بررسی پتانسیل و توان اكولوژیكی منطقه و تبیین الگوی آمایش محیط زیست سرزمین منطقه ۲۲ شهر تهران

مشكل اساسی در راه اجرا و توسعه كاربریهای پیشنهادی بر اساس نتایج ارزیابی توان اكولوژیك سرزمین منطقه ۲۲ , تأمین آب مورد نیاز است

● هدف مطالعه:

آمایش سرزمین یا برنامه ریزی برای استفاده از اراضی با هدف تنظیم رابطه بین انسان، سرزمین و فعالیتهای انسانی در جهت بهبود وضعیت مادی و معنوی اجتماع در طول زمان از طریق معرفی بهترین كاربری طبیعی بر اساس توان كمی و كیفی سرزمین و نیاز اقتصادی – اجتماعی موجود از هدر رفتگی منابع طبیعی و محیط زیست و در نتیجه از فقر جوامع انسانی جلوگیری خواهد كرد.

بدین منظور شناسایی مقدماتی پتانسیل منطقه ۲۲ شهر تهران با استفاده از مطالعات آمایش سرزمین و تعیین توان اكولوژیكی منطقه ، به منظور بیان و بررسی جانمایی های مطلوب و سازگار و تكمیل كاربریهای پیشنهاد شده منطقه ۲۲ و در راستای بهینه سازی طرح تفصیلی منطقه ۲۲ شهرداری تهران جهت دستیابی به الگوی آمایش سرزمین منطقه مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

● روش مطالعه:

۱) تهیه نقشه های منابع فیزیكی، كه بر اساس بررسی و تهیه نقشه های مختلف زیر انجام می پذیرد .

۱-۱) نقشه های شیب، جهت و ارتفاع

۱-۲) نقشه تیپ خاك های منطقه و تعیین كلاس فرسایش

۱-۳) نقشه های آبهای سطحی و زیرزمینی

۱-۴) نقشه سنگ شناسی و گسل ها

۱-۵) نقشه های اقلیمی از قبیل نقاط همباران، هم دما و هم فشار

۲) شناسایی منابع زیستی از قبیل:

۲-۱) نقشه تراكم پوشش گیاهی

۲-۲) نقشه پراكنش جانوری

۲-۳) نقشه زیستگاه ها

۳) شناسایی پارامتر های اقتصادی و اجتماعی بر اساس آماربرداری و نمونه برداری و سیستم های اطلاعاتی

۳-۱) جمعیت

۳-۲) درآمد

۳-۳) راه های ارتباطی و ساختارهای زیر بنایی

۳-۴) كاربری های فعلی

۴) تهیه مدل های اكولوژیكی ویژه برای كاربری های موردنظر

۵) تجزیه و تحلیل و جمع بندی اطلاعات نقشه ها با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS)، شامل تلفیق نقشه های پایدار مشتمل بر ، نقشه های ساختارهای زیر بنایی، نقشه طبقه بندی جمعیت و غیره به منظور تعیین كاربری در هر واحد با در نظر گرفتن ارتباط موزون آن كاربری واحدهای مجاور

۶) ارائه مدل ارزیابی و تعیین توان اكولوژیكی منطقه و ظرفیت قابل تحمل محیط

۷) ارائه جایگاه آمایش سرزمین در طراحی و كالبد شهر

۸) برنامه ریزی و توسعه منطقه ای با استفاده از ضوابط و معیارهای زیست محیطی

۹) فرایند آمایش سرزمین بر اساس اولویت بندی و سازمان دهی كاربری ها به ویژه آثار پروژه های شهرسازی بر كالبد محیط زیست

۱۰) ارائه مدل زیست محیطی آمایش منطقه، به منظور رفع كاستی ها و نواقص زیست محیطی در تكمیل طرح تفصیلی موجود منطقه ۲۲ شهرداری تهران

● نتایج مطالعه :

۱) اجرای هر طرح توسعه بدون تأمین آب مورد نیاز برای كاربریهای پیشنهادی آن غیرممكن است . مشكل اساسی در راه اجرا و توسعه كاربریهای پیشنهادی بر اساس نتایج ارزیابی توان اكولوژیك سرزمین منطقه ۲۲ ، تأمین آب مورد نیاز است . لذا اولین گام اطمنیان از حصول منابع آبی مورد نیاز طرحهای منطقه است . در این راستا مطالعات آبخیزداری حاكی از تأمین و كفایت آب كه عمدتاً از رودخانه كن و تا حدودی وردآورد است اعلام شده است .

۲) نتایج مطالعات اقتصادی اجتماعی منطقه نشان می‌دهد كه نرخ بیكاری در سطح منطقه از ۲/۱ درصد بر اساس آمار سرشماری نفوس و مسكن سال ۱۳۷۵ به ۲۳/۱۳ درصد بر اساس مطالعات حاضر افزایش یافته است كه بدون تردید لزوم توجه به مسئله اشتغال‌زایی و كارآفرینی اجتناب ناپذیر می‌نماید .

۳) با توجه به مطالعات توان اكولوژیك جلوگیری از هرگونه ساخت و ساز در عرصه‌هایی همچون حرایم خطوط انتقال برق ، جاده‌ها ، حرایم مسیلهای كن و وردآورد ، حرایم گسل‌ها و كانالهای تأمین آب دریاچه بزرگ منطقه از الزامات است .

۴) با توجه به پتانسیل زلزله خیزی منطقه كه مصداق آن عبور گسل از برخی نواحی منطقه نظیر نواحی ۱ و ۳ می‌باشد منع ساخت و ساز هرگونه امكانات و سازه‌های شهری باید مورد توجه قرار گیرد . اراضی واقع در این نواحی به انضمام عرصه‌های اشاره شده در بند ۳ در قالب عرصه‌های با توان ۳ (نامناسب) برای توسعه شهری در مطالعات ارزیابی توان اكولوژیك منطقه معرفی شده‌‌اند . لازم به ذكر است كه به طور كلی مابقی اراضی منطقه از نظر توسعه شهری واجد توان ۲ توسعه شهری ، خدماتی و صنعتی می‌باشند .

۵) رعایت ضوابط و مقررات فنی احداث بنا بالاخص در حرایم گسلها طبق آئین‌نامه

شماره ۲۸۰۰ مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی (مندرج در نشریه شماره ۸۲ مركز تحقیقات و مسكن وزارت مسكن و شهرسازی) الزامی است .

۶) تلفیق معماری و شهرسازی ایران با ساختارهای نوین جهانی در زمینه حفظ الگوی جامعه سنتی و اسلامی در طراحی سیمای منطقه ۲۲ شهر تهران توصیه می‌شود .

۷) ایجاد پاركینگهای بزرگ اتومبیل در همسایگی ایستگاههای اصلی و مداخل ورودی منطقه جهت اجرای سیستم پیاده و سواره (Park and Ride) الزامی است . وجود پاركینگ وسایل نقلیه از تردد زیاد وسایل نقلیه شخصی در داخل منطقه جلوگیری كرده و ضمن كاهش بار ترافیك به سالم‌سازی هوا كمك می‌كند .

۸) اراضی نامناسب برای ایجاد و توسعه سازه‌های شهری همانند حرایم گسلها ، حرایم مسیلهای رودخانه‌ها و حرایم خطوط انتقال نیرو باید به توسعه فضای سبز شهری اختصاص یابد .

۹) برخی كاربریهای ناسازگار موجود در منطقه مانند پادگان‌های نظامی و برخی واحدهای تولیدی همچون مرغداریها به مناطق خارج از محدوده منطقه ۲۲ انتقال یابد.

۱۰) از آنجائیكه یكی از كاربریهای پیشنهادی و در دست مطالعه منطقه ایجاد دریاچه مصنوعی است ، با توجه به آنكه قسمتی از دریاچه در حال احداث بر روی گسل چیتگر واقع شده و بافت غالب خاك اراضی آن نیز از نوع لومی است ، از اینرو طبق مطالعات ارزیابی توان اكولوژیك این عرصه نامناسب برای كاربری دریاچه شناخته می‌شود . لیكن به دلیل مصوب شدن قبلی محل دریاچه ، در صورت اجرای چنین پروژه‌ای باید عملیات زیرسازی بستر و استفاده از تكنیكهای پیشرفته در جهت پیشگیری از بروز مشكلات اجتماعی دقیقاً صورت پذیرد .

۱۱) تغییر كاربری اراضی مسكونی واقع در هسته‌های خدماتی منطقه در سلسله مراتب مختلف تقسیمات شهری به انواع كاربریهای مورد نیاز بر حسب تشخیص و نیازهای اقتصادی – اجتماعی بلامانع است ، به شرط آنكه با كاربریهای مجاور ناسازگار تشخیص داده نشود .

۱۲) ایجاد ساختاری اقماری در ایجاد واحدهای مسكونی ، خدماتی و صنعتی در توزیع جمعیت منطقه در جهت حفظ تعادلهای اقتصادی – اجتماعی و به حداقل رسانیدن تعداد سفرهای درون شهری و منطقه‌ای میان محل كار و سكونتگاههای شهروندان امری ضروری است .

۱۳) كاهش بار تراكمی نواحی و محلات پرتراكم و توزیع آن در نواحی و محلات با تراكم كمتر منطقی به نظر می‌رسد .

۱۴) ممانعت از توسعه منطقه از سمت غرب و اتصال آن به مجموعه شهركهای كرج در زمینه حفظ پتانسیلها و توانمندیهای منطقه ضروری است و این كار از طریق ایجاد جنگل‌كاری در سطح وسیع به ویژه حدفاصل وردآورد تا كرج امكان‌پذیر می‌باشد .

۱۵) ارتقاء توان ساخت و ساز واحدهای مسكونی از طریق الزام در ارتقای فن‌آوری (به ویژه ضد زلزله كردن بناها) ، بلند مرتبه‌سازی و انبوه سازی به همراه تقلیل سرانه زیربنا به منظور توانمندی‌سازی خانوارهای طبقه متوسط در راستای تأمین مسكن مورد نیاز شهروندان امری مهم به نظر می‌رسد .

۱۶) كنترل رشد جمعیت و مهاجرت به داخل منطقه به منظور حفظ سطح كیفی امكانات و تسهیلات پیش‌بینی شده در طرح تفصیلی منطقه

۱۷) استفاده از گونه‌های گیاهی اعم از بوته‌ای ، درختچه‌ای و درختی بومی و سازگار با شرایط كم‌آبی و آلودگیهای قابل انتظار شهری

۱۸) به طور كلی منطقه از نظر كاربری تفرج متمركز دارای توان ۱ و ۲ (خیلی خوب تا مناسب) است و مغایرتی با نتایج طرح تفصیلی در آن دیده نمی‌شود .

۱۹) توان منطقه برای كاربری تفرج گسترده می‌باشد و از این نظر نیز هیچگونه محدودیتی در زمینه اجرای طرحهای تفرج گسترده دیده نمی‌شود .

۲۰) توان كاربری جنگلكاری منطقه ۵ و ۴ می‌باشد (نسبتاً مناسب) كه دلیل آن عامل محدود كننده آب در منطقه است . عرصه‌هایی همچون جنگل دست كاشت عمومی چیتگر و خرگوش‌دره به دلیل شرایط مناسب‌تر واجد توان ۴ كاربری جنگلكاری هستند .

۲۱۰ پیشنهاد می‌شود كار ارزیابی توان اكولوژیك منطقه به منظور پیش‌بینی و پایش ظرفیت قابل تحمل محیط به طور مستمر یا ادواری صورت پذیرد .