نگاهی اجمالی به تاریخچه«كمیته ملی ادیفاكت ایران»

بازتاب و اثرات كاربرد فناوری های نوین در عرصه اطلاعات و اطلاع رسانی, لاجرم گستره داد و ستد و تجارت اعم از داخلی و بین المللی را فراگرفته و نقش آن در شیوه ها, اقدامات, مقررات, تنوع و حجم كالا و همچنین بر میزان اثرگذاری اقتصادهای ملی و بازارهای هدف مستمراً رو به تزاید است

بازتاب و اثرات كاربرد فناوری‌های نوین در عرصه اطلاعات و اطلاع‌رسانی، لاجرم گستره داد و ستد و تجارت (اعم از داخلی و بین‌المللی) را فراگرفته و نقش آن در شیوه‌ها، اقدامات، مقررات، تنوع و حجم كالا و همچنین بر میزان اثرگذاری اقتصادهای ملی و بازارهای هدف مستمراً رو به تزاید است.

در برهه‌ی به اصطلاح پس از پایان جنگ سرد كه جهانی شدن اقتصاد، اهمیت یافتن بیش از پیش بلوك‌های منطقه‌ای و فراملیتی، همكاری‌های اقتصادی و نیز توجه عاجل به امكان تحقق همگرایی اقتصادی در بین كشورها و ملت‌ها از ویژگی‌های برجسته آن است، تسلیح و تجهیز به دانش و فناوری‌های مربوطه راه‌كار گریزناپذیر برای دستیابی به جایگاهی شایسته در جولانگاه پررقابت بازارهای جهانی است. وزارت بازرگانی جمهوری اسلامی ایران در راستای تحقق سیاست راهبردی جهش در صادرات كالاهای غیرنفتی و خدمات كشور و در پرتو درك عمیق از واقعیات و شرایط حاكم بر نظام اقتصاد جهانی و استنباط اجتناب‌ناپذیری و لزوم تأمین دانش، فناوری‌ها و قوانین در عرصه شدیداً رقابت‌آمیز یاد شده، از آغاز اجرای قانون برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی كشور تقبل مطالعات كارشناسی دامنه‌دار در این حیطه را در سرلوحه‌ی دستوركار خود قرار داده است.

طراحی و راه‌اندازی شبكه اطلاع‌رسانی بازرگانی و تجهیز و تقویت سخت‌افزار و نرم‌افزاری این شبكه و اقدامات موثر در مقطع امكان‌سنجی پی‌ریزی نظام متمركز اطلاع‌رسانی بازرگانی كشور، تأسیس مركز ملی شماره‌گذاری كالا و خدمات ایران و احراز عضویت مركز یاد شده در موسسه بین‌المللی EAN، به عنوان نخستین «مركز» از نوع خود در منطقه آسیا و ایجاد مرحله‌ی نخست اولین «نقطه تجاری» ایران كه از سوی وزارت بازرگانی انجام یافته، از سرفصل‌های عمده‌ی تلاش‌های این وزارتخانه با هدف تدوین و اجرای برنامه‌ی جامع و گسترده اصلاح ساختار و روش‌ها و همچنین ارتقای كارایی نظام تجاری كشور است.مطالعات انجام یافته و تمهیدات به عمل آمده در زمینه گسترش دانش مربوط به تجارت الكترونیكی در جامعه بازرگانی كشور و اجرای بسترسازی‌های مناسب جهت طراحی و اجرای پروژه‌های نمونه به منظور بهره‌گیری بهینه از این فناوری نوین مورد تأكید وزارت بازرگانی و معاونت برنامه‌ریزی و بررسی‌های اقتصادی این وزارتخانه بوده است.در پی اقدامات فوق‌الذكر، با توجه به پذیرش و فراگیری عام و جهانی مجموعه قواعد و معیارهای موسوم به «پیام‌های استاندارد ادیفاكت»۱

وزارت بازرگانی با هدف مشاركت در تدوین استانداردهای فوق و حضور فعال در تصمیم‌گیری‌های مربوطه، مصمم به ایجاد تشكیلات موردنیاز در سطح ملی و عضویت در سازمان‌های بین‌المللی ذی‌مدخل گردید. عضویت جمهوری اسلامی ایران در خردادماه ۱۳۷۵ در «هیأت ادیفاكت آسیا - اقیانوسیه»۲ كه در اجلاس شانزدهم آن در تهران به نام «AFACT»۳ تغییرنام یافت، تأسیس «كمیته ملی ادیفاكت ایران» در مرداد ماه همان سال، با همكاری و مشاركت دیگر وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و مؤسسات ذی‌ربط و همكاری با ارگان بین‌المللی «مركز تسهیل تجاری و بازرگانی - الكترونیكی ملل متحد»۴ از جمله تحولات و دستاوردهای قابل توجه در این زمینه است.

● آشنایی با تشكیلات جهانی ادیفاكت

استانداردهای جهانی ادیفاكت كه در گسترده «مبادله الكترونیكی داده»های بازرگانی۵ به عنوان یكی از فناوری‌های مطرح در مقوله گسترده تجارت الكترونیكی مدنظر است، تبدیل اطلاعات تجاری به پیام‌های قابل انتقال از یك رایانه، در هر نقطه جهان، به دیگر رایانه‌ها را میسر می‌سازد. وارسی، به‌هنگام سازی و بسط و تصویب استانداردهای جهانی مذكور در حیطه‌ی صلاحیت «كمیسیون اقتصادی اروپا»، وابسته به سازمان ملل متحد، قرار دارد. موضوعات مربوط به تسهیل و كارایی تجاری به عهده مركز «سی‌فكت سازمان ملل»۶ می‌باشد. اعضای AFACT (تشكیلات هماهنگ‌كننده‌ی منطقه‌ای آسیا - اقیانوسیه) شامل كشورهای ژاپن، كره‌جنوبی، پاكستان، استرالیا، مالزی، جمهوری خلق چین، سنگاپور، اندونزی، تایلند، فیلیپین، هندوستان، سریلانكا، تایوان و جمهوری اسلامی ایران می‌باشند. به علاوه، بورنئی، دارالسلام و همچنین «اسكاپ» ناظران «شورای تسهیل تجاری و بازرگانی الكترونیكی آسیا - اقیانوسیه (AFACT)» می‌باشند.

● ساختار «شورای تسهیل تجاری و بازرگانی - الكترونیكی آسیا - اقیانوسیه»

جلسات «شورای تسهیل تجاری و بازرگانی - الكترونیكی آسیا - اقیانوسیه» كه سالی یك‌بار در یكی از كشورهای عضو تشكیل می‌شود، مركب از اجلاس عمومی و نیز نشست‌های گروه‌های كاری - تخصصی است.

گروه‌های كاری - تخصصی «شورای تسهیل تجاری و بازرگانی - الكترونیكی آسیا - اقیانوسیه» كه هر یك تصدی بررسی، تأیید و بسط پیام‌های استاندارد ادیفاكت در زمینه‌های گوناگون عملیات تجاری را بر عهده دارند، به قرار زیر می‌باشند:

۱- گروه كاری آگاه‌سازی و آموزش

۲- گروه كاری ارزیابی امور فنی پیام‌های ادیفاكت

۳- گروه كاری زبان XML برای مبادله‌ی الكترونیكی داده‌ها

۴- گروه كاری بررسی پیام‌های استاندارد خرید

۵- گروه كاری بررسی پیام‌های استاندارد گمركی

۶- گروه كاری بررسی پیام‌های استاندارد مالی

۷- گروه كاری بررسی امور حقوقی

۸- گروه كاری بررسی امور ایمنی و حفاظت گردش الكترونیكی اطلاعات

۹- گروه كاری بررسی پیام‌های استاندارد ترابری و حمل و نقل

۱۰- گروه كاری بررسی امور مربوط به حفاظت از محیط زیست

هیأت نمایندگی وزارت بازرگانی جمهوری اسلامی ایران برای نخستین بار در یازدهمین اجلاس AFACT (مالزی، آبان ماه سال ۱۳۷۴) حضور پیدا كرد و متعاقب آن در دوازدهمین اجلاس عمومی آن (فیلیپین، خردادماه ۱۳۷۵)، به عنوان تنها كشور غرب آسیا، رسماً عضویت این سازمان را احراز كرد.

● ساختار تشكیلاتی «كمیته ملی ادیفاكت ایران»

«كمیته ملی ادیفاكت ایران» كه نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در «شورای تسهیل تجاری و بازرگانی الكترونیكی آسیا - اقیانوسیه (AFACT)» را برعهده دارد، در مردادماه سال ۱۳۷۵ با مشاركت دیگر وزارتخانه‌ها و مؤسسات ذیربط در معاونت برنامه‌ریزی و بررسی‌های اقتصادی وزارت بازرگانی و چارچوب تشكیلاتی مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی تأسیس شد. هر یك از وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و مؤسسات دولتی، با توجه به حیطه‌ی كار تخصصی خود، مسؤولیت یا عضویت یكی از گروه‌های كاری موجود در «كمیته ملی ادیفاكت ایران» را عهده‌دار می‌باشند.

«كمیته ملی ادیفاكت ایران» با درنظر گرفتن اولویت‌ها و امكانات خود، مبادرت به تشكیل گروه‌های كاری - تخصصی ذیل كرده بود:

۱- گروه كاری آگاه‌سازی و آموزش (AEG)

۲- گروه كاری ارزیابی امور فنی پیام‌های ادیفاكت (TAG)

۳- گروه كاری XML & EDI

۴- گروه كاری خرید (PWG)

۵- گروه كاری - تخصصی بررسی امور گمركی (CWG)

۶- گروه كاری بررسی امور مالی (FWG)

۷- گروه كاری بررسی امور حقوقی (LWG)

۸- گروه كاری بررسی امور ترابری (TWG)

در سال ۱۳۸۱ كمیته ملی ادیفاكت ایران با توجه به ساختار پیشنهادی ارایه شده در بیستمین اجلاس AFACT در مالزی و همسو با فعالیت‌های UN/CEFACT، تعداد گروه‌های كاری هشت‌گانه فوق را از سیزده گروه به شش گروه كاری تقلیل داد كه اسامی آن‌ها به شرح ذیل می‌باشند:

۱- گروه كاری تسهیل تجاری

۲- گروه كاری تكنیك‌ها و متدولوژی‌ها

۳- گروه كاری فناوری‌های كاربردی

۴- گروه كاری كدینگ و اطلاعات محتوایی

۵- گروه كاری حقوقی

۶- گروه كاری آموزش و آگاه‌سازی

---