خشونت های کلامی را جدی بگیرید

خشونت کلامی چیست و در مقابل آن چه باید کرد

«بی‌مصرف»، «احمق»، «بی‌ارزش»، «آدم علاف»، «همه روز برای شما مفت خورها زحمت می‌کشم»! آیا جملاتی نظیر این نوع هتاکی‌ها را از زبان همسرتان شنیده‌اید؟ شاید همسرتان روز بدی را گذرانده باشد و یا از کاری که انجام داده‌اید ناراحت و عصبانی شده باشد اما به جای اینکه یک گفتگوی عقلانی و منطقی داشته باشد به خودش اجازه بدهد جملاتی را برای بیان ناراحتی یا خشمش بیان کند که شایسته هیچ انسانی نیست. اگر همسرتان در حالت عادی انسانی خوشرو و خوش بیان باشد و به شما ابراز علاقه کند وقتی در چنین موقعیت‌هایی به شما هتاکی می‌کند بسیار متعجب می‌شوید و احتمالاً به احساس خوب همیشگی‌تان نسبت به او شک می‌کنید. ویژگی‌های خوب او این رفتارهای غیرمعقولی را غیرقابل باور نشان می‌دهد و مسلماً از ظرفیت درک هرکسی خارج است که چرا او باید ناراحتی‌اش را اینگونه ابراز کند.

● خشونت کلامی چیست؟

آزار زبانی احساسات گستاخانه شخص برای کنترل و تحقیر فرد مقابل است. آنچه که تحمل آزار زبانی و هتاکی را سخت می‌کند توصیفات بی‌رحمانه‌ای است که نوع زندگی، نوع فکر و احساسات و نیازهای فرد مقابل را مورد هجوم قرار می‌دهد.

بسیاری از کسانی که هتاکی می‌کنند و آنهایی که مورد آزار قرار می‌گیرند اصلاً معنای آزار زبانی را نمی‌دانند. معمولاً قربانیان این نوع خشونت چنین رفتاری را نادیده می‌گیرند آن را نادیده می‌گیرند و تنها زمانی که بددهانی‌ها با خشونت‌های جسمی شدید همراه شود نسبت به آن واکنش نشان می‌دهند. شاید اگر آنها می‌دانستند که خشونت‌های کلامی بسیار بدتر از خشونت‌های جسمی هستند و حقارت‌های پنهان آن را درک می‌کردند در برابر این نوع اهانت‌ها واکنش نشان می‌دادند و دنبال راه‌حلی برای مشکلاتشان می‌بودند.

خشونت‌های کلامی به سادگی قابل شناخت نیستند. اگر کسی شما را کتک بزند و به جسم‌تان آسیب بزند می‌پذیرید که مورد آزار جسمی قرار گرفته‌اید. اما شاید ندانید که به کار بردن بعضی از الفاظ در پوشش «شوخی کردم» و «یا می‌خواستم سربه سرت بگذارم» ممکن است نوعی خشونت باشد و نسبت به آن حساسیت کمتری داشته باشید.

● خشونت‌های کلامی را بشناسید

بسیاری از لقب‌های جنسیتی یا توهین‌آمیزی که فردی به دیگری نسبت بدهد نمونه بارز خشونت کلامی است. این نوع صفت‌های کلامی تحقیرآمیز به مرور زمان فرد را شایسته آن توصیفات نشان می‌دهد و اعتماد به نفس و شخصیت را از انسان می‌گیرد.

کسی که خشونت کلامی دارد معمولاً بعد از هتاکی‌هایش طوری رفتار می‌کند که گویا اصلاً اتفاقی نیفتاده است و همه چیز مثل سابق است. این رفتار بخشی از نقشه است. زیرا معمولاً فرد قربانی بعد از دیدن چنین رفتاری تصور می‌کند آنچه به او گفته شده نه از روی عمد بلکه از روی بی‌توجهی و یا بدون قصد قبلی بیان شده است. فرض کنید همسرتان به شما بگوید «چاقالو» یا «خوابالو» و یا هر صفت تحقیرآمیز دیگری را به شما نسبت بدهد. با اینکه شما در همان لحظه جا خورده‌اید و توقع شنیدن چنین حرفی را نداشته‌اید، اما او طوری رفتار کند که گویا اسمتان را صدا زده و هیچ حرف زشتی نزده است، در این حالت شما ممکن است حرف او را جدی نگیرید و با خودتان بگویید «منظوری نداشته و یا از روی عمد حرفی نزده». این دقیقاً همان چیزی است که همسرتان می‌خواهد. در واقع او سعی می‌کند احساسات تحریک شده شما را کنترل کند بدون اینکه هیچ نوع درگیری‌ای پیش بیاید.

گاهی کسی که بیش از اندازه هتاکی می‌کند، سعی دارد تا فرد مقابل را گناهکار و خطاکار نشان بدهد و رفتار زشتش را در پشت خطای دیگری پنهان کند. همسرتان می‌گوید «از بس غر می‌زنی و به همه چیز ایراد می‌گیری باعث می‌شی من دهنمو باز کنم» شما با خودتان می‌گویید «پس حق داشته به من توهین کند چون من باعث عصبانیتش شدم» شما فراموش می‌کنید که خطای دیگران مجوزی برای توهین و تحقیر نیست و همیشه راه حل‌های مسالمت‌آمیز دیگری نیز وجود دارد و نیازی به فحاشی کردن نیست!

نکته قابل ملاحظه این است که اگر همسرتان در برابر جمع به شما احترام بگذارد و عشق و علاقه‌اش را نشان بدهد ممکن است شما تحت تأثیر قرار بگیرید و زبان تند و بی‌رحمانه او را در خلوتتان نادیده بگیرید و دیگر به این مسئله فکر نمی‌کنید که شاید این خوب جلوه کردن در جمع فقط وسیله‌ای برای کنترل شما و خلع سلاح کردنتان باشد برای اینکه هرگز نتوانید ادعا کنید همسرتان شما را آزار می‌دهد. زیرا دیگر چطور می‌توانید ثابت کنید که او شما را همیشه «عزیزم» خطاب نمی‌کند؟

نوع دیگر خشونت کلامی، عصبانیت‌های غیرقابل کنترل همسر است. در مواردی که بسیاری از افراد می‌توانند خشمشان را کنترل کنند و با آرامش به دنبال راه‌حل مشکلاتشان باشند اگر همسرتان عصبانیتی مهارنشدنی و غیرعادی داشته باشد و نتواند یک مکالمه عادی را پیش ببرد او مبتلا به خشونت کلامی است.

بیش از اندازه انتقاد کردن و تحقیر نظرات دیگری نیز یکی از انواع خشونت کلامی است. اگر همسرتان با همه نظرات شما مخالفت می‌کند و با لحنی تحقیرآمیز جوابتان را می‌دهد و در عین حال سعی می‌کند نظرات خودش را بهتر جلوه بدهد طوری که شماهم همه حق را به او بدهید او خشونت کلامی را در قالب کلماتی مناسب‌تر استفاده می‌کند.

ممکن است همسرتان هیچ فحشی ندهد اما دربرابر هر نوع اظهارنظر شما فریاد بزند و با دعوا و داد و بیداد با شما مخالفت کند. او ممکن است آنقدر داد و هوار کند که شما احساس کنید اصلاً حق نداشتید حرفی بزنید.

سکوت! سکوت می‌تواند یک نوع خشونت باشد. گاهی همسرتان شما را لایق همکلامی نمی‌داند و اصلاً به خودش زحمت واکنش نشان دادن نمی‌دهد. با یک لبخند سرد و یا سر تکان دادن شما را وادار به سکوت می‌کند و به طور ضمنی به شما القا می‌کند حرف‌هایتان بهایی ندارد.

تمسخر نیز نمونه بارز خشونت کلامی است. شما می‌توانید به راحتی بفهمید که همسرتان از گفتن «دست‌پختتم که به مامانت رفته» تمسخر و تحقیر را بفهمید و او هم می‌تواند با گفتن «باور کن شوخی کردم» توهینش را توجیه کند. کمی چاشنی خنده می‌تواند شما را از این مرحله عبور بدهد. این ظرفیت روحی شماست که یا این نوع خشونت‌ها را نادیده می‌گیرد و یا در پس‌زمینه ذهنتان نگه می‌دارد.

متاسفانه بسیاری از کسانی که مورد آزار خشونت‌های کلامی قرار می‌گیرند راه‌های مبارزه و درمان آن را نمی‌دانند و این شرایط را می‌پذیرند و در یک چرخه بیمارگونه عشق و محبت، هتاکی و خشونت به زندگی زناشویی‌شان ادامه می‌دهند. درحالیکه پذیرفتن این نوع زندگی فقط نادیده گرفتن احساسات و تجربه خوشبختی است. اگر شما در چنین چرخه‌ای گیر افتاده‌اید باید یاد بگیرید که چگونه یک زندگی درست به همراه سلامت روانی داشته باشید بدون اینکه موردخشونت قرار بگیرید. البته در مواردی که همسرتان تلاشی برای اصلاح رفتارش نکند، خشونت کلامی هرگز از بین نمی‌رود و در نهایت ادامه این نوع زندگی حاصلی جز افسردگی، از دست رفتن اعتماد، خودباوری و فاصله گرفتن از خوشبختی نخواهد داشت.

در بعضی از موارد مشاوره برای یافتن راه‌حل کارساز است اما از آنجایی که مشاور در همه لحظات یک زندگی حضور ندارد تا همه این رفتارها را اصلاح کند نمی‌توان تنها به راهکارهای مشاور تکیه کرد. موارد زیادی هست که ممکن است از دیدرس مشاور یا رفتاردرمانگر پنهان بماند زیرا همانطور که فردی که خشونت کلامی دارد می‌تواند همسرش را کنترل کند، می‌تواند طوری رفتارکند که مسیر قضاوت مشاور را نیز کنترل کند و حقایق را از او نیز پنهان کند.

شاید ناامید شده‌اید و چاره‌ای نمی‌بینید جز اینکه با این وضعیت کنار بیایید. اما یادتان باشد که این زندگی شماست و اگر یک بار با انتخابی غلط منحرف شده است نباید همیشه تاوان آن را با ادامه یک مسیر اشتباه بدهید. زندگی موهبتی الهی و ارزشمند است وقتی شما تسلیم مشکلاتی نظیر این نوع خشونت‌های خانوادگی می‌شوید درواقع حرمت انسانی خود را به باد می‌دهید و اجازه می‌دهید دیگران ارزش شما و زندگی‌تان را نادیده بگیرند. اگر می‌بینید اسیر آزارهای روحی دیگری شده‌اید به خودتان و شریک زندگیتان کمک کنید تا از این وضعیت نجات پیدا کنید.

● چه کنید و چگونه واکنش نشان بدهید؟

وقتی همسرتان یعنی کسی که از هر فردی به شما نزدیکتر است خشونت کلامی دارد بعد از مدتی در شما این احساس ایجاد می‌شود که شما و احساساتتان مهم نیستید. اعتماد به نفستان را از دست می‌دهید و خودتان را مسئول هر اشتباه و خطایی در زندگی زناشویی‌تان خواهید دانست. بدترین حالت این است که باور کنید لایق این توهین‌ها هستید. وقتی همسرتان طاسی سرتان را مسخره می‌کند باور می‌کنید که مرد جذابی نیستید و همسرتان نیز خیلی بزرگوار است که شما را تحمل می‌کند. اما زمانی که می‌فهمید مشکل از شما نیست و این همسرتان است که دچار بی‌عفتی درکلام و افکارش است می‌توانید برای رفع مشکلتان اقدام کنید. این نکات می‌توانند به شما برای پیداکردن راه‌حل مفید باشند.

اولین نکته‌ای که باید بدانید این است که «خشونت» هیچ توجیهی ندارد و هیچ‌کس حق ندارد با اعمال زور و قدرت دیگری را آزار بدهد. حق شما نیست که یک نفر نسبت به شما سلطه داشته باشد و آزارتان بدهد.

نسبت به خشونتی که می‌بینید واکنش نشان بدهید. همسرتان باید بداند که رفتار، جملات و حرکاتش شما را ناراحت می‌کند او را نسبت به حقوقتان آگاه کنید. طوری رفتار نکنید که او خودش را پیروز این میدان بداند و فکر کند بازی را با عقب‌نشینی شما برده است.

اگر همسرتان در حالت‌های عادی فردی منطقی، آرام و دوست داشتنی است می‌توانید از او بخواهید تا رفتارش را اصلاح کند. می‌توانید با همراهی هم، زمانی که او شروع به توهین و تحقیر می‌کند به او هشدار بدهید و کلمات جایگزین را یادآوری کنید.

با توافق هم، از مشاور و رفتار درمانگر کمک بگیرید. راهکارهای مشاور برای کنترل خشم، عصبانیت و یا شوخ طبعی آزاردهنده می‌توانند بسیار کارساز و مفید باشند.

هرگز در خشونت‌های همسرتان همراهیش نکنید. برای اینکه به او بفهمانید که هتاکی می‌کند و شما را آزار می‌دهد نباید با مقابله به مثل پاسخش را بدهید. هر واکنش تند شما به رفتار همسرتان به معنی پیروزی او است زیرا او را به هدفش که آزار شما یا تیکه انداختن و تحقیراست نزدیک می‌کند.

نتیجه رفتارش را به او تذکر بدهید. او را نسبت به فرزندانتان حساس کنید. به او یادآوری کنید که رفتار و طرز صحبتش الگوی فرزندانتان قرار می‌گیرد. اگر فرد معقولی باشد کمی به نتایج عملش فکر می‌کند.

درمواردی که خشونت و آزارهمسرتان شدید و غیرقابل کنترل است می‌توانید آن را با خانواده و یا دوستانتان مطرح کنید و احساساتتان را بیان کنید. آنها با شناختی که از شما دارند می‌توانند همراهیتان کنند و راه‌حلی را نشانتان بدهند.

اگر خشونت کلامی با آزارهای جنسی و جسمی همراه است و همسرتان برای درمان خودش هیچ همکاری و کمکی نمی‌کند لزومی ندارد بمانید و تحمل کنید. امنیت روانی، جسمی و عاطفی شما فراتر از حفظ رابطه‌ای است که درآن هیچ چیز جز آزار و اذیت وجود ندارد. به ویژه اگر فرزندانی داشته باشید که در معرض این خشونت‌ها قرارداشته باشند و از خشونت‌های این رابطه آسیب ببینند باید به شکل جدی‌تری به این مسئله فکر کنید.

ادامه زندگی با فردی که خشونت‌طلب است به ظرفیت‌های روحی شما بستگی دارد. چقدر حاضرید هزینه کنید؟ چقدر انرژی برای اصلاح رفتار او دارید؟ تحمل و امید شما چقدر است؟ دلایل و انگیزه‌های شما برای حفظ این رابطه چیست و تا چه اندازه عقلانی و ارزشمند است؟ کسی که تعیین می‌کند این زندگی باید ادامه پیدا کند و یا تمام شود شما و همسرتان هستید.

جدایی آخرین راه‌حل است. وقتی همسرتان با گفتگو، همراهی، مشاوره و هشدارهای شما تغییری در رفتارش نمی‌دهد می‌توانید به گزینه جدایی فکر کنید. این نتیجه‌ای است که ممکن است مشاور و یا حتی خانواده و دوستانتان نیز به آن برسند و به شما پیشنهاد بدهند.

ریحانه دوستدار