مرز روان پریشی و روان نژندی

اختلال شخصیت مرزی یعنی چه

اختلال شخصیت مرزی یک بیماری جدی اعصاب و روان است و مشخصه اصلی‌اش بی‌ثباتی و ناپایداری در خلق‌وخوست...

این ناپایداری روی عملکرد و کارکرد فرد تاثیر می‌گذارد و مشکلات زیادی در زندگی خانوادگی، محیط کار و جامعه برایش به وجود می‌آورد.

به دلیل تنوع رفتاری و اعمالی که از فرد مبتلا به شخصیت مرزی سر می‌زند محققان این اختلال را مرز بین روان‌پریشی (پسیکوز) و روان‌نژندی (نوروز) می‌دانند. روان‌پریشی نوعی نابسامانی روانی است که فرد مبتلا با دنیای واقعی ارتباط برقرار نمی‌کند و درک صحیحی از واقعیات ندارد مثل بیمارانی که دچار توهم و جنون هستند. اما بیماران روان‌نژند خصوصیاتی دارند که بسیار رایج و شناخته‌شده‌اند. از شاخص‌ترین آنها می‌توان به اضطراب، وسواس، افسردگی، ترس‌های مرضی و هیستری اشاره کرد. بیماران دچار اختلال شخصیت مرزی بین این ۲ گروه قرار می‌گیرند. درواقع آمیزه‌ای از حالت‌های ذکر شده را (به‌طور موقتی نه همیشه) دارند.

آنچه به‌طور آشکار در همه این بیماران نمایان است، ناپایداری در خلقیات و عواطف شخصی آنهاست. این ناپایداری به‌گونه‌ای است که از فرد مبتلا رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی سر می‌زند؛ مثلا یک لحظه گریه می‌کند، ناگهان خشمگین و پرخاشگر می‌شود و سپس نشانه‌های اضطرابی یا افسردگی از خود بروز می‌دهد. گاهی نیز احساس پوچی و تهی‌بودن دارد و دنیا را بی‌معنی می‌پندارد و اصولا به هیچ مناسکی هم پایبند نیست. در کل انجام رفتارهای تکانه‌ای (لحظه‌ای) در این بیماران بسیار بالاست.

● خودزنی و خودکشی

یکی از اعمالی که مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی به صورت تکرارشونده از خود نشان می‌دهند اقدام به خودزنی و خودکشی است. اقدام به خودزنی با استفاده از اجسام تیز و برنده مثل تیغ، چاقو و قمه در نواحی‌ای مثل شکم، بازو، ساعد و عضو غیرغالب زیاد دیده می‌شود. مثلا در افراد راست‌دست ممکن است در بازو و ساعد چپ خطوط ناشی از برش با چاقو دیده شود. آنها نه‌تنها از آسیب رساندن به خود احساس درد و ناراحتی نمی‌کنند بلکه از آن لذت هم می‌برند. گاهی خون جاری شده را بو می‌کنند یا می‌لیسند. اقدام به خودکشی هم در بیماران جدی‌تر و تهدید به خودکشی بیشتر است. آنها با این اعمال قصد دارند تنش‌های درونی خود را تخلیه کنند و از این کار احساس رضایت می‌کنند.

● جنون و اعتیاد

دوره‌های گذرای روان‌پریشی و علایم جنون هم در آنها دیده می‌شود و ممکن است بیمار دچار توهم شود مثلا بگوید جانوری درنده از کنارش رد شده است یا حس کند حیوانی روی بدنش راه می‌رود یا بوی خاصی را استشمام کند، در صورتی که هیچ یک از این موارد در محیط واقعی وجود ندارند. فرد با شخصیت مرزی، شخصیتی بین روان‌پریشی و روان‌نژندی دارد. خصوصیاتی که در بالا ذکر شد مربوط به روان‌پریشی است. سوالی که مطرح می‌شود تفاوت بین این دو است و آن عبارت است از گذرابودن و کوتاه‌بودن افکار توهم‌زا در مبتلایان به شخصیت مرزی، در صورتی که در یک فرد روان‌پریش توهمات بسیار شدیدتر و طولانی‌تر است.

مصرف موادمخدر و استفاده از مشروبات الکلی در مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی بیشتر گزارش می‌شود. اغلب به دنبال استعمال مواد دچار درجه‌هایی از علایم جنون می‌شوند و دست به کارهای غیرعادی مثل آسیب به خود، دیگران، اموال و اشیایی که در اختیارشان است، می‌زنند.

● تشخیص و درمان

در اختلال شخصیت مرزی مجموعه‌ای از اختلالات به‌طور همزمان یا با فاصله اندک رخ می‌دهد بنابراین ممکن است افتراق از بیماری‌های روانی مثل افسردگی، دوقطبی، اسکیزوفرنی، پارانویید، بیش‌فعالی و... کمی دشوار شود ولی در علم روان‌پزشکی ملاک‌های تشخیصی‌ای وجود دارند که به‌راحتی از سایر بیماری‌های روانی تمایز داده می‌شوند. معمولا بیماری در سنین جوانی آشکار می‌شود (در خانم‌ها بیشتر از آقایان بروز می‌کند) هر چه اختلال دیرتر شناسایی شود، درمان نیز پیچیده‌تر و دشوارتر خواهد شد و حتی شاید زمان زیادی طول بکشد. گرچه این اختلال با افزایش سن بهبود می‌یابد ولی درمان‌نکردن آن، آثار مخرب خود را روی زندگی بیمار می‌گذارد. درمان انتخابی این اختلال روان‌درمانی است و درمان دارویی برای مواردی است که بیمار دچار جنون آنی، افسردگی و... است. تجویز دارو هم باید تحت‌نظر روان‌پزشک باشد.

دکتر علی‌ احمدی‌ابهری

روان‌پزشک و استاد گروه روان‌پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران