روز سوگواری برای آب و هوا

هفته نامه اشپیگل در مورد برندگان و بازندگان پدیده گازهای گلخانه ای, هزینه كلان «ایدئولوژی كفاره» حزب سبز ها در آلمان و به بیراهه رفتن پیمان كیوتو گفت وگویی را با ریچارد تول۱ اقتصاددان زیست محیطی انجام داده است كه در زیر می آید

● پروتكل كیوتو

▪ خلاصه گفت و گو

۱-قرارداد كیوتو آهنگ افزایش

دمای كره زمین را به میزان ۱/۰ درجه سانتی گراد كندتر خواهد ساخت. یعنی افزایش دمای هوا به جای ۴ درجه سانتی گراد ۹/۳ درجه سانتی گراد خواهد بود.

۲- این پروتكل به گونه ای تنظیم و سازمان یافته است كه پیوستن ایالات متحده آمریكا به این قرارداد را غیرممكن می سازد. بدین ترتیب این پروتكل مانع از این می شود كه ما به یك توافقنامه بین المللی و بهتر در این زمینه دست یابیم.

۳-هر كشوری می تواند بسیار ساده با تغییر در متد و روشی كه كاهش گاز ها را محاسبه می كنند، به راحتی به اهداف قید شده در پروتكل دست یابد؛ البته تنها در روی صفحه كاغذ. درج چنین تعهد هایی در پروتكل از نظر تبلیغی بسیار مفیدند زیرا با آنها تیتر روزنامه ها زینت خواهند یافت.

هفته نامه اشپیگل در مورد برندگان و بازندگان پدیده گازهای گلخانه ای، هزینه كلان «ایدئولوژی كفاره» حزب سبز ها در آلمان و به بیراهه رفتن پیمان كیوتو گفت وگویی را با ریچارد تول۱ اقتصاددان زیست محیطی انجام داده است كه در زیر می آید.

● همان طور كه می دانید در ۱۶ فوریه سال ۱۹۹۷ قرارداد كیوتو به تصویب رسید. به نظر شما آیا این پروتكل می تواند برای نجات آب و هوای كره خاكی گام موثری بردارد؟

نه، مطمئناً نه. چرا كه طی این سال ها كاهش تولید گاز های گلخانه ای بسیار اندك بوده است. با پیش بینی های بسیار خوش بینانه می توان گفت قرارداد كیوتو آهنگ افزایش دمای كره زمین را به میزان ۱/۰ درجه سانتی گراد كندتر خواهد ساخت. یعنی افزایش دمای هوا به جای ۴ درجه سانتی گراد ۹/۳ درجه سانتی گراد خواهد بود.

● چه چیزی باعث نگرانی شما در مورد این پروتكل می شود؟

این پروتكل به گونه ای تنظیم و سازمان یافته است كه پیوستن ایالات متحده آمریكا به این قرارداد را غیرممكن می سازد. بدین ترتیب این پروتكل مانع از این می شود كه ما به یك توافقنامه بین المللی و بهتر در این زمینه دست یابیم.

● چه امری مانع می شود تا ایالات متحده به این پیمان بپیوندد؟

سیستم های حقوقی در آمریكا و اروپا با یكدیگر تفاوت دارند. دولت های اروپایی می توانند در صورت تمایل به این پیمان عمل كنند. این دولت ها همچنین می توانند از اجرای مفاد این عهدنامه صرف نظر كنند و این درحالی است كه هیچ شهروند اروپایی نمی تواند از طریق قانونی دولت خود را مجبور كند تعهداتی در چارچوب حقوق ملل را كه مفاد قرارداد است به حقوق و قوانین ملی تعمیم داده و آن را لازم الاجرا سازد.

این راه گریز در سیستم حقوقی آمریكا و استرالیا وجود ندارد. طبق سیستم حقوقی این دولت ها هر شهروند در این كشورها می تواند عدم اجرای اهداف مندرج در این پیمان را از طریق حقوقی به طور قطع لازم الاجرا كند و از دولت تقاضای زیان كند. بنابراین امضای چنین قراردادی برای دولت آمریكا مقرون به صرفه نخواهد بود. این درحالی است كه اجرای مفاد این توافقنامه در كشور های دیگر ضمانت اجرایی ندارد.

● چرا آمریكا اصولاً نیازی نمی بیند كه در این زمینه اقدام كند؟

این امر می تواند درست باشد و درست به همین خاطر است كه دولت آمریكا با اعتراض حامیان حفاظت محیط زیست اروپا روبه رو است. اما آنچه كه بسیاری از آن بی اطلاع هستند این واقعیت است كه آمریكا بین سال های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۵ نسبت به آلمان گاز دی اكسیدكربن كمتری تولید كرده است. چنانچه ما رشد اقتصادی به مراتب بیشتر آمریكا را در مقایسه با آلمان در این سال ها در نظر بگیریم، كاهش تولید گاز های گلخانه ای در ایالات متحده آمریكا ۱۹ درصد اما در آلمان ۱۶ درصد است. دستیابی به اهداف مسائل محیط زیست در آلمان را می بایست در رابطه با علل زیر دید:

۱- فروپاشی صنایع فرسوده در بخش شرقی این كشور در این سال ها.

۲- عدم رشد اقتصادی قابل توجه در این دوره (%۱ +).

بنابراین این امر موفقیت ظاهری و كاذب است.

در مقابل این وضع اقتصاد آمریكا در زمینه تولیدی به گونه ای بهینه از انرژی استفاده كرده است.

● آیا با این وجود قرارداد كیوتو نمی تواند گامی در مسیر درست باشد، زیرا طبق این پروتكل می بایست تولید گاز های گلخانه ای به میزان ۲/۵ درصد كاهش یابند.

پاسخ منفی است چرا كه قید مقدار مشخصی از كاهش این گاز ها و حتی قید حداقل میزان كاهش در توافقنامه دقیقاً اشتباه اصلی و تعیین كننده در این پروتكل است. زیرا این امر تنها در حالتی معنی داشت كه مشخص می شد چگونه اجرای این اهداف به گونه ای مفید كنترل خواهند شد. این توافق بدین گونه بود: اهدافی كه در پروتكل امضا كنندگان را متعهد می كند، اما بدون سیستم كنترلی كه ضمانت اجرایی داشته باشد.

بنابراین هر كشوری می تواند بسیار ساده با تغییر در متد و روشی كه كاهش گاز ها را محاسبه می كنند، به راحتی به اهداف قید شده در پروتكل دست یابد؛ البته تنها در روی صفحه كاغذ. درج چنین تعهد هایی در پروتكل از نظر تبلیغی بسیار مفیدند زیرا با آنها تیتر روزنامه ها زینت خواهند یافت.

● بنابراین با وجود قرارداد «كیوتو» دمای كره زمین افزایش خواهد یافت. پیامد های اقتصادی این امر چگونه خواهند بود؟

افزایش دما بین ۴-۲ درجه سانتی گراد همراه با زیان هایی برای گروهی و همچنین منافعی برای گروهی دیگر خواهد بود. در اروپا ساكنین شمالی مدار فرضی بین پاریس و مونیخ برنده این تغییر دما خواهند بود. هرچه بیشتر به سوی جنوب این مدار حركت كنیم بیشتر در این بازی بازنده خواهیم بود.

● جزئیات امتیازات كشور هایی كه در شمال این مدار خواهند بود چگونه است؟

به طور مثال آنها می بایست برای گرمایش و انرژی كمتر هزینه كنند. به طور مثال هر شهروند در این رابطه ۵/۰ درصد از درآمدش را پس انداز می كند.

افزایش دمای هوا همچنین سبب خواهد شد كه در سال ۲۰۵۰ حدوداً ۴۰ هزار نفر كمتر در آلمان در اثر بیماری های ناشی از سرما مثل گریپ و غیره بمیرند. در مقابل مرگ و میر ناشی از گرما تنها در حدود ۵۵۰۰ نفر افزایش خواهد یافت. در مجموع حاصل این تغییرات كسب زمانی بیشتر برای زندگی است.

در این مناطق افزایش دمایی به میزان ۳ درجه سانتی گراد می تواند پیامد های منفی چشمگیری را به همراه داشته باشد. به طور مثال درآمد مردم كشور های آفریقایی می تواند تا ۱۰ درصد كاهش یابد و این امر برای آنها یك فاجعه است.

● چگونه می توان چنین عدم توازنی را توضیح داد؟

فاكتور تعیین كننده در اینجا فقر است. هرچه اقتصاد یك كشور عقب مانده تر باشد، به همان اندازه اهمیت زمین و آبیاری در اقتصاد بیشتر خواهد بود.

در كشور های صنعتی این بخش تنها ۲-۱ درصد درآمد سرانه ناخالص ملی را تشكیل می دهد. درحالی كه در كشوری مثل سودان این سهم ۴۰-۳۰ درصد خواهد بود. سه چهارم مردم سودان از راه كشاورزی امرار معاش می كنند. بنابراین ما در درجه اول با مشكل آب و هوا روبه رو نیستیم، بلكه با چالشی جدی به اسم فقر روبه رو هستیم.

● بنابراین مسببان اصلی این تغییر آب و هوا ما هستیم، درحالی كه كشورهای فقیر بزرگترین بازندگان در این تغییرات جوی خواهند بود.

آری، متاسفانه این امر حقیقت دارد و یك چالش در عدم تعادل در تقسیم نعم مادی است. دقیقاً مثل سیاست كشاورزی اتحادیه اروپا كه با پرداخت یارانه به كشاورزان در اروپا محصولات كشاورزی كشور های فقیر را از بازار اروپا دور نگه می دارد.

هم اكنون مناطق جنوبی نیز از نظر اقلیمی در منطقه قرمز به سر می برند و وضع این كشور ها هر روز بدتر می شود.

● چه پیامد هایی در رابطه با افزایش دمای كره زمین زندگی ما را از همه بیشتر تهدید می كند؟

احتمال ذوب شدن سپر یخی در غرب قاره قطب جنوب. در این حالت سطح آب دریا در سه سال آینده تا پنج متر می تواند بالا بیاید. ما هم اكنون چنین سناریویی را برای هلند، لندن و بندر مارسی با مدل های رایانه ای روی صحنه آورده ایم. از نظر فنی و تكنیكی این امر دشوار نخواهد بود كه ارتفاع سد ها را به میزان پنج متر بالا برد. اما همزمان با این تدبیر می بایست عرض آنها نیز به میزان ۴۰ متر افزایش یابد. اجرای این طرح از نظر سیاسی مشكل خواهد بود زیرا بناهای بسیاری می بایست تغییر مكان دهند. در این حالت می بایست از اراضی قابل توجهی صرف نظر كنیم. حدوداً از وست مینستر تا بیگ بنگ، بخش های وسیعی از هلند و ساكن سفلی و بندر برمن. بندر هامبورگ كه هم اكنون شش متر بالاتر از سطح آب دریا قرار دارد، موقعیت خوبی پیدا خواهد كرد. این شهر در آن هنگام مستقیماً در كنار دریا قرار خواهد گرفت و تنها بندر بزرگ اروپا خواهد بود.

● جمعیتی كه می بایست در مقابل این پیشروی دریا عقب نشینی كند در چه حدود خواهد بود؟

در اروپا می بایست ۴۰-۲۰ میلیون نفر تغییر اسكان داده شوند. این امر با چالش هایی همراه خواهد بود. اما به طور مثال در بنگلادش این آمار ۱۰۰ میلیون نفر خواهد بود.

باید توجه داشت كه هم اكنون نیز برخورد های مسلحانه بین بنگال ها كه در اراضی پست سواحل رودخانه زندگی می كنند و قبایلی كه در مناطق مرتفع ساكن اند در دستور كار است.

Spiegel,Feb.۲۰۰۵

پی نوشت:

۱- ریچاد تول (Richard Tol) ۳۵ سال دارد و استاد كرسی «تحول و رویدادهای زیست محیطی و پیامدهای آن» در دانشگاه هامبورگ است. این پژوهشگر از جمله نویسندگان گزارش IPCC (شورای دانشمندان سازمان ملل برای بررسی تغییرات آب و هوا) است. این پژوهشگر یكی از اولین دانشمندانی بود كه اولین مدل های رایانه ای را برای پیش بینی و واكاوی پیامدهای اقتصادی گرمایش كره زمین مهندسی كرد.

ترجمه: دكتر فیروز روشن

---