تهران پایتخت ماست, به تهران هویت ببخشیم

هریک از شهرهای مهم جهان به فراخور ظرفیت, امکانات و فعالیت های خود از نوعی شهرت و آوازه مخصوص به خود برخوردارند که آنها را از دیگر شهرها ممتاز و متمایز می کند و برند شهری می شود این برند, آمیزه ای از هویت تاریخی, ویژگی های اجتماعی, نمادهای تمدنی, فعالیت های تجاری, امکانات رفاهی, تفریحی, مناسبات سیاسی و بین المللی هر شهر است اگرچه موقعیت سیاسی تهران موجب توجه خاص جهان به این شهر شده اما مکان های قدیمی و تاریخی این کلان شهر را نیز نمی توان نادیده گرفت

در کنار تنوع و تکثر فرهنگی، تهران پایتخت فرهنگ و هنر مدرن امروز ایران است. فرهنگ سراها، انتشاراتی ها، دانشگاه ها، شرکت ها و مؤسسات اصلی تولید فیلم و کالاهای فرهنگی و هنری، عمدتا در تهران تمرکز یافته اند و زمینه رشد و گسترش خلاقیت فرهنگی و هنری در این شهر را توسعه داده اند. می توان تهران را از حالت های گوناگون مورد بررسی قرار داد: تهران حقیقی یعنی کلان شهری که نزدیک به ١٣ میلیون نفر ساکن آن است و همه ساکنان آن، این شهر را به نوعی زیسته و تجربه کرده اند. تهران رسانه ای یعنی تهرانی که شبکه های تلویزیونی و رادیویی، مطبوعات و فیلم ها و رمان ها آن را ترسیم و بازنمایی کرده اند. ما تصویر یا بازنمایی از شهر را دائم می بینیم یا می شنویم. در این تهران، چندین میلیون ایرانی و میلیون ها نفر خارج از ایران ساکن اند. زیرا شهری است مجازی که ما به اشکال مختلف با آن درگیر هستیم. «تهران علمی» یعنی تهرانی که مورد تحقیق و مطالعه برنامه ریزان و متخصصان شهر قرار گرفته است. این بخش تهران خلوت است، ما تهران واقعی و مجازی را می شناسیم ولی با «تهران تحقیق شده و علمی» خیلی آشنا نیستیم. همین علاقه و شناخت ناشناخته ها، کشف، تحقیق و مطالعات میدانی این کلان شهر بزرگ، ایده تهران گردی را در سال ٩٠ رقم زد که به همراه آقای مسجدجامعی که آن زمان عضویت شورای اسلامی شهر تهران را در سومین دوره برعهده داشتند، در یکی از روزهای غیرکاری به بازدید منطقه ١٤ از مناطق قدیمی تهران که دارالمؤمنین لقب گرفته است، رفتیم و این دیدارها با محوریت موضوعات مختلف و مسائل مبتلابه تهران با ٩٠ برنامه تا امروز ادامه یافت. آقای مسجدجامعی که سابقه خوشی در میان اهالی فرهنگ و هنر دارد، با برنامه ریزی دقیق و بهره گیری از کارشناسان توانست چهره درخشانی از شورای شهر را در میان مردم به وجود آورد و نشان داد که می توان بدون فشار و اجبار ولی با احترام و اعتماد به مردم مقوله هایی را در جهت توسعه فرهنگی جامعه پیاده کرد و مردم را به پذیرش آن واداشت. از جمله مؤلفه ها و شاخص های این طرح شناخت تاریخچه مسائل مرتبط، بازگشت عناصر هویت ساز به پایتخت، کشف ناگفته ها، برجسته سازی نقاط قوت و ضعف و میزان انطباق آن با راهکارهای اجتماعی و فرهنگی با پیوست پژوهشی و آسیب شناسی وضعیت گذشته و حال مسائل تهران است که با نگاه شهری مورد بررسی قرار می گیرد. در همین راستا هیئت همراه با لطف و عنایت خود بر آن شدند تا در جهت تسهیل در فرایند حل مشکلات اقداماتی را در دستور کار خود قرار دهند و در این هیئت که بر حسب انگیزه و گرایش دوستان به کشف ناشناخته های تهران و به صورت هدفمند، گسترده و منسجم برگزار شد، مفتخر بودم که مدیریت اجرائی برنامه ها را عهده دار باشم.

تیم کاشفان تهران با رویکردی جدید فارغ از بوروکراسی اداری و سیاسی با مردم به گفت وگو نشست، گفت وگوهایی که با رنگ وبویی متفاوت همراه بود، گاه با خنده و گاه با تأثر و تأسف... .

ارتباط با شخصیت های تأثیرگذار ملی و محلی هر منطقه و ارتباط دادن آنها با مجموعه شهری از اهداف این بازدیدها بود و در نقاط مختلف مسائلی که کمتر مورد توجه قرار می گرفت، از نزدیک رصد شد که این امر تأثیر زیادی در انتقال و رفع مسائل مهم منطقه و محلات داشت.

این بازدیدها به صورت کارشناسی شده و با حضور جمع کثیری از مسئولان محترم یا کارشناسانی مجرب از میراث فرهنگی، سازمان زیباسازی، شورای شهر، فعالان محیط زیست و خبرنگاران حوزه شهری برگزار می شد که با حمایت علمی و معنوی خود ما را یاری رساندند.

حتی خاطرم هست در بازدید از منطقه چهار و در جریان دیدار با آقای محسن رضایی ایشان از کثرت جمعیتی که همراه ما بودند، اظهار تعجب کردند و گفتند شما یک هنگ هستید؛ فکر نمی کردیم آن قدر زیاد باشید.

آنچه حائزاهمیت است این است که تیم تهران گردان بدون حکم و دستور، قبول مسئولیت کرده و با نیت خیرخواهانه و به صورت خودجوش و دلخواسته فارغ از مسائل مادی و دنیوی و در یک تعامل سازنده مبتکر حل مسائل اجتماعی و کشف ویژگی های تهران شدند.

در کشف تهران که معروف است به کشف زیرخاکی ها، هم مشکلات اجتماعی و هم مسائل تاریخی مورد بررسی قرار گرفته و در بیشتر مواقع به نجات برخی آثار تاریخی منجر شده است به طورمثال خانه مدرس یک عمارت رهاشده بود، بازدیدی که داشتیم باعث شد بخش خصوصی این خانه را بخرد و آن را زیر نظر میراث فرهنگی تعمیر و مرمت کند. موزه صنعتی هم همین طور شد، لطف کردند و در جریان تهران گردی درِ موزه را گشودند، درحالی که شاید تا آن وقت سال ها به این موزه بی توجهی شده بود؛ اما پس از آن بازدید، سازمان جمعیت هلال احمر وارد قضیه شد و موزه را تعمیر کرد.

تبدیل عمارت ارباب هرمز به نگارخانه، تأسیس پژوهشکده در آرامستان بهشت زهرا و تألیف فرهنگ نامه، راه اندازی خانه گرافیک در تهران، تعمیر سردرِ باغ شاه و عودلاجان، طرح هایی مثل بیمه کارگران چرخ دستی یا پرداخت حقوق رانندگان اتوبوس یکی از خط های شهری، طرح یکنواخت سازی تابلوهای دور میدان ها و یکسان سازی که به همت سازمان زیباسازی انجام گرفت، تبدیل خانه گرافیت منطقه ١٤ به خانه کاریکاتور ایران، بازدید از مراحل تمرین گروه های تئاتری و قبول درخواست برای حمایت از ایجاد سالن های پلاتو در سطح شهر و حل بسیاری از موانع و مشکلات دیگر که مجال تقریر نیست، ازجمله محصول همین تهران گردی ها بود که به نتیجه نشست.

در تهران گردی ها بخش های دیده نشده این شهر، بروز و ظهور کرده و به تصویر درآمده است. اماکن تاریخی، کارگاه های تولیدی، صنایع دستی و... وجود دارد که با زندگی مردم پیوند خورده، ولی در فضای شهر تهران گم شده یا در حاشیه قرار گرفته و ارزش های آن نهفته مانده و به فراموشی سپرده شده است. تهران گردی به این حوزه پرداخته و شرایط حضور در این فعالیت ها را در سطح شهر فراهم کرده است. بررسی تهران از منظرهای گوناگون، مانند قرارگرفتن در جمع معتادان کارتن خواب و شنیدن گلایه و مسائل آنان و انجمن های خیریه حامی محرومان و ملاقات با ناتوانان ذهنی و جسمی، بازدید از تصفیه خانه های گوناگون و حتی بازدید از روند بازیافت زباله ها در نقاط مختلف تهران، بیانگر این است که تهران گردی کار راحتی نیست و زمانی که می خواهی قدم در این راه بگذاری، باید خود را آماده مشکلات و نازیبایی های زیادی بکنی.

دیدار با مفاخر، هنرمندان و پیش کسوتان این عرصه و پیگیری امور ایشان، بازدید از قدیمی ترین های تهران و دیدار با کهن سال ترین فعالان در تمام اقشار فرهنگی، اجتماعی و ورزشی، برگزاری نشست های تهران شناسی با موضوعات گوناگون، شناسایی مقاصد گوناگون و بازدید از پروژه های ملی، فرهنگی و تاریخی شهر تهران در نوبت های گوناگون انجام گرفت. آموزش وپرورش گردی و پرداختن به مسائلی با محوریت کودک، نوجوان و جوان نیز در راستای الگوسازی برای این قشر از جامعه صورت گرفت و در راستای همراهی برای مواجهه با مشکلات آموزشی و رفع آن، قول همکاری و مساعدت داده شد. اگرچه مطلوب این شهر، تنها با کلان نگری و هماهنگی مدیران ذی ربط همه دستگاه های اجرائی و همکاری همه مردم مقدور است تا در بهبود امور مشارکت کنند؛ اما امیدواریم با تیم خوبی که شکل گرفته، شاهد حرکت خوب و مثبتی باشیم که بین شهروندان تهران تأثیرگذار باشد و به تهران هویتی مضاعف ببخشیم به طوری که همگان بدانند تهران چه بوده و امروز تبدیل به چگونه شهری شده است تا قدر زحماتی را که صورت گرفته، بدانیم.

مهرشاد کاظمی.رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهر تهران