اسطوره هایی كه پرستیده می شوند

فوتبال كه روزگاری برای فروریختن اسطوره پا به میدان ورزش گذارده بود, اینك خود اسطوره ای تمام عیار شده است پیش از آن, ورزش های گروهی هرگز تا این حد فراگیری و گستردگی نداشت

به چهره هایشان خوب دقت كنید؛ رونالدو، فیگو، زیدان، ریكلمه، مسی، رونالدینیو... آنها اسطوره های جوانان امروز هستند. همچون مارادونا، پله، پوشكاش، رودی فولر، بكن باوئر و... برای جوانان دیروز. اسطوره هایی كه پرستیده می شوند. به اوج می روند. به خانه های هواداران راه پیدا می كنند. بالا و بالاتر می روند. و یكباره زمین می خورند؛ به همین راحتی. له می شوند. و بعضی هم، چون مارادونا راه و رسم اسطور گی را می دانند و همچنان اسطوره می مانند.

فوتبال كه روزگاری برای فروریختن اسطوره پا به میدان ورزش گذارده بود، اینك خود اسطوره ای تمام عیار شده است. پیش از آن، ورزش های گروهی هرگز تا این حد فراگیری و گستردگی نداشت. نوجوانان و جوانان آمال و آرزوهای خود را در ورزش های تك نفره و قهرمانی همچون كشتی، بوكس، ورزش های رزمی و ... می یافتند و اساطیر كودكی خود را به در و دیوار آویزان می كردند. محمدعلی كلی و غلامرضا تختی دو نمونه از اسطوره های فراگیر و عمومی بودند كه نه از ورزش های گروهی و جمعی بلكه از فعالیتی انفرادی بیرون آمده بودند. اینگونه اسطوره های جوانان زاییده می شدند و فكر و ذكر آنها را به خود مشغول می كردند. تجربه جمع كردن عكس های بروس لی را حتی همین امروز هم می توان به خاطر آورد.

در این میان، فوتبال شاید تنها بازی ای بود كه اسطوره های گذشتگان را نقش برآب كرد و كثرت گرایی را جایگزین اسطوره پرستی. دیگر در این بازی ستاره پرفروغی وجود نداشت و هر بازیكنی به سهم خود در پیروزی یا شكست تیم موثر بود. كسی نمی توانست ادعا كند كه او به تنهایی موجب برد یا باخت تیمش شده چرا كه برد و باخت محصول یك همكاری جمعی بود؛ از دروازه بانی كه هیچ گاه گل نمی زند و همان جا سر جایش ایستاده تا مدافع و مهاجم و هافبك و فوروارد و .... هر یك باری از این بازی به دوش می كشیدند. فوتبال یازده نفر داشت كه بدون وجود هریك بازی پیش نمی رفت و همه به تساوی در آن نقش داشتند.

با این وصف اسطوره ای باقی نمی ماند. اسطوره ها اغلب به دوران پیشا مدرن و ورزش های سنتی تعلق داشتند. اما دیری نپایید كه فوتبال با همه هیمنه اش در قامت اسطوره ای نوظهور، ظاهر شد و سودای محال فروپاشی اسطوره ها هرگز محقق نشد. یازده بازیكنی كه با هم كل واحدی به نام «تیم» را تشكیل می دادند پیش از آنكه اسطوره زدایی كنند، هر كدام برای خود اسطوره ای شدند. اینچنین است كه وقتی در بازی ایتالیا- دانمارك یورو ،۲۰۰۴ فرانچسكو توتی به صورت بازیكن دانماركی آب دهان می اندازد فالاچی ژورنالیست جنجالی ایتالیا با نگاهی تیزبینانه از او می خواهد كه هرگز از كسی عذر خواهی نكند چرا كه او را همچنان اسطوره خویش می داند. اسطوره هایی كه پرستیده می شوند.

اسطوره ها همچنان هستند. نه در قالب جهان تمثیلی و پررمز و راز اساطیر سنتی بلكه با شكل و شمایلی مدرن.

رحمان بوذری