ترسی هولناک تر از بیماری

نگاهی به عوامل به وجودآورنده سرطان و روش های پیشگیری از آن

سلول های بدن انسان مراحل پیچیده یی را برای رشد و تکثیر طی می کنند. گاهی اختلال کوچکی در رشد طبیعی باعث می شود سلول ها به صورت غیرطبیعی و به میزان بیش از اندازه تکثیر شوند که به این رشد غیرطبیعی، سرطان گفته می شود.

● علت رشد بی رویه سلول های بدن

در حال حاضر به نظر می رسد علت حدود ۷۵ درصد سرطان ها عوامل محیطی باشند. از جمله عوامل محیطی می توان به مواد شیمیایی مثل مواد موجود در دود سیگار یا مواد شیمیایی موجود در رنگ ها یا داروها اشاره کرد. علاوه بر این اشعه ماوراء بنفش موجود در نور خورشید یا اشعه ایکس از عوامل شناخته شده سرطان هستند که اگر فرد به صورت کنترل نشده در معرض آنها باشد، دچار سرطان خواهد شد. علاوه بر عوامل محیطی، عوامل ارثی نیز عامل انواع دیگری از سرطان ها هستند به طوری که در بعضی از انواع سرطان، نزدیکان فرد مبتلا نیز ممکن است به صورت ارثی مبتلا شوند.

● شایع ترین سرطان ها کدامند

پروستات، پستان، ریه، روده بزرگ، مری و معده از ارگان های شایع سرطان هستند. البته اعضای دیگر نیز می توانند به این بیماری مبتلا شوند که از جمله پوست، رحم، تخمدان، کبد، کلیه، مثانه، لوزالمعده و... را می توان نام برد.

● شیوع سرطان چقدر است

سرطان یکی از علل عمده مرگ ومیر در دنیاست به طوری که در سال ۲۰۰۷ باعث حدود هشت میلیون مرگ شده است که حدود ۱۳ درصد کل علل مرگ ومیر را تشکیل می دهد. آمار نشان می دهد در سال ۲۰۳۰ سرطان باعث ۱۲ میلیون مرگ خواهد شد.

● انواع روش های درمانی سرطان

شیوه های مختلفی برای درمان سرطان وجود دارد که گاهی برای افزایش تاثیر درمانی، ترکیبی از آنها مورد استفاده قرار می گیرد. از این شیوه ها می توان به جراحی، شیمی درمانی، پرتودرمانی و هورمون درمانی اشاره کرد.

● پیشگیری از سرطان

همان طور که می دانید، پیشگیری بهتر از درمان است. روش اول برای پیشگیری انجام فعالیت هایی است که زمینه ساز جلوگیری از ابتلا به سرطان باشند. از جمله این فعالیت ها می توان به موارد ذیل اشاره کرد؛

- انجام فعالیت های بدنی؛ ورزش کردن به مدت حداقل نیم ساعت به صورت یک روز در میان باعث تنظیم سوخت وساز بدن و کاهش احتمال ابتلا به سرطان می شود.

- تغذیه صحیح؛ استفاده از سبزیجات و میوه های تازه و مایعات به میزان زیاد در رژیم غذایی و پرهیز از غذاهای صنعتی، خطر ابتلا به سرطان را کاهش می دهد.

- اصلاح عادات اشتباه؛ اصلاح عادت هایی مانند سیگار کشیدن و استفاده از الکل، خطر ابتلا به سرطان را کاهش می دهد.

- پرهیز از زندگی در مکان هایی که هوای آلوده دارند و پرهیز از قرار گرفتن طولانی مدت در برابر نور خورشید بدون استفاده از کلاه آفتاب گیر یا استفاده مرتب از کرم ضدآفتاب (مانند کشاورزان) به ترتیب در کاهش سرطان های ریه و پوست موثر خواهد بود.

- واکسیناسیون؛ واکسیناسیون در برابر ویروس هپاتیت B در افرادی که بیشتر در معرض خطر ابتلا هستند (مانند نزدیکان افراد مبتلا و کارکنان بیمارستان ها و ترجیحاً همه مردم) در کاهش سرطان کبد موثر است.

روش دوم برای پیشگیری، انجام بررسی هایی است که باعث تشخیص زودرس سرطان می شوند. با این کار سرطان در مراحل اولیه و با درمان های ساده ریشه کن شده و نتایج درمانی مناسب تر حاصل می شود.

● تشخیص سرطان در مراحل ابتدایی

قدم اول، معتقد بودن به این روش است به طوری که هر فرد در ابتدا باید ترس از سرطان را از خود بیرون کند. در واقع ترس از سرطان هولناک تر از خود سرطان است. اگر بیمار ترس بی مورد نداشته باشد، با انجام آزمایش های لازم، بیماری در مراحل اولیه قابل شناسایی می شود و می توان بیماری را در مراحل ابتدایی کشف کرد و درمان مناسب را برای آن به کار برد. به یاد داشته باشید که انجام این آزمایش ها به معنی ابتلا به سرطان نیست، به طوری که در اکثر موارد نتیجه این بررسی ها منفی است و در موارد معدود و نادری که نتیجه مثبت حاصل می شود، نوعی تشخیص قابل درمان مطرح خواهد شد. به این بررسی های اولیه اصطلاحاً بررسی های غربالگری گفته می شود زیرا افراد مستعد بیماری را از افراد سالم غربال می کنند. قدم دوم، انجام این بررسی هاست که بسته به عضو مورد نظر و سن و جنس فرد متفاوت است و در زیر به بعضی از آنها اشاره می شود. توجه داشته باشید که انجام این بررسی ها در تمام افراد ذکرشده ضروری است، حتی اگر سالم باشند و هیچ گونه علامتی نیز نداشته باشند.

۱) آزمون های غربالگری سرطان پستان

- هر خانمی از ۲۰سالگی به بعد باید به طور ماهانه پستان های خود را از نظر وجود توده معاینه کند.

- هر خانمی در محدوده سنی ۲۰ تا ۴۰ سال باید هر سه سال برای معاینه پستان به پزشک خانواده خود مراجعه کند.

- هر خانمی از ۴۰ سال به بالا باید به طور سالانه برای معاینه پستان به پزشک خانواده خود مراجعه کند.

- هر خانمی در ۴۰ سالگی باید ماموگرافی انجام دهد.

- هر خانمی از سن ۴۰سالگی تا ۷۵ سالگی باید هر سال یا هر دو سال ماموگرافی انجام دهد.

- هر خانمی بعد از ۷۵ سالگی باید هر سه سال یک بار ماموگرافی انجام دهد.

▪ پرسش های رایج درباره ماموگرافی

- ماموگرافی چیست؟ نوعی عکسبرداری از پستان است که بدخیمی های آن را در مراحل اولیه تشخیص می دهد.

- آیا ماموگرافی برای شیردهی ضرر دارد؟ خیر.

- آیا انجام منظم ماموگرافی باعث سرطان پستان می شود؟ خیر.

توصیه رایج؛ اگر در افراد فامیل نزدیک فردی مبتلا به سرطان پستان است، پزشک خود را مطلع کنید و از او راهنمایی بگیرید.

۲) آزمون های غربالگری سرطان پروستات

هر مرد بالای ۵۰ سال باید از نظر پروستات توسط پزشک معاینه شود و سالانه آزمایش خون ویژه پروستات انجام دهد.

۳) آزمون های غربالگری سرطان دهانه رحم

- هر خانم بالای ۳۰ سال باید سالانه آزمایش پاپ اسمیر بدهد.

- اگر آزمون پاپ اسمیر در سه نوبت یا بیشتر منفی باشد و فرد طی ۱۰ سال انجام منظم آن هیچ گونه گزارشی مبنی بر غیرطبیعی بودن آزمون های پاپ اسمیر نداشته است، می تواند ادامه این آزمون را قطع کند.

- اگر خانمی تحت جراحی خروج رحم قرار گرفته است، نیاز به انجام این آزمون ندارد.

۴) آزمون های غربالگری سرطان روده بزرگ

روش های مختلفی برای غربالگری سرطان روده بزرگ وجود دارد. در زیر به مطمئن ترین روش اشاره می شود.

- هر فرد سالمی باید در ۵۰ سالگی تحت کولونوسکوپی قرار گیرد. لازم است این بررسی در صورت طبیعی بودن، هر ۱۰ سال یک بار تکرار شود. در این روش توده های غیرطبیعی موجود روده بزرگ قابل تشخیص و حتی قابل درمان خواهد بود.

▪ پرسش ها و توصیه های رایج درباره کولونوسکوپی

کولونوسکوپی چیست؟ کولونوسکوپی به معنی مشاهده روده بزرگ توسط دستگاهی است که تمام طول روده بزرگ را طی می کند و تصویر روده را به پزشک نشان می دهد.

توصیه رایج؛ اگر در افراد فامیل نزدیک فردی مبتلا به سرطان روده بزرگ است، پزشک خود را مطلع کنید و از او راهنمایی بگیرید.

۵- آزمون های غربالگری عمومی

هر مرد یا زن سالمی لازم است از ۲۰ سالگی به طور دوره یی برای چک آپ ویژه سرطان به پزشک خانواده خود مراجعه کند. پزشک خانواده معاینه های لازم را از اعضای مختلف از جمله تیروئید، پوست، تخمدان ها، غدد لنفاوی، بیضه، دهان و... انجام می دهد و ترک عادات پرخطر از جمله استفاده از سیگار، تماس زیاد با نور آفتاب و... را گوشزد می کند.

▪ علائم پرخطر کدامند

در صورتی که به هر یک از علائم زیر مبتلا هستید باید به پزشک مراجعه کنید.

- خونریزی هنگام اجابت مزاج؛ این علامت از بواسیر یا زخم مقعد یا التهاب و زخم روده بزرگ ممکن است بروز کند ولی یکی از علائم مهم برای سرطان روده بزرگ است لذا در صورت ابتلا به این عارضه به پزشک خود مراجعه کنید تا علت اصلی آن مشخص شود.

- زخمی که بهبود پیدا نمی کند؛ بعضی از انواع سرطان های پوست به صورت زخم بروز می کنند. در صورتی که ترمیم و بهبودی زخم بیش از اندازه به طول انجامد، باید به پزشک مراجعه کرد.

- تغییر در شکل یا اندازه خال های روی بدن؛ اغلب خال های بدن خوش خیم هستند ولی در صورت وجود علائم مذکور به پزشک مراجعه کنید.

- کاهش اشتها و کاهش وزن بارز؛ در صورتی که بدون استفاده از رژیم های لاغری دچار کاهش اشتها و وزن شدید، به پزشک مراجعه کنید.

- لمس توده در پستان؛ اگر طی معاینه های دوره یی، توده یی در سینه خود لمس کردید حتماً به پزشک مراجعه کنید.

- مشاهده ادرار خونی؛ در صورتی که ادرار شما خونی بود به پزشک مراجعه کنید. اگر این عارضه بدون درد باشد، می تواند ناشی از سرطان کلیه باشد و برای تشخیص قطعی باید به پزشک مراجعه کرد.

- گرفتگی صدا به مدت طولانی؛ اگر به مدت طولانی دچار گرفتگی صدا یا سرفه های مزمن شدید، برای معاینه حنجره به پزشک مراجعه کنید.

- اگر هنگام بلع غذا احساس گیر کردن غذا در مسیر عبور آن داشتید، به پزشک مراجعه کنید.

- اگر در افراد فامیل نزدیک، فردی مبتلا به سرطان است پزشک خود را مطلع کرده و از او راهنمایی بگیرید.

دکتر سیدمحمدرضا حکیمیان

متخصص جراحی عمومی فلوشیپ فوق تخصصی جراحی سرطان

www.drhakimian.com