اهرم رونق صنعت و تجارت

گفت وگو با مدیرعامل منطقه آزاد اروند

منطقه آزاد اروند که از سال ۱۳۸۰ در استان خوزستان و نزدیک مرز عراق شکل گرفت، بین بنادر خرمشهر، آبادان و مینو قرار دارد. هر چند این منطقه هنوز نتوانسته به جایگاه واقعی خویش دست یابد، اما به‌گفته دکتر محمدرضا عباسی مدیرعامل منطقه آزاد اروند کمترین مشکل را نسبت به سایر مناطق آزاد کشور دارد که آن‌هم به آماده بودن زیرساخت‌های لازم برمی‌گردد که در خرمشهر و آبادان فراهم است.

▪ فلسفه وجودی مناطق آزاد در کشور چیست؟

ـ مناطق آزاد کشور از شهریور ۱۳۷۲ با تصویب قانون و مقررات مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی به‌صورت قانونی شروع به‌کار کردند. متعاقب سه منطقه آزاد کیش، چابهار و قشم در راستای اهداف توسعه‌ای کشور، دولت سه منطقه آزاد دیگر از جمله منطقه آزاد اروند را در سال ۱۳۸۰ تأسیس کرد تا این مناطق بتوانند نسبت به تحقق اهداف منطقه آزاد در شهرستان آبادان و خرمشهر فعالیت کنند. فلسفه وجودی مناطق آزاد در اساس جذب سرمایه‌گذاری و ایجاد اشتغال و هم‌سوئی با اقتصاد جهانی است. به همین خاطر تولید و تجارت از اهم فعالیت‌هائی است که در منطقه آزاد اروند مدنظر قرار گرفته شده تا این منطقه در دو شهر آبادان و خرمشهر بتواند با استفاده از امکانات اولیه و تسهیلات پیشرفته‌ای که در این دو شهر وجود دارد، علاوه بر رفع محرومیت ناشی از جنگ تحمیلی، زمینه‌های توسعه پایدار را فراهم کند.

▪ هدف از تأسیس منطقه آزاد اروند چیست؟

ـ هدف از تأسیس منطقه آزاد اروند در راستای تحقق ماده یک اساس‌نامه این منطقه مشتمل بر انجام امور زیربنائی، عمران و آبادانی، رشد و توسعه اقتصادی، سرمایه‌گذاری و افزایش درآمد عمومی، ایجاد اشتغال سالم مولد، تنظیم بازار کار و کالا، حضور فعال در بازارهای هدف منطقه‌ای و جهانی، تولید و صادرات کالاهای صنعتی و تبدیلی و ارائه خدمات عمومی است.

▪ چرا رشد و توسعه مناطق آزاد ایران محسوس نیست؟

ـ شاخص اصلی ایجاد مناطق آزاد در سطح جهان که در حال حاضر تعداد آنها بالغ بر ۸۵۰ منطقه آزاد است، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و حمایت از صنایع داخلی در سرزمین اصلی و تشویق صادرات بوده است. این راه‌کارها همواره دولت‌ها را بر آن داشته تا زیرساخت‌ها و تأسیسات پیشرفته را ایجاد و پس از آن مناطق آزاد را جهت دستیابی به اهداف کمک کنند. در کشور ایران عملکرد تقریباً ۲ دهه فعالیت مناطق آزاد نشان می‌دهد که دولت با استفاده از این اصطلاح و بومی کردن آن سعی کرده است تا از مناطق آزاد به‌عنوان اهرمی برای رونق تجاری و رشد صنعت و تولید و در نتیجه محرومیت‌زدائی استفاده کند. این مسئله نشان می‌دهد که دولت در این زمینه با همه مشکلات موجود تا حدود زیادی موفق بوده است، اما در مقایسه با تعریف استانداردی که از مناطق آزاد در دنیا وجود داشته است و در مقایسه با آنچه در بندر هامبورگ یا در سنگاپور یا در مناطق آزاد چین و سایر کشورهای موفق جهان به‌وجود آمده است، مناطق آزاد ایران موفقیتی به‌دست نیاورده‌اند. به‌عبارتی دیگر، مناطق آزاد ایران نتوانسته‌اند پلی برای اتصال با تجارت جهانی فراهم آورند. شناخت بازار جهانی و دسترسی به ابزارهای آن می‌تواند در این خصوص به مناطق آزاد ایران کمک کند.

▪ چرا مناطق آزاد ایران قادر به رقابت با مناطق آزاد کشورهای حاشیه خلیج‌فارس نیستند؟

ـ مهم‌ترین دلیل ناموفق بودن مناطق آزاد ایران در مقایسه با مناطق آزاد کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، عدم سرمایه‌گذاری دولت در ایجاد زیرساخت‌های اولیه و پیشرفته است.

در امارات‌عربی‌متحده بیش از چندین میلیارد دلار در خصوص این زیرساخت‌ها هزینه شده است. تعامل و ارتباط اقتصاد جهانی و تعریف منطقه آزاد با هدف اصلی جهانی آن نیز یکی از دلایل موفقیت مناطق آزاد کشورهای حاشیه خلیج‌فارس بوده است که توانسته‌اند بازارهای هدف خود را براساس مصرف بازار داخل ایران تنظیم کنند. چیزی که ما نتوانسته‌ایم در جهت تحقق اهداف خود برای دستیابی به بازار آنها موفق شویم.

▪ چرا مناطق آزاد در جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی ناموفق بوده‌اند؟

ـ مهم‌ترین عاملی که می‌توان برای عدم موفقیت مناطق آزاد در جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی برشمرد، عدم اطمینان سرمایه‌گذاران از ثبات رویه در مناطق آزاد و تضمین سرمایه آنهاست که اگر بتوان بین سازمان‌های داخل کشور که به‌نحوی تصمیمات آنها بر فعالیت‌های مناطق آزاد اثرگذار است، یک هماهنگی به‌وجود آورد به‌نحوی که مناطق آزاد را از خود بدانند و تفاوتی بین سایر سازمان‌ها و مراکز با مناطق آزاد قائل نشوند، به واقع مناطق آزاد می‌توانند به رشد و توسعه قابل قبولی برسند، به‌عبارت دیگر، آثار روانی هرگونه مخالفتی با راه‌کارهای قانونی در مناطق آزاد، باعث فرا سرمایه از مناطق آزاد به مناطق آزاد کشورهای حوزه خلیج‌فارس می‌شود.

▪ مناطق آزاد کشور چه تفاوتی با مناطق آزاد در منطقه دارند؟

ـ اهم این تفاوت‌ها را می‌توان به شرح زیر بیان کرد:

در مناطق آزاد کشورهای مختلف، دولت ابتدا زیرساخت‌ها را آماده کرده و بعد از آن مناطق آزاد ایجاد شده‌اند.

هدف، تعامل با اقتصاد جهانی است. در مناطق آزاد ایران هدف محرومیت‌زدائی منطقه‌ای مطرح بوده است.

ثبات رویه در قانون، آئین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های اجرائی و عدم اعمال سلیقه شخصی

هماهنگی اقتصاد کشور با خصوصی‌سازی به‌طوری که در مقایسه با کشور مالزی می‌توان نسبت اقتصاد دولتی به خصوصی را که در آنجا ۱۶ به ۸۴ درصد است در حال حاضر در ایران برعکس دانست.

استفاده از مدیران کارا و کارآمد در مناطق آزاد که از اقتصاد بین‌المللی کاملاً شناخت دارند.

و عوامل دیگری را هم می‌توان برشمرد.

▪ در راستای توسعه هر چه بیشتر، مناطق آزاد با چه مشکلاتی مواجه هستند؟

ـ مهم‌ترین پیشنهاد که برای رشد منطقه آزاد اروند حمایت دولت از سرمایه‌گذاری سایر کشورهای خارجی در منطقه آزاد اروند است. در صورتی‌که بتوان در کمیسیون‌های اقتصادی با سایر کشورها، در موافقت‌نامه‌های دوجانبه و چندجانبه‌ای که از طریق مسئولان وزارت بازرگانی و سایر مراکز اقتصادی کشور با طرف‌های خارجی منعقد می‌شود موضوع سرمایه‌گذاری در منطقه آزاد اروند را تشویق و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی با طرف‌های خارجی را به‌صورت Joint Venture مطرح نمود، می‌توان به انجام سرمایه‌گذاری خارجی در منطقه آزاد بسیار امیدوار بود. به‌علاوه با اعمال سیاست‌های تشویقی و حمایتی از سرمایه‌گذاران داخلی و ایرانیان خارج از کشور که سرمایه آنها بالغ بر میلیاردها دلار است و حتی سود سرمایه آنها از چندین میلیارد دلار بیشتر است، دولت می‌تواند تحرک و رونق شایانی را در منطقه آزاد اروند به‌وجود آورد.

▪ در پایان چشم‌انداز آینده منطقه آزاد اروند و سایر مناطق آزاد را چگونه می‌بینید؟

ـ منطقه آزاد اروند چشم‌انداز بسیار روشنی را نسبت به سایر مناطق آزاد ایران دارد. در این منطقه زیرساخت‌های اولیه و تأسیسات پیشرفته با توجه به موقعیت دو شهر آبادان و خرمشهر آماده است. از این نظر در مقایسه با سایر مناطق آزاد کشور، منطقه آزاد اروند مشکلی ندارد به همین جهت از کلیه سرمایه‌گذاران دعوت به‌عمل می‌آید تا با حضور در منطقه آزاد اروند و انجام فعالیت‌های اقتصادی از مزایا و تسهیلات موجود در منطقه از جمله در زمینه‌های صنعت، تولید و تجارت استفاده کنند و مدیریت این سازمان در این خصوص از هیچ کوششی دریغ نخواهند کرد.