تاریخ روزنامه ها در جهان

در دورترین نقاط جهان, در بلوارهای شهرهای بزرگ, در كوچه های باریك, در كیوسك ها, در قایق ها و كشتی های بادبانی آن ها تا خورده و یا لوله شده دست به دست می شوند و گاه حكم پوشش را دارند كه به كار شب های سرد در پارك ها می خورند

این روزها می‌توانید آن‌ها را در همه جا پیدا كنید.

در دورترین نقاط جهان، در بلوارهای شهرهای بزرگ، ‌در كوچه‌های باریك، در كیوسك‌ها، در قایق‌ها و كشتی‌های بادبانی. آن‌ها تا خورده و یا لوله‌شده دست به دست می‌شوند و گاه حكم پوشش را دارند كه به كار شب‌های سرد در پارك‌ها می‌خورند.

رسانه‌ای كه قرار بود دنیا را تغییر دهد، نخستین پرتو خود را در یكی از روزهای سال ۱۶۰۵ در استراسبورگ آشكار ساخت (یك جمهوری آزاد در قرن شانزدهم).

البته یوهان كارولس‌ (Johann carolus) چاپكار نمی‌دانست روزنامه چنین كاركردی خواهد یافت. او روزنامه رلیشن (Relation) را به چاپ رساند. رلیشن یك واژه لاتین است كه از relatio به معنی گزارش دادن مشتق می‌شود و او به همین دلیل این نام را برای روزنامه‌اش برگزیده بود. او چهار فرمان رسانه‌های مدرن را جاری ساخت. نخست آن‌كه رلیشن نخستین روزنامه موضوعی بود و طیفی از موضوعات را پوشش می‌داد و بنابراین جهانی بود، دوم آن‌كه متمركز بر عامه مردم بود و بنابراین آگهی داشت و بالاخره تعیین‌كننده‌ترین فاكتوری كه رلیشن را به اولین روزنامه مدرن تبدیل ساخت، تداوم آن در انتشار بود.

● رلیشن، نخستین روزنامه هفتگی

رلیشن نخستین روزنامه‌ای بود كه به صورت هفتگی و به مدت هفتاد سال به زندگی خود ادامه داد. اما به هر حال، رلیشن از بسیاری جهات شبیه روزنامه‌های امروزی نبود. در آن دوران پستچی‌ها نقش تعیین‌كننده‌ای در گردآوری اخبار داشتند، چرا كه آن‌ها بودند كه خبرها را از دلیجان‌ها یا پیك‌های سواره می‌گرفتند و از آن‌جایی كه در آن دوران خبرها به مفهوم اخص كلمه چندان زیاد نبودند، هر چیزی كه می‌رسید به دست چاپ سپرده می‌شد، بی‌آن‌كه حتی ویرایش شود. مقالات به‌طور عمده با حروف سربی چیده می‌شدند و با ماشین‌هایی كه از چوب ساخته شده بودند، به چاپ می‌رسیدند. چند سال طول كشید تا روزنامه‌ها در سایر كشورها هم پدیدار شوند.

● نخستین روزنامه فرانسه

نخستین روزنامه فرانسه تحت عنوان گزت (Gazette) در سال ۱۶۳۱ منتشر شد.

● نخستین روزنامه انگلیس

روزنامه‌ دیگری با همین نام در سال ۱۶۶۵ در انگلیس منتشر شد كه در آغاز آكسفورد گزت (Oxford Gazette) خوانده می‌شد. آكسفورد گزت در آكسفورد یعنی در جایی كه دربار انگلیس از ترس طاعون در آنجا مستقر شده بود، منتشر می‌شد. اما وقتی دربار پس از یك سال به پایتخت بازگشت، این روزنامه نیز نام خود را به لندن گزت تغییر داد.

● نخستین روزنامه سوئد

در سوئد نخستین روزنامه با نام‌ Post-och inrikes Tidningar در سال ۱۶۴۵ انتشار یافت. این روزنامه سوئدی قدیمی‌ترین روزنامه‌ای است كه هنوز تا امروز و ظاهراً بدون وقفه به انتشار خود ادامه داده است. [دیجیتال شدن همین روزنامه]

● نخستین روزنامه آمریكا

پنجاه سال بعد پای روزنامه‌ به آمریكا باز شد. روزنامه پابلیك اكرنسز (Public Occurrences) در سال ۱۶۹۰ در بوستون انتشار یافت. بدبختانه این روزنامه‌ تنها یك شماره انتشار یافت و به سرعت توقیف شد و به همین دلیل است كه تاریخ آ‌غاز انتشار روزنامه‌های مدرن آمریكا را سال ۱۷۳۴ می‌دانند، یعنی زمانی كه ژورنال هفتگی نیویورك (New York Weekly Journal) منتشر شد.

● نخستین روزنامه كانادا

هجده سال دیگر هم گذشت تا این‌كه كانادایی‌ها در سال ۱۷۵۲ به نخستین روزنامه خود یعنی هالیفكس گزت (Halifax Gazette) رسیدند.

● نخستین روزنامه استرالیا

اما نخستین روزنامه‌ها در بخش شرقی جهان در قرن نوزدهم با عنوان سیدنی گزت و نیوساوت ادورتایزر در سال ۱۸۰۳ در استرالیا منتشر شدند، یعنی درست ۱۵ سال پس از تشكیل تبعیدگاه‌های جزایی در این سرزمین.

● نخستین روزنامه هند

اما روزنامه بمبئی ساماچار (Bombay samachar) از سال ۱۸۲۲ در هند منتشر شد. این روزنامه به دو زبان انگلیسی و گجراتی كه زبان شمال غربی هند است،‌ منتشر می‌شود.

‌● نخستین روزنامه ژاپن

ژاپنی‌ها هم نخستین روزنامه خود را با نام نیچی- نیچی (Nichi-Nichi) در سال ۱۸۷۲ منتشر ساختند.

● تولد روزنامه به مفهوم امروزین آن

اما انتشار روزنامه و به عبارت بهتر تولد روزنامه به مفهوم امروزین آن در سال ۱۶۵۰ در لایپزیگ آلمان و با انتشار اینكومند زایتونگن (Einkommende Zeitungen) صورت گرفت. اینكومند زایتونگن ۶ روز در هفته منتشر می‌شد، چهار صفحه داشت و ابعاد آن حدود ۵/۳۱ در ۱۷سانتی‌متر بود. اگرچه انتشار روزنامه‌‌ها در آغاز از نظر تعداد چشم‌گیر نبود، اما آلمانی‌‌زبان‌ها به حدی كه بخواهند بخوانند، روزنامه در اختیار داشتند. در پایان قرن هفدهم حدود هفتاد روزنامه آلمانی زبان در آلمان منتشر می‌شد كه كمی بیشتر از كل روزنامه‌های منتشره در بقیه اروپا در آن دوران بود. این روزنامه‌ها كه تیراژهایی در حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ نسخته داشتند، توسط ۲۰۰هزار تا ۲۵۰ هزار نفر خوانده می‌شدند. از آن‌جا كه همه مردم قدرت خرید روزنامه نداشتند، روزنامه‌خوانی در آن دوره یك تجربه مشترك بود و علاوه بر این، یك سوم جمعیت قادر به خواندن و نوشتن بودند. آنان‌كه روزنامه می‌خریدند در كافه‌ها، خانه‌ها و قرائت‌خانه‌ها (reading rooms) برای دیگران روزنامه می‌خواندند و درباره آخرین خبرها و تحولات با هم بحث می‌كردند. پروفسورها و معلم‌ها هم از گزارش‌های روزنامه‌ها برای دروس و سخنرانی‌های خود استفاده می‌كردند.

ارتقای سطح سواد و آموزش منجر به استقبال بیشتر از روزنامه‌ها شد و مردم برای هزینه كردن در مورد رسانه‌ای كه عطش آن‌ها را نسبت به اطلاعات فرو می‌نشاند، رغبت و تمایل بیشتری از خود نشان دادند. حدود سال ۱۸۰۰ بود كه‌ Hamburger Unpartheyische Correspondent برای خود ۵۱ هزار مشتری دست و پا كرد. چهارهزار نسخه از این روزنامه هامبورگی كه برای اروپایی‌ها به یك منبع معتبر خبری تبدیل شده بود، به كشورهای ماورای بحار ارسال می‌شد و این روزنامه توانست نخستین روزنامه‌نگارانی را كه فقط از طریق روزنامه‌نویسی امرار معاش می‌كردند، گرد خود جمع كند.

● چاپ به مثابه بال‌های روزنامه

فرا رسیدن قرن نوزدهم نشان داد هیچ چیز یارای ممانعت از غلبه و پیشروی روزنامه‌ها را ندارد. بروز روش‌های صنعتی كاغذسازی در میانه قرن نوزدهم و تركیب مطالب محتوایی با آگهی‌ها باعث شد تا در عرصه روزنامه‌ها سنگ‌پایه تازه‌ای از جنبه هزینه‌ها بنیان نهاده شود. قیمت روزنامه‌ها به شدت پایین آمد و به این ترتیب هر كسی قادر به خرید روزنامه شد. پیشرفت در عرصه تكنولوژی‌های چاپی هم به روزنامه‌ها بال و پر داد تا به رسانه‌ای جمعی تبدیل شوند.

● تایمز لندن و نخستین ماشین با دو سیلندر

فردریك كونیگ (Friedrich Koenig) مخترع در سال ۱۸۱۴ نخستین ماشین با دو سیلندر چاپ را كه با نیروی بخار كار می‌كرد، اختراع كرد و آن را در اختیار تایمز لندن قرار داد. این ماشین می‌توانست ۱۱۰۰ ورق در ساعت چاپ كند و به این ترتیب بود كه در بحث ۲۸ نوامبر ۱۸۱۴ چهارهزار نسخه از تایمز لندن را در چند ساعت چاپ كرد و به این صورت بود كه عبارت ماشین‌های چاپ اتوماتیك سیلندری متولد شد. خبرهای شكست و نابودی ارتش ناپلئون در ژوئن ۱۸۱۵ در واترلو توسط همین ماشین‌های چاپ سیلندری چاپ شد و در سال ۱۸۴۵ بود كه شركت ماشینن فابریك اگسبرگ (Maschinenfabric Augsburg) تأسیس شد و تا سال ۱۸۷۲ توانست ۷۵۰ ماشین چاپ اتوماتیك سیلندری را در آلمان و خارج از آلمان به فروش برساند.

● نخستین ماشین چاپ سیلندری برای روزنامه

اما در همین قرن نوزدهم شاهد یك نوآوری دیگر علاوه بر ماشین‌ چاپ‌های اتوماتیك‌ سیلندری هم هستیم و این بار هم این تایمز لندن بود كه در استفاده از آن پیشتاز بود.

جان والتر سوم‌ (John walter III) نخستین ماشین چاپ سیلندری را برای روزنامه ساخت و این اختراع به نام ماشین چاپ والتر معروف شد.

مدتی بعد در نمایشگاه جهانی وین در سال ۱۸۷۳ شركت ماشینن فابریك اگسبرگ، ماشین كوچك‌تری را عرضه كرد كه بر اساس اصول ماشین والتر كار می‌كرد، اما كار با آن راحت‌تر بود و می‌توانست ۱۲ هزار ورق در ساعت پشت و رو چاپ كند.

رشد سریع در عرصه چاپ روزنامه باعث شد تا ماشینن فابریك اگسبرگ- كه امروز كارخانه پلائن مان رولند است- به فكر ساخت ماشین چاپ بیفتد و به این ترتیب بود كه روتاپلانا در سال ۱۸۹۷ به عنوان یك ماشین رول مطرح شد. اما نخستین ماشین سیلندری برای روزنامه در سال ۱۸۹۹ موجودیت یافت و درسال ۱۹۱۲ بود كه این شركت نخستین ماشین رول افست را بر اساس پتنت پیشتاز افست یعنی كاسپار هرمن (Caspar Hermann) ساخت. او بعدها هم در ساخت نخستین افست رول كه توسط مان رولند تولید شد، نقش عمده‌ای ایفا كرد. در حال حاضر بیش از یك سوم روزنامه‌های جهان با ماشین‌های افست مان رولند چاپ می‌شوند.

ترجمه دكتر یونس ُشكرخواه

نویسندگان: سوزان استینل،استفن كوبس و برژیت ایزنلوفل

---