دوشنبه, ۱ بهمن, ۱۴۰۳ / 20 January, 2025
در جست وجوی چیزی به جای مرگ
انسانی كه به دنبال واقعیت از این طرف به آن طرف می‌گردد در زمینه جست‌وجوی پایان ناپذیر خویش به اندیشه‌هایی می‌رسد كه همه به اصالت انسان بازمی‌گردند. نمی‌خواهیم بگوییم همه اگزیستانسیالیست هستند كه اگزیستانسیالیسم (مكتب اصالت وجود) در رابطه با اندیشه اصالت، رابطه عموم و خصوص مطلق دارد. در توضیحی روشن‌تر اگزیستانسیالیسم خاص‌تر و اندیشه اصالت عام‌تر است.
با این مقدمه به این نتیجه می رسیم كه انسان همواره در پی یافتن واقعیت و به موازات آن اصالت بوده است. اینكه واقعیت با اصالت انسان هم بسته شده، تنها اندیشه‌یی است كه به انسان آرامش می‌بخشد. اینگونه است كه انسان به صورت‌های مختلف در پی اصالت است. اگر تاریخ جست‌وجوی اصالت انسانی را بخواهیم باید نقبی به اندیشه‌های مذهبی سال‌ها پیش بزنیم. دنبال اصالت گشتن درست از زمان فرستاده شدن اولین پیامبر آغاز شد. كنفوسیوس، بودا،حضرت مسیح(ع) وحضرت محمد(ص)، همه راهنمایان به سمت اصالت انسانی بودند. كاری به این نداریم كه آنها در این جست‌وجو غایت و هدف و البته روش خود را داشتند، قصد ما فقط بیان یك چیز كلی است، جست‌وجوی پایان‌ناپذیر انسان برای یافتن اصالت.
باری از اندیشه‌های مذهبی كه بگذریم به اندیشه‌های فلسفی و علمی دوره جدید می‌رسیم كه البته همه ریشه در گذشته دارند. انسان بدون گذشته هیچ نیست. توضیح آنكه سیل مهیب فرهنگ همواره انسان‌ها را در نوردیده است.
اگرچه فضای جدید چیزهایی به فرهنگ هر نسل افزوده، اما مایه‌های فرهنگی همه آنهایی هستند كه از گذشته وجود داشته‌اند. بنابراین انكار تاثیر مذهب بیهوده است، همانطور كه انكار تاثیر اندیشه‌های الحادی بیهوده است. فیلسوف عصر جدید اگر در خانواده‌یی مذهبی و تحت تاثیر تعالیم مذهبی رشد كرده باشد در اندیشه‌هایش مایه‌های مذهبی وجود دارد، چنانكه در مورد دكارت اینگونه بوده است و اگرچه شك‌گرای بزرگ تاریخ است اما از آنجا كه در كودكی تعالیم مذهبی داشته باز تحت تاثیر آنها است.
اینجا كه صحبت از اصالت است و قصد بر این است كه اصالت و اندیشه‌های جست‌وجوگر اصالت در عصر جدید بررسی شود، ما به یكسری اندیشمند می‌رسیم كه آنان را پیامبران عصر جدید می‌نامیم. داروین، روسو، فروید، ماركس، نیچه و كمی نزدیكتر سارتر و تمام پساساختارگرایان اینگونه هستند. در ادامه این افراد به عنوان نمونه بررسی خواهند شد و مولفه‌های بنیادین اندیشه‌های هر یك به تفصیل تبیین خواهد شد كه چرا آنها را جست‌وجوگر اصالت می‌دانیم. اما برای اینكه یك شمای كلی از نوشته‌یی كه پیش رو دارید مشخص شود، هدف نوشته زودتر گفته میشود. موضوع بحث این نوشته یافتن مایه‌های آثار تاركوفسكی سینماگر بزرگ روسی است كه در تاویلی كه تقریبا مورد قبول همگان است یك جست‌وجوگر اصالت انسانی است. گفتیم جست‌وجو برای رسیدن به اصالت در هر جست‌وجوگری متفاوت است. از پیامبران و صاحبان اخلاق گذشتیم و به پیامبران عصر جدید رسیدیم.
چرا داروین یك جست‌وجوگر اصالت است؟ نگاهی به اندیشه‌های داروین ما را به این مهم می‌رساند كه او قصد دارد اصالتی برای انسان دست و پا كند. بنابراین از راه زیست‌شناسی به نظریه تكامل خود می‌رسد. اینكه انسان چه بوده است و از كجا به وجود آمده و چگونه شده است كه اكنون در دنیای هزارتوی فرهنگ و تمدن به سر می‌برد، همه سوال‌هایی هستند كه داروین در تئوری تكامل به ظن و گمان خویش به آنها پاسخ داده است.
در مورد ژان ژاك روسو فیلسوف فرانسوی گفتن همین نكته كافی است كه روسو تمدن را تقلب تلخ تاریخ می‌دانست. او به زندگی اصیل انسانی توجه داشت و خواهان بازگشت به چنین مرحله‌یی بود.
ماركس جامعه‌شناس آلمانی كه نظریات او بزرگترین تحولات عصرجدید را ایجاد كردند، به گفته بسیاری از اندیشمندان بزرگترین جامعه‌شناس تاریخ است. گفته میشود نیمی از جامعه‌شناسی نظریات ماركس است و نیم دیگر آن رد نظریات ماركس. مقوله سوسیالیسم و سرمایه‌داری چیزی است كه بحث زیادی حول آن میشود. اینكه ماركس دست سرمایه‌داری را رو كرده و انسان‌ها را به سمت جهان موعود خویش فرا می‌خواند، چیزی است كه بسیار حایز اهمیت است. رویه ماركس در روكردن دست سرمایه‌داری تحولی را در حیطه اندیشه‌ورزی ایجاد كرد كه همگان پس از او تحت تاثیر افكارش، نظریه‌های جدیدی بنیان نهادند. فروید از غریزه به عنوان اصلی‌ترین و مهمترین ویژگی انسان یاد كرد. اگرچه بعدها روانشناسان جدید نظریه فروید را بطور كامل رد كردند و ثابت كردند كه اصلا انسان فاقد غریزه است اما به چالش كشیدن مفاهیم و ارزش‌هایی كه جهان سرمایه‌داری بر آن استوار بود مهمترین كاری بود كه فروید انجام داد. شاید مهمترین مفهومی كه در نظریات فروید به چالش كشیده شد مفهوم عشق بود. بعدها در نظر نئوماركسیست‌ها مشخص شد كه عشق اصلا توطئه سرمایه‌داری برای استثمار هرچه بیشتر انسان‌ها است.
نیچه پیامبر دوران مدرنیته است، با این وجود دوران پسامدرنیسم ریشه در افكار او دارد. چنانكه او با ارایه تعریفی از زندگی انسان برپایه مفهوم قدرت، مهمترین ویژگی ذاتی انسان یعنی حب نفس را باز می‌شناسد. انسان اصیل در نزد نیچه انسانی است كه در تنازع برای بقا، ابرمرد را تعریف می‌كند. دوران پسامدرنیسم با افكار فوكو، دریدا و لاكان آغاز شد. درست در همین دوران كسانی چون سارتر نه ماركسیست شدند و نه پست مدرنیست، آنها رویه خاص خود را داشتند كه در نفی افكار نیچه و پناه بردن به ماركس بود، با این وجود هنوز با نوعی شك و بدبینی كه محصول روشنفكری فرانسه بود در جایی ماندند و مكتب اصالت وجود یعنی اگزیستانسیالیسم را بنیان نهادند.
تاركوفسكی بیشتر از همه به این دسته شباهت دارد. هم اوست كه در روسیه بخاطر افكار ضدماركسیسمی تحت فشار قرار می‌گیرد. فیلم‌های او هیچ یك بطور رسمی و قانونی از روسیه خارج نشدند و به جشنواره‌های سینمایی راه پیدا نكردند. اندیشه‌های ضد ماركسیسمی او پس از ساختن پنجمین فیلمش آینه بیشترین نمود را پیدا كرد، چنانكه پخش این فیلم در روسیه با مشكلات فراوانی روبرو شد. از آن به بعد تاركوفسكی تصمیم گرفت دیگر فیلم نسازد. به ایتالیا رفت و آنجا در تبعید ماند. این در حالی بود كه خانواده او از روسیه اجازه خروج نداشتند.
ایلیا مسیح
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست