگاهی یاران خود، دستور داد که آتش بر بام خانههای خود روشن کنند. به هر حال، چنین به نظر میرسد که این آتش سبب نامگذاری آخرین چهارشنبه سال باشد، زیرا سوری همان سرخی است، و چهارشنبه سوری یعنی چهارشنبه سرخ و آتش.»

‌شود و دستور می‌دهد« تا آن روز جشنی سازند و مهرجان آن روز ساختند... پس سیرتی نهاد در عدل و انصاف که از آن پسندیدهتر نباشد. طبق روایت بلعمی، روز پیروزی فریدون بر ضحاک «مهرروز بود از ماه مهر آن روز مهرگان نام کردند، و عیدی کردند بزرگ.» اسدی طوسی نیز از آیین و مراسم آراستن آتش در این روز سخن گفته است، وقتی فریدون بر ضحاک پیروز می‌شود: «چو در برج شاهین شد از خوشه مهر نشست او به شاهی سر ماه مهر بدین جشن وی آتش آراستست هم آیین این جشن ازو ساخته است.»