تحلیل عملیات انتحاری ۲

تاریخ بشر مملو از اقدامات شهادت طلبانه در راستای انگیزه های سیاسی و مذهبی است

• پوشش رسانه ای

سازمان انجام دهنده حملات انتحاری می تواند از پوشش رسانه ای گسترده به نفع خود بهره مند شود كه این موضوع برای حملات انتحاری جلب توجه می كند. سرنوشت بمب گذار بخشی از داستان بوده و نیز تعداد زیاد قربانیان جلب توجه عمومی را فراهم می آورد. به دلیل اینكه اثر رعب آور خشونت، باعث تحت تاثیر گذاردن مستمعان خود می شود، ماهیت تكان دهنده حملات انتحاری بخشی از ارزیابی برای تروریست ها است.پوشش رسانه ای، تصوری از نقطه اوج نظم و ترتیب، از خودگذشتگی و مهارت از جانب سازمان دهندگان حملات انتحاری در انجام چنین اقدام جسورانه و غیرقابل فهم را القا می كند. این در حالی است كه برعكس احساسی از ترس و ناامیدی در میان جمعیت مورد هدف واقع شده در مقابل دشمن غیرقابل جلوگیری و رویت، حاكم می شود.

• هیچ برنامه ریزی لازم نیست

از نقطه نظر عملیاتی در حملات انتحاری به نظر می رسد كه سازمان دهنده این حملات مجبور به برنامه ریزی برای راه گریز بعد از عملیات كه پیچیده ترین بخش برنامه است، نیست. چنانچه یك فرد تروریست شناسایی و دستگیر شود آن گروه در معرض خطر بزرگی قرار خواهد گرفت. در پی فاجعه مادرید، زمانی كه پلیس اسپانیا یك آپارتمان را برای دستگیری افراد عامل این حملات تروریستی محاصره كرد و چهار نفر از اعضای وابسته به گروه در ساختمان برای اینكه دستگیر نشوند و به پلیس در دستگیری و تعقیب دیگر اعضای گروه كمك نشود، خود را منفجر كردند. به طور مشابه، شورشیان ببرهای تامیل به شیوه معمول یك قرص سیانور به همراه خود داشتند تا در زمان دستگیری قریب الوقوع در حادثه آن را ببلعند.

• كارآمدی حداكثر

یك مزیت تاكتیكی دیگر عملیات های انتحاری تضمینی است كه در مناسب ترین زمان و مكان با توجه به اهداف مورد نظر این گروه ها صورت می گیرد كه بتواند تحمیل حداكثر كشته را برای دشمنان تضمین كند. چنین دستاوردی از طریق ابزارهایی همچون استفاده از حملات كنترل از راه دور یا بمب ساعتی امكان پذیر نیست. همچنین مقابله و برخورد با حملات انتحاری در زمانی كه شخص حمله كننده به سمت هدف خود در حركت است، بسیار مشكل زا است چه بسا كه اگر شخص حمله كننده دستگیر هم شود احتمال اینكه وسیله انفجاری همراه وی عمل كند كم نیست.

• تاثیرپذیری هزینه ای

حملات انتحاری بمب كم هزینه ای هستند به طوری كه یك فرد غیرنظامی نیز می تواند آن را استفاده كند. برداشت یكی از مقامات رسمی فلسطینی از یك ماموریت موفقیت آمیز این گونه است: یك جوان باانگیزه می تواند فقط با تعدادی میخ، مقداری باروت، یك كلید لامپ و یك كابل كوتاه، مقداری جیوه (كه به آسانی از ترمومترها قابل دستیابی است) و مقداری استون به ساختن یك بمب اقدام كند.و پرهزینه ترین و مشكل ترین بخش، انتقال بمب به یك شهر اسرائیلی است كه كل هزینه آن به ۱۵۰ دلار می رسد.با تاكید بر ماهیت بی رحمانه حملات انتحاری، در ماه اكتبر ۱۹۸۳ ، ۲۵۰ نفر از نیروهای دریایی آمریكا به دست یك بمب گذار انتحاری در لبنان كشته شدند و در سال ۱۹۸۷ یك راننده با كامیون به داخل یك كمپ موقتی ارتش در سریلانكا زد كه چهل سرباز در آن حادثه كشته شدند. در این اواخر، در جزیره بالی اندونزی بیشتر از ۲۰۰ توریست به دست دو بمب گذار كشته شدند. این در حالی است كه در حادثه ۱۱ سپتامبر، حدود ۳ هزار نفر به دست ۱۹ هواپیماربا به قتل رسیدند. كشتار در این مقیاس وسیع با ابزارهای تروریست های معمولی، غیرقابل باور می نماید.

• توجیه فكری و استخدام نیرو

این سازمان ها می توانند به واسطه داشتن احساس حق پنداری و مشروعیت در اقدامات خودشان، از كشته شدن عضو خود در یك محله انتحاری سود ببرند و این پیام یادآور این نكته است كه آنها اقدام قانونی و مشروعی انجام داده اند و قانون شكنی صورت نگرفته است. این گروه ها اقدام خود را بزرگ و ارزشمند جلوه می دهند بدین طریق كه فرهنگ كشته شدن را از طریق آگهی ها، سرودها و حركت های سمبلیك القا و تبلیغ می كنند و درصدد ترغیب دیگران برای ملحق شدن به آنها هستند. در حقیقت شخص بمب گذار پیش از آنكه دست به اقدام عملیات انتحاری یا شهادت طلبانه بزند، به دلایلی شهید زنده به حساب می آید. داستان مراد تا اندازه ای یك نمونه خاص است قبل از به عهده گرفتن و اقدام به عملیات شهادت طلبانه، او عكس هایی با حالت های خاص از خود برداشت و در یك فیلم ویدئویی استدلال خود را از اینكه یك شهید است بیان و ضبط كرد. مراد قبل از عملیات شهادت طلبانه، نامه هایی به خانواده و دوستانش نوشت و برای آنها توضیح داده كه چگونه آرزوی شهادت را انتظار می كشد. مراد توضیح می دهد هیچ راهی وجود نداشت كه وی عزت نفس و مناعت طبع خود و احترام به دیگر شهیدان را از دست بدهد زیرا فقط در روحیه خود بر شهادت و مردن تمركز كرده بود و به چیزی غیر از این نمی اندیشید. اینگونه شرایط می تواند در گروه های دیگر نیز یافت شود. اعضای ببرهای تامیل در نهایت غذای خودشان را با رهبرشان ولو پیدای پراپباكاران می خورند آنها حتی تا بدان جا پیش می روند كه با فیلمبرداری از صحنه واقعی حملات انتحاری از آنها برای تحریك و ایجاد انگیزه در افراد برای استخدام آنها استفاده می كنند.استفاده گسترده از عملیات انتحاری در میان ببرهای تامیل نشان داده كه به عملیات انتحاری صرفاً یك پدیده مذهبی نیست و افراد تروریست سكولار تحت شرایط روانی و سیاسی خاص، قادر به انجام عملیات انتحاری هستند. بین پسران فلسطینی گرایش روزافزونی برای احترام و گرامی داشتن بمب گذاران انتحاری وجود دارد. اخیراً یك گزارش اذعان كرده كه ۲۵ درصد پسران فلسطینی بین سنین ۱۲ تا ۱۷ ساله خواستار این بوده اند كه بمب گذار انتحاری باشند. ایاد سراج به عنوان یك روانپزشك در نوار غزه ادعا كرده است كه در افكار پسرهای فلسطینی، زندگی یك شهید مملو از شكوه و قدرت است. جامعه فلسطین، شهید را تكریم می كند. شهیدان تا سطح فرشتگان ترفیع پیدا می كنند. گذشته از یأس و محیط بی رحمانه ای كه آنها در آن زندگی می كنند مژده ای برای آنها وجود دارد كه آنها زندگی بهتری را در بهشت آخرت خواهند داشت. رادیكالیسم فكری همواره موجب می شود كه هم عرضه و هم تقاضا برای عملیات انتحاری زیاد شود.

• سهم بازار

میابلوم می گوید در طول مدتی كه فرآیند صلح فلسطین _ اسرائیل از ۱۹۹۶ تا ۱۹۹۹ متوقف شده بود حمایت از عملیات های استشهادی از جانب افكار عمومی فلسطینیان افزایش یافته است. حماس و جهاد اسلامی خواهان افزایش چنین حملاتی به منظور به كرسی نشاندن خواسته های خود به نفع موضع فلسطین هستند.عملیات های شهادت طلبانه به صورت فراگیری وجود دارد به طوری كه آنها به عنوان پایگاه های بسیج و تجهیز سازمان هایی محسوب می شوند كه دست به این اقدامات می زنند. از زمان انتفاضه دوم (سپتامبر ۲۰۰۰) تعداد سازمان های استفاده كننده از این تاكتیك افزایش یافته است. پیش از این، گروه های جدید و برخی از گروه های قدیمی از این تاكتیك پرهیز می كردند ولی در حال حاضر این تاكتیك برای بسیاری از سازمان های فعال سیاسی _ نظامی یك هنجار شده است. در حال حاضر، سازمان های غیرمذهبی همچون جبهه خلق برای آزادسازی فلسطین (PFLP) جبهه دموكراتیك برای آزادسازی فلسطین (DFLP) و گردان شهدای الاقصی (وابسته به سازمان غیرمذهبی فتح) در حال رقابت با گروه اسلام گرایان برای جلب توجه و نظر فلسطینی ها هستند.همه گروه ها در رقابت برای به عهده گرفتن مسئولیت حمله بعدی هستند. طبق گزارش نیویورك تایمز «چندین گروه فلسطینی مدعی به عهده گرفتن مسئولیت بمب گذاری چندی پیش در یك اتوبوس حامل مسافران اسرائیلی بوده اند. در این حادثه حداقل چهار سازمان مدعی مسئولیت داشتن در این حملات بوده اند كه به مثابه و نشانگر ماهیت رقابتی داغ بودن بازار حملات استشهادی است.حتی دیده بان حقوق بشر افزایش بمب گذاری های استشهادی از سوی گردان الاقصی به شیوه سازمان فتح را به از دست دادن جایگاه سیاسی خود در میان اسلام گرایان ربط می دهد. زمانی كه گردان الاقصی شروع به عملیات های استشهادی كردند این اقدام بنا به تصمیم همه شعبه های مربوط به این گردان صورت گرفت. رهبران سیاسی در مقابل از این می ترسیدند كه نفوذ خود در مقابل رهبران نظامی این حركت را از دست بدهند.

• جوایز مالی

جوایز مالی برای افراد و گروه های اقدام كننده برای حملات انتحاری به صورت چشمگیری قابل مشاهده است. برنامه تلویزیونی عربستان سعودی پرداخت صد میلیون دلار جایزه به انتفاضه القدس (اورشلیم) را پیرو یك رشته عملیات انتحاری علیه مناطق تحت اشغال اسرائیلی گزارش كرده است. همچنین پرداخت ها و مزایای دیگری به خانواده های شهدای فلسطینی اختصاص داده می شود. پیش از سقوط صدام حزب بعث عراق ۱۰ تا ۲۵ هزار دلار برای هر كشته شده حملات انتحاری، با تاكید بر نهادینه سازی بمب گذاری انتحاری پرداخت می كرد.همچنین ببرهای تامیل بودجه های كلانی را از هشت هزار تامیلی ساكن در كشورهای خارجی از جمله استرالیا، كانادا و اروپا دریافت می كردند كه میزان آن سالیانه به حدود ۱۵۰ میلیون دلار می رسید.

• نقش زنان

به طور روزافزون مشاهده می شود كه زنان بیشتری برای ماموریت های انتحاری به كار گرفته می شوند. گروه های ملی گرا همچون ببرهای تامیل، حزب سوسیالیست _ ناسیونالیست سوریه و حزب پ.كا.كای كردستان زنان را برای عملیات شهادت طلبانه به خدمت گرفته اند. این در حالی است كه جنبش اسلامی حماس در سال ۲۰۰۲ برای اولین بار یك زن را برای عملیات های استشهادی به كار گرفت، یك تصمیم واقع بینانه از نقطه نظر كارآمدی نیروی امنیتی اسرائیلی در شناختن بمب گذاران انتحاری.جاافتادگی و مقبولیت استفاده از زنان در عملیات شهادت طلبانه به واسطه اینكه درباره زن نسبت به مردان سوءظن كمتری نسبت به آنها وجود دارد، می تواند توجیه قابل قبولی باشد. این در حالی است كه در برخی از جوامع، انگیزه ای برای چك كردن زنان از لحاظ فیزیكی وجود ندارد. در برخی از موارد زنان می توانند تظاهر به حامله بودن كنند. در حالی كه مواد منفجره را در زیر لباس هایشان پنهان كرده اند. عبدالعزیز رنتیسی از گروه حماس، زمانی كه عقیده اش را پیرامون این موضوع بازگو می كرد گفت كه دلیلی ندارد كه حملات استشهادی مختص مردان باشد، در ۳۰ تا ۴۰ درصد از كل عملیات های انتحاری ببرهای تامیل، زنان شركت داشته اند. این در حالی است كه یك بمب گذار انتحاری زن، راجیو گاندی نخست وزیر هندوستان را در سال ۱۹۹۱ به قتل رساند. در سال ۱۹۹۹ یك بمب گذار زن دیگر از گردان انتحاری تخصصی ببرهای تامیل، موسوم به ببرهای سیاه، خود را در یك راهپیمایی انتخاباتی در سریلانكا منفجر كرد كه باعث مجروح شدن رئیس جمهور این كشور، چاندریك كوماراتونگا و كشته شدن ۲۳ نفر دیگر شد. در حزب پ.كا.كا حدود دو سوم از حملات، یعنی یازده مورد از چهارده مورد، توسط زن ها انجام می شده است. بمب گذاران انتحاری زنان عمده ترین بازیگران در درگیری های روسیه _ چچن هستند. در جریان گروگانگیری تئاتر شهر مسكو در ژوئن ،۲۰۰۳ یك بمب گذار انتحاری زن چچنی خود را در داخل اتوبوس حامل سربازان روسی كه به چچن می رفت، منفجر كرد. در این حمله ۱۶ سرباز روسی كشته شدند.

• نتیجه گیری

استفاده سازمان های سیاسی از عملیات های شهادت طلبانه در مقابل دشمنان قوی تر و قدرتمندتر استمرار خواهد داشت. تنها راه حل برخورد با چنین معضلی از میان بردن منازعه ای است كه موجب بروز چنین اعمالی می شود.مذاكرات صلح بین دولت سریلانكا و ببرهای تامیل باعث توقف چنین حملاتی شده است با این وجود حوادث در خاورمیانه به طور جدی در وضعیت نگران كننده ای باقی مانده است. در سایه فقدان یك توافق و راه حل در عراق و یا فلسطین چنین حملات خشونت آمیزی وجود دارد. مگر اینكه یك تعهد جهانی واقعی و مستمری وجود داشته باشد كه صلح و ملالت را به ارمغان بیاورد. قتل عام و كشتار غیرنظامیان عاملی است كه همواره توجیهی منطقی و مردمی برای گروه هایی همچون القاعده فراهم می آورد تا همچنان مردمانی پرشور را به كشته شدن ترغیب كنند..