۱۹ تیرماه سال ۱۳۴۱ ـ یک معما در تاریخ معاصر ایران: مشاجره شاه و امینی بر سر بودجه ارتش

طبق گزارش هایی که بعدا به صورت پراکنده انتشار یافت در جلسه ۱۹ تیرماه سال ۱۳۴۱ شورای وزیران که با حضور شاه تشکیل شده بود دکتر علی امینی نخست وزیر وقت و شاه بر سر بودجه ارتش در برابر …

طبق گزارش هایی که بعدا به صورت پراکنده انتشار یافت در جلسه ۱۹ تیرماه سال ۱۳۴۱ شورای وزیران که با حضور شاه تشکیل شده بود دکتر علی امینی نخست وزیر وقت و شاه بر سر بودجه ارتش در برابر هم قرار گرفتند و دلایل یکدیگر را در این زمینه با صراحت رد کردند که از آن، در محافل پایتخت به عنوان مشاجره لفظی یاد شد. این، در حالی بود که فشار مخالفان داخلی بر دکتر امینی شدت یافته بود و امینی از دریافت وام از اروپائیان و کمک اقتصادی از آمریکا هم مایوش شده بود. معما در اینجاست که چرا غرب به ویژه آمریکا که کمک کرده بود امینی روی کار آید و دست به اصلاحاتی بزند که انجام آنها مانع گسترش افکار سوسیالیستی در ایران شود به وعده کمک مالی به او وفا نکرده بودند. به علاوه، چرا امینی با تقویت بنیه ارتش که مورد نظر آمریکا بود مخالفت می کرد؟.

شایعات مشاجره شاه و امینی که در محافل تهران به صورت مبالغه مطرح می شد سبب شد که پنج روز بعد دکتر امینی در نطقی به تایید قضیه بپردازد و بگوید که اگر شاه با کاهش بودجه درخواستی ارتش موافقت نکند راهی جز کناره گیری ندارد، زیرا که کشور در آستانه ورشگستگی اقتصادی است و آمریکا به وعده کمک مالی خود وفا نکرده است و باقطع کمک سابق، دولت او را در وضعیتی دشوار قرار داده است. در آن زمان درآمد ایران از نفت، ناچیز بود.

همان شب در پایان جلسه شورای وزیران هم سخنگوی کابینه بن بست بودجه را اعلام داشت و روز بعد (۲۶ تیرماه) دکتر امینی کناره گیری کرد و دو روز پس از آن، امیر اسدالله علم مامور تشکیل کابینه گردید.

دکتر علی امینی ۱۶ اردیبهشت سال ۱۳۴۰ در پی راهپیمایی و تظاهرات معلمان تهران که خواستار دستمزد بیشتری بودند نخست وزیر شده بود و دولت او یک سال و دو ماه و ۱۰ روز عمر دوام یافت. در این مدت کوتاه دکتر امینی بیش از هر نخست وزیر دیگر ایران نطق و سخنرانی و مصاحبه عمومی کرده بود. امینی دو ماه پس از کناره گیری از ایران خارج و مقیم فرانسه شد و چند سال پیش درگذشت.