علت ها و علامت های عفونت ادراری کودکان

دکتر مجتبی فاضل فوق تخصص نفرولوژی کودکان می گوید این عفونت در بچه ها, به ویژه دختربچه ها, شیوع دارد

وقتی بچه‌ها در این روزهای گرم تابستان، بی‌اشتها یا دچار استفراغ می‌شوند، بیشتر والدین آن را به گرمای هوا و گرمازدگی ربط می‌دهند درحالی که ممکن است کودک دچار عفونت ادراری شده باشد؛ بیماری‌ شایعی که اگر به‌موقع تشخیص داده شود، درمان‌پذیر است اما تشخیص‌ندادن و سهل‌انگاری در درمان آن می‌تواند باعث بروز عوارضی شود...

اگر شما هم نگران ابتلای فرزندتان به این بیماری هستید، گفت‌وگوی ما را با دکتر مجتبی فاضل، فوق‌تخصص نفرولوژی کودکان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، بخوانید تا با نشانه‌ها و راه‌حل‌های کلیدی برای مقابله با این بیماری کودکانه آشنا شوید.

▪ میزان شیوع عفونت ادراری در کودکان چقدر است؟

حدود ۴ تا ۶ درصد.

▪ کدام کودکان بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه هستند؟

احتمال ابتلا به عفونت ادراری در دختربچه‌ها بیشتر از پسربچه‌هاست و این مشکل معمولا در کودکانی هم که تخلیه ادرار را به تاخیر می‌اندازند یا دچار یبوست هستند نیز بیشتر دیده می‌شود. اگر هم اختلالی در سیستم ادراری وجود داشته باشد، مانند برگشت ادرار از مثانه به‌طرف بالا و کلیه‌ها (ریفلاکس)، خطر عفونت ادراری افزایش می‌یابد.

▪ چه عواملی باعث بروز این عفونت می‌شوند؟

یکی از عوامل موثر در بروز این عفونت، رعایت نکردن بهداشت و شستشوی نادرست ناحیه تناسلی است. والدین حتما باید پس از اجابت مزاج کودک را از جلو به عقب بشویند در غیر این صورت احتمال انتقال عفونت از مقعد به خروجی مثانه بیشتر خواهد شد. اگر آموزش توالت‌رفتن هم زودتر از موعد مقرر انجام شود باعث افزایش خطر بروز عفونت ادراری خواهد شد. از دیگر عوامل موثر در بروز این عفونت، می‌توان به نشستن در وان، ختنه‌نکردن، امتناع از ادرارکردن به‌خصوص در دختربچه‌هایی که در سنین مدرسه که از اجازه گرفتن برای رفتن به دستشویی خجالت می‌کشند و همچنین کودکانی که سرگرم بازی‌‌اند و در رفتن به دستشویی تنبلی می‌کنند، اشاره کرد. یبوست نیز از عوامل مستعدکننده عفونت ادراری است.

▪ درست است که اگر ختنه انجام شود، احتمال بروز عفونت ادراری کمتر می‌شود؟

بله، پسربچه‌هایی که ختنه نشده‌اند، بیشتر از پسربچه‌هایی که ختنه شده‌اند، دچار عفونت ادراری می‌شوند. نتایج مطالعه?هایی هم که در سایر کشورها انجام شده نشان می‌دهد انجام ختنه، احتمال ابتلای کودک به عفونت ادراری را کاهش می‌دهد.

▪ والدین از روی چه علایم و نشانه‌هایی می‌توانند احتمال ابتلای کودکشان را به این عفونت بدهند؟

معمولا این کودکان از درد در قسمت تحتانی شکم و سوزش ادرار شکایت می‌کنند و حتی ممکن است به علت سوزش ادرار، تمایل به ادرار کردن نداشته باشند و ادرار آنها قطره‌قطره و با مشکل دفع ‌شود. اگر کلیه‌ها دچار عفونت شوند، کودک دچار دردی در پهلو و زیردنده‌ها خواهد شد. البته گاهی هم کودک مبتلا به عفونت ادراری هیچ علامتی ندارد.

▪ در کودکان کم‌سن و سال که نمی‌توانند مشکل خود را توضیح بدهند، از روی چه علایمی می‌توان متوجه این مشکل شد؟

معمولا در شیرخواران، علایم به ‌صورت غیراختصاصی یعنی با بیقراری، تب، بی‌اشتهایی و... نمایان می‌شود. این کودکان ممکن است دچار تب باشند، خوب غذا نخورند، خیلی تحریک‌پذیر شوند و رشدشان عقب بیفتد، بنابراین والدین باید توجه بسیاری به این نشانه‌ها داشته باشند.

▪ پس تب هم می‌تواند نشانه ابتلا به عفونت ادراری باشد؟

بله، اگر کودکی دچار تب بالای بیش از ۲-۳ روز باشد و علت واضحی برای آن پیدا نشود، باید از نظر عفونت ادراری بررسی شود. تشخیص و درمان عفونت ادراری با پزشک است. والدین باید توجه داشته باشند که بروز عفونت ادراری در کودکان باعث کاهش رشد آنها و در نوزادان باعث طولانی‌شدن زردی (یرقان) می‌شود.

▪ آیا عفونت ادراری بیماری خطرناکی است؟ سهل‌انگاری در درمان آن ممکن است چه عوارضی برای کودک داشته باشد؟

عفونت‏ ادراری بیماری شایعی به‏خصوص در دختربچه‏هاست که در بسیاری از موارد خطرناک نیست ولی اگر در درمان سهل‌انگاری شود، ممکن است خطرناک و باعث درگیری کلیه‌ها ‌‌شود. ابتلای کلیه‌ها به عفونت نیز به‌تدریج در عملکرد این عضو اختلال ایجاد می‌کند و ممکن است باعث کاهش کارکرد (نارسایی) شود. متاسفانه ‌بسیاری از بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی که تحت‌دیالیز یا پیوند کلیه قرار می‌گیرند را این گروه تشکیل می‌دهند. گاهی عفونت مزمن کلیه‌ها باعث ایجاد فشارخون و سایر مشکلات هم می‌شود، بنابراین عفونت ادراری در کودکان را نباید ساده تلقی کرد. از سوی دیگر، ممکن است عدم درمان به‌موقع این عفونت احتمال ایجاد سنگ?کلیه را افزایش دهد. حتی ممکن است باکتری‌ها از ادرار وارد خون و باعث عفونت خون شوند که حالتی خطرناک است. با توجه به اینکه در کودکان کلیه‌ها در حال رشد هستند، این عضو مستعد آسیب با عفونت خواهد بود بنابراین این کودکان به بررسی دقیق و کامل و درمان فوری و پیگیری نیاز دارند.

▪ حرف آخر؟

توصیه می‌شود والدین اگر فرزندشان دچار سوزش و تکرر ادرار،‌ بوی بد ادرار یا دچار تب می?شود و علتی برای تب کودکشان وجود ندارد، حتما به پزشک مراجعه کنند. در صورت تشخیص ابتلای فرزندشان به عفونت ادراری هم حتما برای درمان به پزشکان متخصص اطفال یا فوق‌تخصص کلیه اطفال مراجعه کنند تا اقدام‌های درمانی لازم انجام و از خطرهای بعدی جلوگیری شود.

راضیه پاشایی