دوپینگ و عوارض ناشی از آن

نظر به این که رقابت های ورزشی روز به روز فشرده تر می شود و از طرفی رکوردهای به جا مانده از ورزشکاران در اندک زمان توسط دیگران پشت سر گذاشته و تغییر می کند, اکثر ورزشکاران که فوق العاده شیفته ورزش اند و انگیزه بالا یی برای رسیدن به مقام قهرمانی داشته و قهرمانی را بردیگر امور برتر می دانند سعی می کنند با هروسیله ممکن به این هدف خود برسند

نظر به این که رقابت های ورزشی روز به روز فشرده تر می شود و از طرفی رکوردهای به جا مانده از ورزشکاران در اندک زمان توسط دیگران پشت سر گذاشته و تغییر می کند، اکثر ورزشکاران که فوق العاده شیفته ورزش اند و انگیزه بالا یی برای رسیدن به مقام قهرمانی داشته و قهرمانی را بردیگر امور برتر می دانند سعی می کنند با هروسیله ممکن به این هدف خود برسند. گاهی به علت عدم آگاهی از عوارض داروهای محرک نسبت به مصرف آن اقدام می کنند. لذا لا زم است مربیان و ورزشکاران شناخت کافی از عوامل محرک و اثرات موثر آن داشته باشند.

در سال های اخیر علا وه بر ورزشکاران، دانش آموزان و دانشجویان نیز برای افزایش کارایی تحصیلی و تجار و هنرپیشه ها نیز گرایش زیادی به مصرف این نوع محرک ها اقدام می کنند. لذا لا زم است اقشار جامعه اطلا عات کافی در مورد اثرات سو» آنها داشته باشند در این مقاله سعی شده تاثیرات این داروها و عوامل خطر آنها معرفی گردد.

● تاریخچه:

واژه دوپینگ از زبان آفریقای جنوبی مشتق شده و اشاره به یک نوع نوشیدنی الکلی باستانی دارد که به عنوان محرک در مراسم ورقص های سنتی استفاده می شد ولی تاریخچه دوپینگ در ورزش به دوهزار سال قبل از میلا د بر می گردد جایی که«هومر» در نوشته های خود، به مصرف قارچ های غنی از پروتئین توسط گروهی ازورزشکاران یونان باستان اشاره نموده است. درصد سال اخیر زمانی که اولین مرگ ناشی از این معضل برای دوچرخه سواری به نام«لینتون» در سال ۱۸۸۶ رخ داد شناسایی شده و از سال ۱۹۱۰ میلا دی آزمایش دوپینگ جنبه رسمی پیدا کرد. در سال های اخیر، همزمان با پیشرفت دانش پزشکی و کشف داروهای مختلف برای مصارف پزشکی عده ای سودجو با اهداف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی این داروها را وارد عرصه رقابت های ورزشی کردند.

در سال ۱۹۸۱ یک بررسی در بین دانشآموزان ورزشکار آمریکایی نشان داد که ۸۰ درصد افراد تحت بررسی حداقل یک مورد سابقه استفاده از الکل، ۲۰ درصد از آنها سابقه مصرف ماری جوانا و ۲ درصد از افراد تجربه استروئیدهای آنابولیک را داشته اند بررسی هایی که بر روی ورزشکاران رقابت های بزرگ صورت گرفته نشان می دهد بیشترین مصرف کنندگان داروهای نیروزا در بین وزنه برداری و دونده ها و کمترین مصرف کنندگان در بین رشته های هاکی روی چمن بودند.

در حال حاضر تمامی سازمان های اجرایی ورزش و در راس آنها کمیسیون پزشکی کمیته بین المللی المپیک که از سال ۱۹۷۶ فعالیت رسمی خود را شروع کرده مسوولیت مبارزه با دوپینگ را در سراسر جهان به عهده دارد.

● تعریف دوپینگ:

دوپینگ یعنی استفاده از مواد متعلق به گروه داروهای ممنوع محدود شده و با استفاده از روش های گوناگون غیر مجاز می باشد یا به قول«آنتونیو سامارانش» رئیس کمیته بین المللی المپیک، دوپینگ نوعی تقلب است که از جنبه های مختلف منجر به انحطاط و مرگ می شود.

● طبقه بندی داروهای دوپینگی:

۱) داروهای محرک سیستم عصبی مرکزی

۲) داروهای ادرار آور

۳) داروهای نیروزا

● داروهای محرک سیستم عصبی مرکزی

▪ آمفتامینها:

عمل آمفتامین ها شبیه سیستم عصبی خودکار سمپاتیک است که موجب ترشح نور اپی نفرین می شود که این دارو به شکل های بنزدرین و ودکدرین در بازار وجود دارد و روی قلب، فشار خون، گردش خون محیطی و متابولیسم بدن تاثیر تحریکی دارد و باعث افزایش سطح هوشیاری و کاهش دهنده خستگی سبب معتاد شدن و وابستگی شدید نسبت به این دارو در فرد می شود و بی حالی می شود. مصرف این داروها که فرد بایستی روز به روز مقدار مصرف آن را برای افزایش کارایی زیاد کند که به مرور سبب ناراحتی قلبی و عروقی می شود چون ورزشکار ساعت ها بدون احساس خستگی با شدت بالا ی ضربان قلب کار می کند هم چنین این داروها باعث اختلال در انعقاد خون، خشونت و بی رحمی و گرمازدگی را سبب می شود. برگ کورت انمار جانون دوچرخه سوار دانمارکی درالمپیک ۱۹۶۰ (رم) در اثر مصرف آمفامین بوده است.

از دیگر داروهای این گروه کوکایین، کافئین و پروپانول است که مصرف این داروها باعث افزایش میزان انرژی، دقت، تمرکز حواس، تحریک رفتاری و بالا بردن سطح هوشیاری می شود. این داروها حدود ۲۰ درصد سو» استفاده های دارویی را شامل می شود. مصرف زیاد این نوع داروها باعث کاهش هماهنگی و در نهایت سبب جنون، سکته های قلبی، نارسایی قلب می شود. مرگ «لین بیاس» ستاره بسکتبال آمریکا در سال ۱۹۸۶ بر اثر مصرف زیاد کوکائین بوده است. کافئین نیز باعث تحریک سیستم اعصاب مرکزی می شود. این داروها باعث افزایش اسیدهای چرب می گردد وسبب افزایش تولید انرژی می شود که ورزشکاران استقامتی بیشتر از این داروها استفاده می کنند که مصرف زیاد آن باعث آرتیمی قلبی و عدم هماهنگی اعمال دقیق و به هم زدن وضعیت خواب و بیداری می شود.

▪ داروهای ادرارآور «دیورتیکها»: شامل فوروسماید، تیازید، اسپرونالا کتون و... ورزشکاران این داروها را درموارد زیر استفاده می کنند:

ـ کاهش وزن سریع

ـ کاهش احتباس مایع ناشی از مصرف استروئید های آنابولیک و آندروژنیک

ـ به عنوان عاملی برای منفی نمودن تست دوپینگ

در ورزشهایی مثل کشتی، بوکس، ورزش های رزمی تقسیم بندی براساس وزن صورت می گیرد برای به حداقل رساندن وزن مورد نیاز این داروها استفاده می شود و یا در ورزش هایی مثل باله و ژیمناسیک که وزن کم و بدنی لا غر امتیاز محسوب می شود کاربرد دارد.

همچنین این داروها با افزایش فشار خون در افرادی که استروئید های آنابولیک استفاده می کنند کاربرد دارد و یا زمانی که ورزشکار برای آزمایش دوپینگ مراجعه می کند که قبلا از داروهای نیروزا استفاده کرده. این داروها سبب رقیق شدن ادرار شده و باعث منفی شدن آزمایش می گردد. مصرف این داروها سبب به هم خوردن تعال آب، الکترولیت های بدن و خطرات قلبی و عروقی می شود.

● دوپینگ خون:

تزریق خون به یک فرد یا سطح طبیعی گلبول قرمز جهت افزایش هموگلوبین را دوپینگ خون می گویند. هدف از این کار افزایش توانایی حمل اکسیژن در خون فرد است که سبب افزایش کارآیی ورزشکار می شود که به دو روش صورت می گیرد.

۱) انتقال خون از یک فرد با گروه خونی مشابه و سازگار ( انتقال همسان)

۲) تزریق مجدد خون فردبه خودش بعد از یک دوره ذخیره (انتقال از خود ) بدین ترتیب در اثر افزایش ناگهانی توده گلبول های قرمز سبب افزایش توان هوازی حداکثر فرد می گردد که از طریق نمونه گیری از ادرار و خون فرد قابل تشخیص است.

● نتیجه گیری:

هدف از مصرف داروها از جنبه پزشکی و داروسازی بهبود و تغذیه و درمان بیماری ها است. بنابراین مربیان و ورزشکارانی که نسبت به مصرف این داروها اقدام می کنند باید آگاه باشند که واکنش های بدن افراد در مقابل این داروها در شرایط نیاز ورزشکار برای درمان متفاوت است و شواهد نشان نمی دهد که داروها بتواند جایگزین تغذیه متعادل و مطلوب شوند و هیچ ماده اضافی نمی تواند تاثیر بهتری روی بدن در مقایسه با یک غذای کامل و متعادل داشته باشد. تحقیقات نشان می دهد، هر نوع دارو، عوارض خاصی دارد که فرد مصرف کننده در صورت تداوم مصرف متحمل آن می شود و سخن پایانی اینکه استفاده از مواد نیروزا و سایر تکنیک های دوپینگ غیرقانونی غیراخلاقی غیربهداشتی و تهویه کننده حیات است و مربیان و پزشکان موظف اند همه افراد چه ورزشکار و چه غیر ورزشکار را از عوارض سو» مصرف این مواد مطلع سازند.

نویسنده : محمد فعال

منابع و ماخذ

ـ بیولوژی و فعالیت های بدنی - تالیف ادنیگکون وادگرتون- ترمه دکتر حجت الله نیکبخت

- نشریه پزشکی ورزشی شماره ۳ و ۴.