جنگ قدرت در ترکیه, چرا و چگونه

بزرگ ترین دستاورد رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه در طول یک دهه حاکمیت بر کشور, کوتاه کردن دست ارتش و جلوگیری از دخالت آن در سیاست بوده است وی این مهم را با کمک پر نفوذ ترین شخصیت مذهبی کشور یعنی فتح الله گولن که در تبعیدی خودخواسته در پنسیلوانیای آمریکا به سر می برد به انجام رساند

بزرگ‌ترین دستاورد رجب طیب اردوغان نخست‌وزیر ترکیه در طول یک دهه حاکمیت بر کشور، کوتاه کردن دست ارتش و جلوگیری از دخالت آن در سیاست بوده است.وی این مهم را با کمک پر نفوذ‌ترین شخصیت مذهبی کشور یعنی فتح‌الله گولن که در تبعیدی خودخواسته در پنسیلوانیای آمریکا به‌سر می‌برد به انجام رساند.

اما اکنون اردوغان با یک نمایش قدرت تازه مواجه است که احتمالا تاثیر مهمی بر آینده سیاسی وی و ترکیه باقی خواهد گذاشت زیرا گولن این متحد سابق اردوغان از او رو بر گردانده است.

با آن که ممکن است برای بسیاری عجیب باشد، اما فتح الله گولن شاید تنها شخصیتی باشد که می تواند حرکت اردوغان به سمت اقتدارگرایی را متوقف کند.

گولن از نظر نگرش اعتقادی به اسلام گرایشی میانه رو دارد و بر شبکه ای از مدارس، سازمان های خیریه و رسانه ها فرمان می راند.

اکنون پرسش اینجاست که آیا گولن طرفداران میلیونی خود را در انتخابات شهرداری ها که در ماه مارس آینده برگزار می شود علیه اردوغان و حزب حاکم عدالت و توسعه بسیج خواهد کرد؟

اگر چنین اتفاقی بیفتد، آیا حمایت وی از مخالفان اردوغان در انتخابات می تواند شهر استانبول به عنوان بزرگ ترین غنیمت حزب عدالت و توسعه را از چنگ این حزب خارج کند؟ مساله مهم دیگر آن که آیا رویای اردوغان برای بدل شدن به اولین رئیس جمهور منتخب و مردمی ترکیه تحقق خواهد یافت؟

افکار عمومی ترکیه بر سر نتیجه این رویارویی یا آن طور که قدری گورسل از صاحب نظران ترک آن را «جدایی زشت» می نامد اختلاف نظر دارند. با توجه به دسترسی اردوغان به لایه های قدرت در ترکیه وی اکنون قوی ترین مرد کشور است.

اردوغان چندی پیش اعلام کرد که قصد دارد بتدریج هزاران مدرسه خصوصی که دانشجویان را برای امتحانات آماده می کنند، تعطیل کند.

یک چهارم این مدارس که پایگاه بزرگی برای تربیت هوادار و نیز منبع مهمی از درآمد به شمار می رود، توسط طرفداران فتح الله گولن (گولنیست ها) اداره می شود.

اعلام تصمیم اردوغان در ماه گذشته موجی از انتقادها و سرزنش ها را در پی داشت. فتح الله گولن با نامیدن این تصمیم به عنوان «استبداد فرعون» بشدت از آن انتقاد کرد.

اردوغان اخراج هزاران طرفدار گولن که به زعم وی در سرویس های امنیتی، وزارتخانه های دولتی و دادگستری لانه کرده و دولتی موازی را تشکیل داده اند، آغاز کرده است.

گولنیست ها نیز در پاسخ به اتهامات اردوغان شایع کرده اند مدارکی در اختیار دارند که ارتباط حزب عدالت و توسعه را با اقدامات مفسده آمیز نشان می دهد. همچنین آنان فیلم های ویدئویی در اختیار دارند که شرکا و همدستان اردوغان را رسوا می کند.

گفته می شود گروهی از خبرچینیان منبع اصلی افشای اسناد طبقه بندی شده برای رسانه ها بوده اند.

در یکی از این اسناد که به طور مستقیم مربوط به شورای امنیت ملی ترکیه و با امضای شخص اردوغان می شود، سخن از کوتاه کردن دست گروه های مذهبی بویژه گولنیست ها به میان آمده است.

دادستان های ترکیه ضمن ایراد اتهام جاسوسی به محمد بارانسو روزنامه نگار ترک که این سند را منتشر کرده است، تحقیقات از وی را آغاز کرده اند.

محمد بارانسو فردی است که با انتشار مدارک حساس نقش مهمی در محکومیت صدها ژنرال متهم به طرح نقشه کودتا در دادگاه جنجالی ارگنه کن بازی کرد و به همین سبب از او به عنوان قهرمان تجلیل شد، اما اکنون به نظر می رسد سابقه وی تاثیری در پیگرد قضایی وی نداشته است. اتهام علیه بارانسو و روزنامه «طرف» نمونه دیگری ازاقدامات اردوغان برای خفه کردن صدای مخالفان بوده است.

گمانه زنی های مختلفی در باره این که چرا اردوغان مقطع کنونی را برای در افتادن با گولنیست ها انتخاب کرده، وجود دارد. عده ای بر این باورند که اردوغان در صدد است تا قبل از انتخابات ریاست جمهوری ضرب شستی به آنان نشان دهد.

نخست وزیر ترکیه اعتقاد دارد محور فتح الله گولن ـ اسرائیل در ارتباط با یکدیگر بوده و در صدد خلع او از قدرت اند. سوءظن اردوغان ناشی از انتقاد آشکار گولن از قطع رابطه ترکیه و اسرائیل سال ۲۰۱۰ است.

با این همه هنوز بسیار زود است که بگوییم کدامیک از این دو نفر بر دیگری چیره خواهد شد. گولن در یکی از آخرین مجالس وعظ و خطابه اش سخنان آشتی جویانه ای بر زبان آورد. آخرین نظرسنجی ها در ترکیه حکایت از آن دارد که حزب عدالت و توسعه هنوز هم حدود ۵۰ درصد حمایت مردم را در اختیار دارد.

افراد نزدیک به فتح الله گولن از آسیب به وجهه این جنبش و ضرورت تامل و بررسی در باره علت وقوع این حوادث خبر می دهند. اردوغان نیز که به ندرت هرگونه خطا و اشتباهی را می پذیرد باید نسبت به اقداماتش تامل و بازنگری بیشتری داشته باشد. ترکیه می تواند کشوری شادتر و دموکراتیک تر باشد.

منبع: اکونومیست

مترجم: ایرج جودت