فواید سیاه دانه برای سلامتی

سیاه دانه کم شناخته شده ترین دانه ها است در اینجا فهرستی از محتوای مغذی سیاه دانه آمده است

سیاه‌دانه کم شناخته‌شده‌ترین دانه‌ها است که فواید آن سال‌ها نهفته باقی‌مانده بود تا اینکه در سال‌های اخیر دانشمندان شروع به بررسی و شناسایی آن کرده‌اند. سیاه‌دانه بومی مصر است و در غلاف کوچکی رشد می‌کند. برای خارج کردن سیاه‌دانه باید آب روی آن ریخته شود. دلیل اینکه به سیاه‌دانه، زیره سیاه می‌گویند این است که حاوی ماده‌ای به نام نیجلون کریستالی (nigellone ) است. همچنین صد ماده شیمیایی دیگر دارد که به طرق مختلف به بدن کمک می‌کنند.

اطلاعات کلی

سیاه‌دانه یک گیاه است. مردم بیش از دو هزار سال از آن برای تهیه دارو استفاده می‌کردند و حتی در مقبره توتان خامن نیز کشف‌شده است.

درگذشته سیاه‌دانه برای سردرد، دندان‌درد، احتقان بینی و کرم‌های روده مورداستفاده قرار می‌گرفت. همچنین برای چشم صورتی (ورم ملتهمه)، کیست‌های عفونی (آبسه) و انگل‌ها از آن استفاده می‌شد.

امروزه از سیاه‌دانه برای درمان مشکلات دستگاه گوارش مانند گاز، قولنج، اسهال، اسهال خونی، یبوست و بواسیر (هموروئید) و بیماری‌های دستگاه تنفسی مانند آسم، آلرژی، سرفه، برونشیت، امفیزم، آنفلوانزا، آنفلوانزای خوکی و احتقان استفاده می‌شود.

کاربردهای دیگر سیاه‌دانه، شامل کاهش فشارخون، کاهش کلسترول، درمان سرطان و تقویت سیستم ایمنی بدن است. ممکن است خوانده باشید که یک حق امتیاز برای پوشش دادن استفاده از سیاه‌دانه برای تقویت ایمنی صادرشده باشد، اما نباید فریب بخورید. وجود یک حق امتیاز، به این معنی نیست که سیاه‌دانه در این مورد مؤثر است.

زنان از سیاه‌دانه برای جلوگیری از بارداری و شروع قاعدگی و افزایش شیر استفاده می‌کنند.

سیاه‌دانه را گاهی اوقات در ترکیب با سیستئین، ویتامین ای و زعفران برای کاهش عوارض داروی شیمی‌درمانی به نام سیسپلاتین استفاده می‌کنند.

برخی مردم سیاه‌دانه را مستقیماً بر روی پوست می‌مالند تا درد مفاصل (روماتیسم)، سردرد و برخی مشکلات پوستی را کاهش دهند.

در غذا از سیاه‌دانه به‌عنوان ادویه یا طعم‌دهنده استفاده می‌شود.

چه تأثیری دارد؟

برخی شواهد علمی نشان می‌دهد سیاه‌دانه می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی، مبارزه با سرطان، جلوگیری از بارداری و آرام کردن واکنش‌های آلرژی (به‌عنوان آنتی هیستامین) کمک کند اما اطلاعات انسانی کافی هنوز در دست نیست.

کاربردها و کارایی سیاه‌دانه بر اساس شواهد علمی

در موارد زیر تأثیر آن محتمل است:

• آسم. تحقیقات نشان می‌دهد مصرف عصاره سیاه‌دانه به‌صورت خوراکی، سرفه، خس‌خس و عملکرد ریه را در افراد مبتلا به آسم بهبود می‌بخشد. اگرچه سیاه‌دانه ممکن است به‌اندازه داروی تئوفیلین یا سالبوتامول مؤثر نباشد.

برای موارد زیر شواهد کافی در دست نیست:

• تب یونجه- تحقیقات اولیه نشان می‌دهد مصرف محصولات ویژه حاوی روغن سیاه‌دانه، ویتامین ای، بتاکاروتن و بیوتین به‌صورت خوراکی در روز می‌تواند علائم آلرژی در افراد مبتلابه تب یونجه را کاهش دهد.

• خارش و التهاب پوست (اگزما)- تحقیقات اولیه نشان می‌دهد که مصرف محصولات ویژه حاوی روغن سیاه‌دانه، ویتامین ای، بتاکاروتن و بیوتین به‌صورت خوراکی در روز می‌تواند علائم افرادی که دچار خارش و التهاب پوست هستند را بهبود ببخشد. اگرچه استفاده از ۱۵% روغن سیاه‌دانه به‌صورت ضماد بر روی پوست به مدت ۴ هفته هیچ بهبودی در خارش یا شدت بیماری در بیماران مشابه ایجاد نکرد.

• تشنج (صرع)- تحقیقات اولیه نشان می‌دهد مصرف عصاره سیاه‌دانه هر هشت ساعت یک‌بار به مدت ۴ هفته به‌صورت خوراکی می‌تواند تعداد حمله‌های تشنج در کودکان مبتلابه صرع را کاهش دهد.

• کلسترول بالا- شواهد راجع به کارایی سیاه‌دانه در کلسترول بالا، ضدونقیض است. برخی تحقیقات اولیه نشان می‌دهد که مصرف دانه‌های کامل سیاه‌دانه خردشده به میزان یک گرم و دو بار در روز پیش از غذا به مدت چهار هفته، کلسترول بد (ال دی ال) و چربی‌ تری‌گلیسیرید خون را در افراد مبتلا به کلسترول بالا کاهش می‌دهد. اگرچه تحقیقات دیگر نشان می‌دهد که مصرف پودر سیاه‌دانه به میزان یک گرم دو بار در روز به مدت ۶ هفته کلسترول را بهبود نمی‌بخشد.

• فشارخون بالا- تحقیقات اولیه نشان می‌دهد که مصرف عصاره سیاه‌دانه دومرتبه در روز به مدت هشت هفته فشارخون را کمی در برخی افراد مبتلا به فشارخون، بهبود می‌بخشد.

• سندرم متابولیک- تحقیقات اولیه نشان می‌دهد که مصرف روغن سیاه‌دانه دو بار در روز به مدت ۶ هفته می‌تواند کلسترول کلی، کلسترول بد، و قند خون در افراد مبتلا به سندرم متابولیک را کاهش دهد.

• آرام کردن علائم مربوط به ترک مواد مخدر (ترک افیون) – تحقیقات اولیه نشان می‌دهد مصرف عصاره سیاه‌دانه به‌صورت خوراکی و سه مرتبه در روز به مدت ۱۲ روز می‌تواند علائم ترک افیون را کاهش دهد.

• گلودرد و تورم لوزه‌ها – تحقیقات اولیه نشان می‌دهد که مصرف ترکیبی از سیاه‌دانه و چانکا پیدرا (chanca piedra) به‌صورت خوراکی به مدت ۷ روز درد افرادی که گلودرد و تورم لوزه دارند را آرام می‌کند.

• مشکلات گوارشی ازجمله گاز روده و اسهال

• سرفه

• برونشیت

• آنفلوانزا

• احتقان

• تقویت سیستم ایمنی

• پیشگیری از سرطان

• ضدبارداری

• اختلالات قاعده‌ای

• افزایش جریان شیر

• درد مفاصل (روماتیسم)

• سردرد

• وضعیت‌های دیگر

شواهد بیشتری برای تعیین میزان کارایی سیاه‌دانه در این موارد موردنیاز است.

عوارض سیاه‌دانه

مصرف سیاه‌دانه در مقادیر کم و به‌صورت خوراکی (مثلاً به‌عنوان طعم‌دهنده غذا) احتمالاً در بیشتر افراد بی‌خطر و بدون عارضه است. روغن سیاه‌دانه و عصاره سیاه‌دانه در صورت مصرف دارویی به مدت کوتاه احتمالاً خطری ندارد. اطلاعات کافی برای مشخص کردن اینکه آیا مقادیر بیشتر و دارویی آن بی‌خطر است یا نه وجود ندارد. سیاه‌دانه در صورت مصرف موضعی می‌تواند موجب تحریکات پوستی شود.

ملاحظات و هشدارها

زنان باردار و شیرده: سیاه‌دانه به مقدار معمول غذایی در دوران بارداری خطری ندارد، اما مصرف مقدار زیاد دارویی آن احتمالاً می‌تواند عوارضی داشته باشد. سیاه‌دانه انقباض رحم را کند یا متوقف می‌کند. اطلاعات زیادی راجع به عوارض مصرف سیاه‌دانه در دوران شیردهی وجود ندارد بنابراین بهتراست جانب احتیاط را رعایت کرده و از مصرف آن اجتناب کنید.

کودکان: مصرف روغن سیاه‌دانه به‌صورت خوراکی احتمالاً برای کودکان در کوتاه‌مدت و به مقدار توصیه‌شده، مشکلی ایجاد نمی‌کند.

اختلالات خونریزی: سیاه‌دانه ممکن است انعقاد خون را کند کرده و خطر خونریزی را افزایش دهد. ازنظر تئوری سیاه‌دانه می‌تواند اختلالات خونریزی را تشدید کند.

دیابت: سیاه‌دانه ممکن است قند خون را در برخی افراد کاهش دهد. حواستان به علائم کاهش قند خون (هیپوگلاسمی) باشد و درصورتی‌که دیابت دارید و سیاه‌دانه مصرف می‌کنید، قند خون خود را به‌دقت تحت نظر بگیرید.

کاهش فشارخون: سیاه‌دانه فشارخون را کاهش می‌دهد. ازنظر تئوری در افرادی که فشارخون پایینی دارند، مصرف سیاه‌دانه می‌تواند موجب افت فشارخون شود.

جراحی: سیاه‌دانه می‌تواند انعقاد خون را کند نماید، قند خون را کاهش دهد، و خواب‌آلودگی را در برخی افراد افزایش دهد. ازنظر تئوری سیاه‌دانه می‌تواند خطر خونریزی و اختلال در کنترل قند خون و بی‌هوشی در حین و پس از عمل را افزایش دهد. حداقل دو هفته پیش از جراحی، مصرف سیاه‌دانه را متوقف کنید.

در حال حاضر هیچ اطلاعاتی در مورد تداخل دارویی سیاه‌دانه در دست نیست.

دوز سیاه‌دانه

دوز مناسب سیاه‌دانه، به چند فاکتور از جمله سن، سلامت و چند وضعیت دیگر بستگی دارد. درعین‌حال هیچ اطلاعات علمی کافی وجود ندارد که مشخص کند دوز مناسب سیاه‌دانه چه مقدار است. به یاد داشته باشید که محصولات طبیعی لزوماً بی‌خطر نیستند و دوز مصرف آن‌ها مهم است. اگر از محصول حاوی سیاه‌دانه استفاده می‌کنید دستورالعمل روی برچسب آن را دنبال کنید و پیش از مصرف با پزشک یا داروساز مشورت نمایید.