حج تمرین رفتار با امام ع است

سخن زیبای مرحوم دكتر علی شریعتی را همواره در حج در گوش داشتم كه تجسم اسلام در قالب كلمات, قرآن و در قالب یك انسان, علی ع و در قالب حركات, حج است

سخن زیبای مرحوم دكتر علی شریعتی را همواره در حج در گوش داشتم كه تجسم اسلام در قالب كلمات، ‌قرآن؛ و در قالب یك انسان، علی(ع)؛ و در قالب حركات، حج است.

آنها كه لبیك گفته‌اند و صهبای حج نوشیده‌اند و طواف كعبه دل كرده‌اند و بر گرد خانه‌ای كه محاذات ببیت‌المعمور و ضراح و عرش در آسمانهاست گشته‌اند و درك عرفات و مشعر و منی كرده‌اند و قربانی كرده‌اند و از یوم ترویه تا عرفه و قربات و ایان تشریق را به اشراق نور الهی سپری كرده‌اند شاید بارها از خود پرسیده‌اند روح این اعمال چیست؟

‌ جسم این اعمال زیبا و خواستنی است و انسان را غرق لذت و بهجت می‌كند و شیرینی آن هرگز از كام جان بیرون نمی‌رود اما روح آن چه؟

‌ آنچه تقدیم می‌شود بیانات عارفی دلسوخته معرفت‌جو و معارف‌گستر و اهل تحسس در زمانه ماست كه دلها را به‌سوی ظهور آماده می‌كند و در درون همه معارف اسلام امام را محور امور می‌بیند و چه زیبا؟‌ اسلامی كه در علی(ع) و حج و قرآن مجسم شده است.

آری اگر خداوند فرمود و آتاكم من كل ماسألتموه در حج كه رفتاری آخرالزمانی است همگان مطلوب خویش را كه منجی همه عالم (و نه‌تنها عالم بشریت) است فرامی‌خوانند چرا كه هرچه بخواهیم به ما داده شده است و حج نماد این اتی در برابر آن سؤال است و خواندن و تأمل در این بیانات به‌اذن الله ابوابی از معارف زلال قرآنی و اسلامی بر خوانندگان خواهد گشود. از خداوند تبارك و تعالی توفیق حج ابراهیمی را برای همگان مسئلت دارم.

□□□

كل حج تمرین رفتار با امام(ع) است. در احادیث هم داریم كه قالت فاطمهٔ(س) قال رسول‌اللّه (صلی‌اللّه علیه و آله و سلم) مثل الإمام مثل الكعبهٔ او مثل علی(علیه‌السلام) مَثل امام(ع) مَثل خانه كعبه است، مردم در مناسك حج باید یاد بگیرند كه چه‌جور باید با امام رفتار كنند، وقتی كه می‌روند و خانه كعبه را طواف می‌كنند یاد بگیرند چه‌جور دور امام بگردند، دور امام چرخیدن یك‌جور كنایه است، یعنی مدام حواس انسان معطوف امام(ع) باشد، هفت بار دور خانه كعبه می‌چرخند سعی كنید حواسشان جمع باشد، كسی كه مكه می‌رود به قصد خانه كعبه باشد، كسی دنیا می‌آید به قصد امام(ع) باید به دنیا بیاید.

بقیه چیزهایی كه در مكه هست حاشیه بر اصل است؛ اگر مُحرم در یكی از مساجدی كه در مكه هست وقتی می‌خواهد داخل برود به قصد خانه كعبه بروند، هر قسمت از ماجرا را كه شما كه نگاه كنید تمرین است برای یكی از رفتارهای با امام(ع).

● حج اكبر:

ظهور امام زمان(عج)‌؛ در سوره توبه آیه۳ داریم ـ سوره توبه با بسم‌الله شروع نمی‌شود ـ و أَذان من اللّه و رسوله الی الناس یوم الْحج الاكبرِ أن اللّه بری‏ من الْمشرِكین و رسوله، ما یك حج داریم، یك حج اكبر داریم، حج معمولی آن حجی است كه هر سال می‌روند، در حدیثی از قول امام صادق(ع) هست كه حج اكبر ظهور امام زمان(عج) است، در حج معمولی مردم باید تمرین كنند تا در حج اكبر بدانند با خانه كعبه اصلی یعنی امام(ع) چگونه باید رفتار كنند. حج اصلی همان برنامه ظهور است.

ـ ابراهیم(ع) جزو صالحین بود و دنبال ظهور و یاد گرفتن رفتار در قبال امام(ع)؛ این حجی كه الآن مردم می‌روند تمرین رفتار در زمان ظهور است، این تمرین نمادین كه از زمان پدر ما آدم(ع) آغار شده و با پدر ملت اسلام ابراهیم(ع) قوام یافته و با پیامبر اعظم اسلام(ص) به كمال رسیده، تمرین چیست؟

ابراهیم(ع) جزو صالحین بود، طالب این نبود كه بگوید: خدایا، یك خانه ساختم، به من یاد بده چگونه دور خانه بچرخم و یك رفتارهای خاصی انجام دهم! ایشان خانه كعبه را بنا كرد، ایشان دنبال ظهور امام زمان(ع) بود. ایشان جزو صالحین بود. رفتاری كه به اسم مناسك حج از خدا درخواست می‌كند و می‌فرماید: رَبَّنا وَ اجْعَلْنا مُسْلِمَیْنِ لَكَ وَ مِنْ ذُرّیَّتِنا أُمَّهًٔ مُسْلِمَهًٔ لَكَ وَ أَرِنا مَناسِكَنا وَ تُبْ عَلَیْنا إِنَّكَ أَنْتَ التَّوّابُ الرَّحیمُ، منظورشان این بود كه خدایا، به من رفتار در قبال امام زمان را یاد بده كه در قبال امام زمان می‌خواهم چه‌كار كنم؟ بعد خداوند یك‌سری رفتارهایی را به ایشان یاد می‌دهند.

ـ آخرالزمان تصویری واقعی برای عرفات، مشعر و منی؛ چرا خدا این‌قدر برای حج قیمت قائل شده، چرا همه مردم اگر مستطیع باشند برایشان یك‌بار در همه عمر واجب است كه حج بروند و حج برگزار كنند؟ همه باید یك رفتار انجام دهند، چرا این خیل مردم باید در سه بیابانِ به دنبال هم، یك بیابان به نام عرفات، مشعر و بعد منی جمع شوند، چرا سه مرحله باید جلو بروند؟ چرا در نهایت در منی باید به نمادهایی از شیطان سنگ بزنند؟

شما وقتی كه این موضوع را دنبال می‌كنید، تنها تصویر واقعی كه می‌توانید برایش پیدا كنید آخرالزمان است؛ چند میلیون حاجی، قیافه‌ها فرق می‌كند، اما لباس‌ها همه یكی است، همه‌شان باید یكرنگ باشند، همه باید لباس‌های خودشان را دربیاورند، به لباس جدیدی باید آراسته شوند. اول در عرفات مناجات می‌كنند، در عرفات باید تزكیه شوند شبی را در مشعر می‌گذرانند و صبح از آن عبور می‌كنند تا به سرزمین منی وارد شوند، در منی اولین كاری كه انجام می‌دهند باید بروند به نماد شیطان سنگ بزنند، باید رمی جمره كنند و روز دوم و سوم هم كه در منا هستند آن روز‌ها هم باید بروند سنگ بزنند، هر روز باید بروند به هر سه نماد شیطان (جمرات) سنگ بزنند.

این رفتار كاملاً حاكی از رفتاری آخرالزمانی است، یعنی مصداق عینی آن را شما در آخرالزمان می‌یابید، مردم از این وضعیت زندگی معمولی كه دارند هر كسی در هر شغلی هست، هر كسی در هر كسوتی هست، هر كسی در هر نوع خانواده‌ای دارد زندگی می‌كند، هر كسی زندگی برای خودش درست كرده، یكی در تكنولوژی غرق است، یكی در آموزش و پرورش مشغول است، هر كسی در یك كاری مشغول است، همه باید از آن حالت دربیایند، همه باید حركت كنند، یك لباس باید داشته باشند، یعنی لباس سربازی امام زمان، لباس برای امام زمان، همه دست برای دعا بلند می‌كنند كه خدایا پس امام زمان كی می‌آید؟ آن هم در عرفات و جالب است در عرفات تشریف می‌برید نمی‌دانید كه عموم فریادها برای امام زمان است، خدایا پس امام زمان كجاست؟

عمده دعاها در رابطه با امام زمان است، بعد عبور می‌كنند می‌روند به سرزمین منی كه می‌رسند، جالب است از مشعر باید بیایند پشت مشعر، تا نیمه‌شب در مشعر باید جمع شوند، تا آفتاب طلوع كرد حركت می‌كنند در منا می‌آیند برای اولین كاری كه در منا انجام می‌دهند این است كه باید به نماد شیطان سنگ بزنند، كی؟ وقتی كه خورشید طلوع كرد، یعنی طلوع فجر، اسم ماجرای ظهور یوم‌الله است، وقتی كه یوم‌الله طلوع كرد حركت می‌كنند می‌روند و شیعیان اولین كسی را كه نابودش می‌كنند ابلیس است، یعنی به‌جای سنگ شیطان خود شیطان را پیدایش می‌كنند و سنگ می‌زدند.

ـ علت عظیم شمرده شدن حج (از باب تفكر صالحین)؛ چرا حج این‌قدر عظیم شمرده شده، چرا خدا این‌قدر دعوت كرده؟ یك حدیث در اول حیات‌القلوب هست، هر پیغمبری مأمور بوده كه خودش با امام زمان آشنا شود و قومش را نیز آشنا كند، خودش به سمت امام زمان حركت كند، قومش را نیز به آن سمت حركت دهد. ابراهیم(ع) چه‌كار كرد، چه‌طور قومش را آشنا كرد و چه‌طور به سمت امام زمان حركت داد؟ می‌گوییم در همین مناسك حج و این موضوع را باقی گذاشت، هر پیغمبری آمد گفت كه این مناسك حج را بگیرید و دنبال كنید؛ حضرت رسول‌الله(ص) كه تشریف آوردند فرمودند همین مناسك را دنبال می‌كنیم، چرا؟ این مناسك حج همان حدیث است كه مردم را دعوت به امام زمان كنند.

بله این خیلی مهم است، مدخل ورود به بحث اگر تفكر صالحین باشد جالب است، انسان با تفكر صالحین آشنا شود، خواست كاری كند اینها را مطرح كند كه یك‌چنین چیزی هست، تمام این پیغمبران یا جزو صالحین بودند و یا دوست داشتند می‌گفتند كه خدایا ما را جزو صالحین قرار بده، همه پیغمبران دنبال امام زمان بودند، مأمور بودند كه مردم را به امام زمان دعوت كنند، خب عملاً چگونه انجام دادند؟

شما در زندگی تمام پیغمبران به یك نماد می‌رسید و آن مناسك حج است، همه‌شان دنبال مناسك حج بودند، در حدیث داریم كه همه دنبال امام زمان بودند؛ از جنبه دیگر شما پیدا می‌كنید كه همه دنبال مناسك حج بودند، در صورتی كه حدیث داریم كه حج‌الاكبر همان ظهور امام زمان(عج) است.

اینها را كنار همدیگر بگذارید نتیجه می‌گیرید كه حج باید در راستای همان دعوت به امام زمان و رفتار در قبال امام زمان باشد. چه‌طور میسر است، آیا امكان دارد؟ از این منظر كه به حج نگاه كنیم و آن را تفسیر كنیم، در این صورت چیزهایی از مناسك باز می‌شود كه واقعاً تعجب می‌كنید.

ـ سنگ عملی به شیطان بزنیم، نه سنگ نمادین؛ برای چه خدا این‌همه راه همه را می‌برد كه سنگ بزنند؟ مگر سنگ‌ زدن به شیطان چه‌قدر اهمیت دارد؟ می‌بینید خدا خودش بزرگ شمرده این‌همه آدم را از اقصی نقاط جهان این‌جا آورده تا به نماد شیطان سنگ بزنند، برای چه؟ چون هنگامی كه سنگ می‌زنید تازه بحث شروع می‌شود كه برویم سنگ عملی هم بزنیم، نه این‌كه فقط سنگ نمادین بزنیم. مبارزه عملی با شیطان درس این حركت است. شیطان در دوران ظهور نابود می‌شود تا بشر به حیات واقعی و آرمانی خود دست یابد.

● حج نمادی از ظهور

حج نمادی از ظهور است. در قالب موضوع حج به ما یاد می‌دهند كه چگونه با امام زمان رفتار كنیم. رفتارهای مختلف را به ما نشان می‌دهند؛ ظواهر اعمال حج از احرام تا طواف و سعی و وقوف و رمی جمرات و قربانی را شنیده‌اید. آن چیزی كه اهمیت دارد روح این صحنه‌هاست. كل ماجرا نمادی از ظهور است.

شما نگاه كنید درباره قبله آیه قرآن هست كه چهره‌هایتان را به سمت قبله قرار دهید. درباره امام زمان هم همین را داریم كه به هر طرف كه چهره‌تان را قرار دهید، به هر طرف كه رو می‌كنید، امام زمان را آن سمت می‌بینید، فأینما تولّوا فثم وجهُ اللّهِ، به هر طرف كه رو كنید امام زمان را می‌بینید. خانه كعبه كه قبله است نمادی از فأینما تولّوا فثمّ وجه اللّه است.

ـ در قبال آخرالزمان اول باید با مناجات و درخواست ارتقاء شروع كرد؛ خب در قبال امام زمان باید چه‌كار كرد؟ دارند به ما یاد می‌دهند. آقا! از خانه و زندگی‌ات دربیا، مال هر محلی در هر كشوری، هر جایی هستی دست از زندگی‌ات بكش، دست از موقعیت اجتماعی و مالی و خانوادگی و پست و مقام و زن و بچه و اموال دست از همه چیزت بكش، برو آنجا.

به آن حوالی كه رسیدی لباست را هم عوض كن، یك لباس سفید بپوش، نه لباس معمول؛ یك لباس غیرمعمول، یك لباس غیرمعمول با رفتاری غیرمعمول، چون رفتارهای غیرمعمول نشان از آخرالزمان است.

در فضایی كه با فضای زندگی معمولی بسیار تفاوت دارد، انسان خود این فضا را تجسم كند خیلی روی آدم اثر می‌گذارد. شما آنجا كه می‌رسی قبل از این‌كه مراسم حج شروع شود مدام می‌روید كنار خانه خدا در مسجدالحرام، انسان مدام نگاه می‌كند، ماجرا چیست؟ چرا به ما امر شده از زندگیمان دست بكشیم و به اینجا بیاییم، به این سمت با خدا صحبت كنیم.

قبله نماد وجه‌الله است. خدا می‌خواهد چه چیزی به ما یاد دهد. مدام انسان می‌نشیند، مناجات می‌كند، اخت می‌شود تا مراسمات شروع می‌شود. وقتی كه افراد را در صحرای عرفات می‌برند، می‌گویند از اینجا یعنی از صحرای عرفات شروع كن، خب باید چه‌كار كنیم؟ اینجا مناجات كنید. آنجا با خدا صحبت كنید. آنجا یك كوهی هست به نام جبل‌الرحمهٔ ، وسط یك میدانگاهی است برای چه؟

ـ همه چیز در حج نماد است؛ كعبه نماد امام زمان(عج)، كوه جبل‌الرحمهٔ نماد رحمت، آن سنگها (جمرات) نماد ابلیس؛ خب در عرفات می‌بینید این كوه سنگی بزرگ كه آن وسط هست و پر از جمعیت هم می‌شود به آن می‌گویند جبل‌الرحمهٔ، چرا؟ یكی می‌گوید آدم(ع) بر فراز این تپه پایین آمدند، یكی می‌گوید علتش آن است، با اینها كاری نداریم. كل حج نمادی از ظهور است. پس این جبل الرحمهٔ یعنی كوه رحمت، این هم در ماجرای ظهور به‌كار می‌آید.

جالب است، امام حسین(ع) مناجات معروف‌شان را ـ دعای عرفه ـ را جلوی آن كوه خواندند. خود مراسم حج هم از صحرای عرفات شروع می‌شود، اول شما در آن فضا می‌آیی، شروع می‌كنی مناجات كردن، انسان این نتیجه را می‌گیرد كه چه جالب است، انسان در قبال آخرالزمان اول باید با مناجات، با درخواست، با تزكیه، با درخواست توبه، با طلب مغفرت، با دعا و درخواست ارتقاء شروع كند.

جالب است كه در آن صحرای عرفات صداها بلند می‌شود، همه دارند دعای فرج می‌خوانند، همه دارند برای ظهور دعا می‌كنند در حالی كه نمی‌دانند چرا دارند این كار را می‌كنند. یك گره عجیبی به امام زمان(عج) دارد، این را ان‌شاءالله می‌بینید، چرا آن جبل الرحمهٔ در عرفات؟ یعنی ابتدا خدا می‌خواهد بفرماید كه ماجرا با رحمت شروع می‌شود، نگران نباشید. كوه رحمت در آن بیابان قرار داده شده، در آن بیابان مسطح وسطش یك كوه هست به نام جبل الرحمهٔ، یعنی اگر هیچ چیز نباشد یك كوه رحمت خدا برایتان می‌فرستد در آخرالزمان نگران نباشید.

ـ در طلوع ظهور امام زمان باید به سمت شیطان حمله كرد؛ تا غروب آنجا مردم دعا می‌كنند ضمن این‌كه مُحرم شدند و لباسشان را عوض كردند، همه تابع آن صحنه‌ها هستند، بعد از محرم شدن كه اعمالی انجام می‌دهند می‌آیند آنجا در صحرای عرفات.

دكترمحمدهادی مؤذن

---