شیرینی بچه ها یادت نره

برای خرید یک یخچال رفته اید, با کلی این مغازه و آن مغازه رفتن و شنیدن ارقام مختلف و گیج شدن, سرانجام دل به قضا و قدر می سپارید و بیش از یک میلیون تومان پول می دهید تا یک کالای ضروری را برای منزلتان تهیه کنید

برای خرید یک یخچال رفته‌اید، با کلی این مغازه و آن مغازه رفتن و شنیدن ارقام مختلف و گیج شدن، سرانجام دل به قضا و قدر می‌سپارید و بیش از یک میلیون تومان پول می‌دهید تا یک کالای ضروری را برای منزلتان تهیه کنید. پول نقد را همان زمان پرداخت می‌کنید، بدون این که بدانید برای رساندن این کالا به در منزلتان نیز هنوز باید رقم قابل توجهی پرداخت کنید.

تازه پس از آن هم برای تحویل کالا و نصب آن و تضمین گارانتی‌اش باید یک متخصص از شرکت بیاید و آن را به مبارکی به برق بزند و به شما تحویل بدهد.

تا اینجا علاوه بر ۲ رقم ۲۰ تا ۳۰ هزار تومانی که از شما اضافه گرفته می‌شود، باید پول شیرینی بچه‌ها را نیز بدهید. پول شیرینی تحویل‌دهندگان کالا، پول شیرینی نصب‌کننده کالا و پول شیرینی همان شاگرد مغازه‌ای که کلی چک و چانه زده و شما را ترغیب به خرید این کالا کرده است. اگر خودتان متوجه نباشید که باید دست به جیب کنید، صاحب مغازه یادآوری می‌کند و شما را به انجام وظیفه‌تان هوشیار می‌سازد. اینجا ایران است و مشتری باید در هر مرحله از یک کار، توجه کند فقط یک کار، چند بار شیرینی و پول چایی به بچه‌ها! بدهد. بدون این که بداند تا نصب این کالا در منزلش راه درازی باقی است...

اما این انعام با آن معنی که از انعام در ذهن وجود دارد، خیلی فاصله دارد. انعام دادن به معنی پرداختن داوطلبانه حق اضافه بر قیمت اصلی ارائه یک خدمت است که به کارگران بخش سرویس برای ارائه آن خدمت اهدا می‌شود. هر چند انعام دادن در همه جای دنیا، مفهومی کمابیش یکسان دارد، اما برحسب اهمیت کار انجام شده میزان آن فرق می‌کند و در هر حال بخشی از آداب و رسوم اجتماعی به حساب می‌آید. با این حال انعام هرگز تعریف شده و یک امر حقوقی نبوده و کاری داوطلبانه است که برای پرداخت‌کننده آن، ایجاد اعتبار و پرستیژ می‌کند.

انعام دادن امری کاملا قراردادی است که در کشورهای مختلف بر حسب آداب و رسوم، جایگاه خودش را دارد، اما اگر بخواهیم نگاهی به تاریخچه این کلمه بیندازیم، باید گفت قدمت این واژه به قرن هجدهم باز می‌گردد و از کلمه‌ای گرفته شده که در قرن شانزدهم متداول شد.

هر چند خیلی‌ها انعام دادن را بیشتر در رستوران‌ها بررسی می‌کنند و پیش از هر چیز به انعامی که در رستوران داده می‌شود، فکر می‌کنند، اما انعام در برخی نقاط جهان ـ بجز ایران که شامل همه چیز می‌شود‌ ‌ـ می‌تواند برای کارهای خدماتی دیگری مثل تاکسی، آرایشگاه و حمل و نقل و... پرداخت شود.

اگر به معنی متداول انعام که بیشتر برای ارائه پرستیژ در رستوران‌های اروپایی باب شد، توجه کنیم در فرانسه برای نخستین بار پرداخت انعام در رستوران‌ها اجباری شد و بر مبنای قانونی که در سال ۱۹۵۵ وضع شد، حق سرویس به مبلغ صورتحساب افزوده شد. این حق سرویس بر حسب درصدی از صورتحساب محاسبه و به آن اضافه می‌شود. این مساله بتدریج به یکی از حقوق رستوران‌ها تبدیل شد و همین مساله موجب شد تا مردم علاوه بر این، به پیشخدمتی که خدمات ویژه‌ای ارائه می‌کرد، انعام جداگانه‌ای پرداخت کنند. عین همین مساله در بسیاری از کشورهای دیگر هم اتفاق افتاد و گرچه هرگز قانونی برای آن وضع نشد، اما رستوران‌ها از این مقررات تبعیت کردند و به همین دلیل امروز در ایران نیز علاوه بر قیمت غذا، درصدی نیز به عنوان ارائه سرویس دریافت می‌شود و پیشخدمت‌ها نیز بتدریج علاوه بر حق سرویس رسمی از حقی جداگانه که به صورت فردی پرداخت و دریافت می‌شود، برخوردار شدند.

اما این‌که انعام دادن از چه زمانی در کشور ما مرسوم شده دقیقا معلوم نیست. انعام در جامعه امروز ما در حکم درآمد غیررسمی برای کارگران ساده و نیمه ماهر خدماتی است. این درآمد در بسیاری از مکان‌ها مثل آرایشگاه‌های زنانه از درآمد رسمی‌شان بیشتر است. بعضی کارفرمایان هنگام تعیین حقوق و دستمزد این کارگران، درآمد انعام را جزئی از مزایای شغلی آنها قرار می‌دهند و دست کارگران را برای گرفتن انعام باز می‌گذارند تا به این وسیله از فشار مالی به خود بکاهند. اگر بخواهیم در دیگر نقاط جهان به بررسی انعام بپردازیم، در کشورهای آسیا، چین از جمله کشورهایی است که در آن به طور سنتی بحثی به عنوان انعام وجود ندارد، اما در هتل‌ها و رستوران‌هایی که با مهمانان خارجی در ارتباط هستند، این رسم رعایت می‌شود. اما در هنگ‌کنگ و ماکائو که با قوانین خارجی‌ها آشنا هستند و سال‌ها زیر سلطه بریتانیا زندگی کرده‌اند، سیستم پرداخت انعام مثل کشورهای غربی رعایت می‌شود.

هندی‌ها هم خیلی به انعام دادن فکر نمی‌کنند و ممکن است در رستوران‌ها و کافه‌ها گاهی انعامی پرداخت شود.

در واقع در این کشور انعام دادن کاری عادی و متداول به حساب نمی‌آید و تنها می‌توان در رستوران‌های بسیار شیک و مجلل شاهد آن بود. از میان تمام کارگران مشغول به کارهای سخت و پایین فقط و گاه کالسکه‌ران‌ها تقاضای گرفتن انعام دارند.

نکته: انعام دادن، امری کاملا قراردادی است که در کشورهای مختلف بر حسب آداب و رسوم جایگاه خودش را دارد. هر چند خیلی‌ها انعام دادن را بیشتر در رستوران‌ها مرسوم می‌داننداما انعام در برخی نقاط جهان بجز ایران می‌تواند برای برخی کارهای خدماتی دیگر نیز پرداخت شود.

اما در ژاپن انعام به هیچ وجه بخشی از فرهنگ مردم به حساب نمی‌آید و مردم با این مساله احساس ناراحتی می‌کنند و از پذیرش آن سر باز می‌زنند. در این کشور انعام دادن نوعی بی‌احترامی تلقی می‌شود و دریافت‌کننده از گرفتن انعام خودداری می‌کند. در واقع ژاپنی‌ها آداب و عقاید خاص خود را دارند و انعام گرفتن را اصلا مناسب نمی‌دانند. به عبارتی، آن را بی‌ادبی و کاری گستاخانه به حساب می‌آورند و گرفتن خدماتی اضافی را به طور کلی حق مشتری می‌دانند.

در سنگاپور و فیلیپین هم انعام به عنوان یک کار متداول پذیرفته نشده است و در کافه‌ها و رستوران‌ها ۱۰درصد به عنوان سرویس در صورتحساب افزوده می‌شود. تاکسی‌ها هم با دریافت مبلغی به عنوان انعام بیگانه هستند. در کره جنوبی نیز وضع به همین منوال است و تنها در صورتی که یک مشتری بخواهد تشکر ویژه خود را از میزبان به جا آورد، ممکن است انعامی بدهد. در این میان تنها تایوانی‌ها عادت دارند از مسافری که وارد فرودگاه می‌شود، انعام بگیرند و در رستوران‌ها و هتل‌ها این مبلغ شامل همان ۱۰ درصد حق سرویس می‌شود. در استرالیا هم وضع به همین منوال است و فقط در رستوران‌ها و هتل‌های شهرهای بزرگ، انعام دادن متداول است. نیوزیلندی‌ها این کار را نوعی توهین می‌دانند و آن را نمی‌پذیرند. در کشورهای آمریکای لاتین مثل آرژانتین نیز انعام در صورتی که مشتری از خدمات رستورانی راضی باشد انعام می‌دهد و حق سرویس به صورت ثابت ۱۰ درصد پرداخت می‌شود، اما بیشتر رستوران‌ها یک مبلغ جزئی را به صورت ثابت به عنوان خدمات محاسبه و دریافت می‌کنند. در بولیوی این مبلغ ۵ درصد صورتحساب است و در برزیل ۱۰ درصد را در بر می‌گیرد. اما در این کشور بزرگ ممکن است تاکسی‌ها یا سایر مشاغلی که با توریست‌ها در ارتباط هستند، انعام دریافت کنند. با این حال انعام در سطح جامعه به عنوان یک امر مرسوم جا نیفتاده است.

در کشورهای اروپایی اما وضع متفاوت است و در کشورهایی مثل ایسلند، بلژیک و فنلاند، این امر اصلا پذیرفته نیست و بابت چیزی انعام پرداخت یا دریافت نمی‌شود. در حالی که در دانمارک و هلند در قالب ۱۰ درصد روی صورتحساب کشیده می‌شود.

در میان کشورهای شرق اروپا و بیش از هر جا در آلبانی که با دیگر کشورهای اروپایی فاصله زیادی دارد، می‌توان گفت انعام بیش از هر جای دیگر دنیا مورد انتظار است و در سال‌های اخیر تقریبا از همه خارجی‌ها و توریست‌ها برای انجام هر کاری انعام مطالبه می‌شود. رستوران‌ها هم مبلغ ۱۰ درصد خدمات خود را دریافت می‌کنند. در کرواسی هم انعام کاملا جایگاه خودش را دارد و در کنار ۱۰ درصد سرویس و خدمات انتظار دریافت آن وجود دارد. در جمهوری چک تاکسی‌ها هم انعام می‌گیرند و در مجارستان نیز همین شرایط برقرار است؛ در حالی که در بلغارستان انعامی رد و بدل نمی‌شود.

اما در فرانسه مشتری‌ها همواره مبلغ کوچکی را روی میز رستوران‌ها می‌گذارند و در آلمان و اتریش در قالب ۵ یا ۱۰ درصد حق سرویس و خدمات دریافت می‌شود. البته مشتری‌ها اگر دلشان بخواهد، وقت پرداخت صورتحساب از دریافت خرده پولشان خودداری می‌کنند. در یونان نیز همین رفتار متداول است و گاه انعام داده می‌شود تا از خدمات بیشتری مثل خوردن یک فنجان چای یا قهوه پس از شام بشود، استفاده کرد.

در ایتالیا و روسیه نیز انعام دادن رسم است، اما ضروری نیست. در انگستان نیز هر چند همین شرایط حاکم است اما مشتری‌ها تمایل بیشتری به پرداخت انعام دارند و علاوه بر رستوران، در سالن‌های آرایش، به تاکسی‌ها و بسیاری از مشاغل خدماتی دیگر نیز انعام می‌دهند. با این حال این مساله کاملا شخصی و داوطلبانه است و کسی حق ندارد به مشتری یادآوری کند که باید انعام بدهد.

اگر شخصی در انتظار دریافت انعام باشد و تقاضا کند به او پولی داده شود یا رقم انعام را کم بداند، مشتری عصبانی شده و شکایت می‌کند.

درآمریکا و کانادا، اما انعام دادن متداول است و به مشاغل گوناگون و متنوعی تعلق می گیرد و با این حال تنها برمبنای خواست مشتری صورت می‌گیرد.

آرزو پناهی