شکست در استراتژی بن بست در تاکتیک

اظهارات رئیس جمهور آمریکا در مصاحبه روز ۱۷ فروردین با «نیویورک تایمز» که یک روز بعد بصورت «بیانیه کاخ سفید» درآمد و ذیل عنوان «استراتژی جدید اتمی آمریکا» شهرت پیدا کرد, قابل تأمل است

اظهارات رئیس جمهور آمریکا در مصاحبه روز ۱۷ فروردین با «نیویورک تایمز» که یک روز بعد بصورت «بیانیه کاخ سفید» درآمد و ذیل عنوان «استراتژی جدید اتمی آمریکا» شهرت پیدا کرد، قابل تأمل است. این بیانیه و آن اظهارات ابعاد مختلفی دارند ولی برای ما مهمترین بخش آن، نکاتی است که وی درباره ایران بیان کرد.

آمریکا در این اظهارات بطور تلویحی از «محتمل بودن» حمله اتمی به ایران علیرغم عضویت آن در NPT و رعایت مقررات آن سخن گفته است. البته در این سخنان دقیقاً معلوم نیست که واشنگتن از یک اقدام آفندی- عملیات بدون زمینه قبلی- یا اقدام پدافندی- عملیات واکنشی- سخن می گوید اما این مقدار معلوم است که آمریکا ایران را از جمله کشورهایی که مصون از مواجه شدن با حمله اتمی است، مستثنی می داند.

بر مبنای استراتژی اعلامی رئیس جمهور آمریکا، ایالات متحده به دیگر کشورها اطمینان می دهد که حتی اگر آمریکا مورد حمله میکربی و شیمیایی رقبای غیرهسته ای قرار گیرد، از سلاح اتمی خود علیه آنان استفاده نمی کند و رئیس جمهور آمریکا می گوید من شخصاً چنین تعهدی را از سوی آمریکا می دهم. از سوی دیگر آمریکایی ها در جریان «نشست امنیت هسته ای»- که دیروز و پریروز در واشنگتن با حضور سران و یا نمایندگان ۴۷ کشور برگزار شد- وعده دادند که برای تعمیم این استراتژی جدید و واداشتن دیگر کشورهای دارای بمب اتمی به دادن تعهد مشابه تلاش خواهند کرد و از این طریق نگرانی کشورها را از احتمال استفاده از بمب اتمی توسط مخالفانشان برطرف می کنند.

اگر اندکی در این روند و اظهارات رسمی مقامات آمریکایی نظر بیفکنیم، درمی یابیم که آمریکا وعده بسیار مهم و استراتژیک- و در عین حال فاقد ضمانت لازم - را به کشورهای مختلف می دهد و این نشان می دهد که آمریکایی ها با مشکل- یا مشکلات- استراتژیک مواجه اند و برون رفت از آن را بدون دادن امتیازات بزرگ- یا وعده بزرگ- میسر نمی دانند، آمریکا می گوید به همه- آنها که بمب دارند و آنها که ندارند، آنها که با ما دوستند، آنها که با ما دشمنند، آنها که در آینده علیه ما دست به حملات میکربی و شیمیایی می زنند و آنها که نمی زنند-، اطمینان می دهیم در معرض تلافی با اسلحه اتمی نیستند. آمریکایی ها براساس همین برنامه پیمان استارت را با مشارکت روسیه تجدید و وانمود کردند که در حال کاستن از سلاح های استراتژیک هستند و حال آنکه آنان قرار است فقط شماری از کلاهک های اتمی را از حالت فعال به حالت غیرفعال درآورند و همه می دانند که فقط چند ساعت و یا حداکثر یک روز زمان نیاز است تا یک کلاهک از انبار خارج شده و روی موشک و یا... سوار شود. اما باوجود این رهبران آمریکا New start را با «نشست امنیت هسته ای» و «بیانیه رسمی کاخ سفید» گره زدند تا بگویند- یا بباورانند- که واقعاً دارند کاری انجام می دهند. اما سؤال این است که آن «مشکل استراتژیک» چیست؟

به نظر می رسد که آمریکایی ها با ناشی گری «مشکل استراتژیک» خود را لو داده اند. وقتی اوباما می گوید «همه ایمنند به جز جمهوری اسلامی» در واقع اعتراف به مشکل استراتژیک خود کرده اند و این نشان می دهد که آمریکا در مواجهه طولانی مدت خود با ایران به بن بست رسیده و تغییر اساسی در استراتژی به بن بست رسیده خود را ضروری می داند.

دشمنی آمریکا با ایران سابقه ای سی و چند ساله دارد آنان بطور خاص در طول حدود ۷-۶ سال گذشته، تلاش گسترده ای کردند تا دنیا - بخصوص کشورهای صنعتی - ایران را یک مشکل جهانی تلقی کرده و با آمریکا درخصوص ایران هماهنگ شوند. احتمالا اکثر این کشورها به دلیل مواضع انقلابی ایران با تضعیف ایران مشکلی ندارند و همداستانی هم می کنند ولی اکثر کشورهای دنیا می دانند که آمریکا درصدد است تا با عنوان کردن «مشکل مشترک»، سیاست خارجی یکجانبه گرایانه خود را - که بر مبنای «آمریکایی کردن قرن ۲۱» استوار است - به دنیا تحمیل کند و در عمل تیغ مقابله علیه ایران را به تیغی علیه «غیرآمریکا» تبدیل نماید. همه به یاد دارند که جرج بوش در ماجرای ۱۱ سپتامبر از یک سو از جنگ صلیبی سخن گفت و از سوی دیگر با صراحت اعلام کرد که «هر که با ما نیست، بر ماست». اکثریت قاطع کشورهای دنیا زیر بار دعوای ایدئولوژیک آمریکا با دیگران و نیز زیر بار دعوای مبتنی بر تحمیل سیطره آمریکا بر جهان نمی روند. امروزه حتی فرانسوی ها که بعد از انگلیس نزدیک ترین کشور به آمریکا به حساب می آیند نسبت به تئوری «پایان تاریخ» فوکویاما- که می گوید انتهای آمال جامعه بشری رسیدن به جامعه ای مشابه آمریکاست- واکنش شدید نشان دادند تا جایی که امروز اکثر نشریات آمریکایی اجازه ورود به فرانسه را ندارند و اغلب سایت های اینترنتی آمریکا در فرانسه فیلتر می شوند و امکان دیده شدن از بسیاری از شبکه های تلویزیونی آمریکا در فرانسه گرفته شده است.

در طول این ۷-۶ سال فعالیت گسترده و فشرده مقامات مختلف آمریکا با کشورهای مختلف - از اروپایی ها تا همسایگان عرب ایران تا روسیه و چین و- تلاش های فراوان آمریکا برای همراه سازی دیگران علیه ایران پاسخ کمی دریافت کرده است این پاسخ های محدود از نظر آمریکایی ها، به هیچ وجه حتی به کنترل ایران هم منجر نمی شود چه رسد به اینکه راه ایران را تغییر دهد. امروز، آمریکایی ها خود را ناچار دیده اند که از «امتیازات بزرگ» حرف بزنند البته امتیازاتی که عنوان بزرگی دارند ولی در واقع توأم با چندین ایهام و ابهام اند. اولین سأال این است که وقتی یک رئیس جمهور استراتژی کشورش را تغییر می دهد از کجا که رئیس جمهور بعدی دست به تغییر جدیدی نزند و نگوید که «من به عنوان رئیس جمهور آمریکا اعلام می کنم که آمریکا به وعده آقای باراک اوباما تعهد ندارد»؟

در واقع سخنان اوباما و نشست دیروز و پریروز واشنگتن نمی تواند به اجماع در استراتژی یا اجماع در تغییر استراتژی سنتی منجر گردد دقیقاً از همین روست که دیروز در اثنای اجلاس یاد شده، رئیس نزدیک ترین دولت غربی به آمریکا با صراحت گفت که مواضع اوباما را قبول ندارد. نیکلاسارکوزی رئیس جمهور فرانسه دیروز در مصاحبه با شبکه تلویزیونی A.B.C آمریکا گفت: «ما در جهانی که بشدت ناامن است، سلاح هسته ای خود را نابود نخواهیم کرد. من یک تعهد تاریخی به حفظ امنیت فرانسه دارم» علاوه بر آن مطبوعات فرانسوی هم با اشاره به بحث های جاری نوشتند: «استراتژی اوباما پاسخ نمی دهد چرا که خلع سلاح یا وعده به عدم بکارگیری سلاح اتمی عملاً مانعی بر سر راه پیدایی کشورهای جدید اتمی و یا گروههای مجهز به بمب اتمی ایجاد نمی کند و به کاهش تمایل به دستیابی به تسلیحات هسته ای منجر نخواهد شد.»

اما این یک طرف قضیه است. طرف دیگر قضیه، جمهوری اسلامی است. در متن اظهارات و بیانیه اوباما این نکته وجود دارد که ایران باید تهدیدات را جدی بگیرد و به تغییر مسیر بیندیشد. اوباما نمی گوید من از بمب اتمی استفاده می کنم می گوید ایران یک استثناست و من می توانم با ایران برخوردی کنم که آن را علیه دیگران حتی در هنگامی که آمریکا مورد حمله - غیر اتمی- آنان واقع شود انجام نمی دهم. بنابراین ایران باید بداند که حالا با یک تهدید بزرگ و خارج از تصور مواجه است حالا دیگر قصه، تحریم و تخریب روابط و... نیست. مردم ایران باید بدانند که شرایط تغییر کرده و ناچارند نظام سیاسی خود را برای تغییر مسیر تحت فشار قرار دهند برمبنای دیالوگ آمریکا و نکاتی که بطور پراکنده در اظهار نظرهای مقامات آمریکایی دیده می شود، آنان به شرکای صنعتی خود که از ناکارآمدی تحریم ها علیه ایران حرف می زنند و تمایلی به آن نشان نمی دهند، می گویند که وقتی یکی دو فاکتور مهم دیگر به این تحریم ها ضمیمه شود، آن وقت خواهید دید که ایران از تمرد به تمکین روی می آورد!

حالا باید دید که در این بخش، داعیه آمریکایی ها با واقعیت تطبیق می کند یا خیر؟ باید گفت این سخن رئیس جمهور آمریکا که ایران یک استثناست و چون - به ادعای باطل آنان- دارای حاکمیتی غیر متعارف است با واکنش غیرمتعارف مواجه می گردد، دروغ است. از عمر این دروغ البته بیش از ۰۲ سال می گذرد شاید اگر آمریکا می گفت عراق و افغانستان دو استثنا هستند، عبارت جا می افتاد.

آمریکا عراق و افغانستان را اشغال کرده ولی در برخورد نظامی با ایران مرتب این پا و آن پا نموده است و همین الان هم معلوم است که در مورد روش مواجهه با ایران دچار ابهام و تردید است در عین حال آمریکا می گوید با دیگران قطعا برخورد نمی کنیم ولی احتمالا با ایران برخورد خواهیم کرد. نکته دیگر این است که کشورهای صنعتی و... به هیچ وجه به این جمع بندی آمریکایی ها نرسیده اند که تحریم ها در صورت ضمیمه شدن دو اقدام دیگر، عزم ایران را برای تداوم راه خود می شکند. ممکن است بعضی از کشورهای صنعتی و... به آمریکایی ها بگویند از این که تعهد داده ای که ابتدا به ساکن از سلاح هسته ای استفاده نکنی و به هر اقدام نظامی هم واکنش اتمی نداشته باشی، ممنونیم ولی این که یک کشور استراتژیک که عضو پیمان منع تکثیر سلاح های هسته ای است و در نقطه خاصی که فوق العاده استراتژیک است قرار دارد را به واکنش اتمی تهدید کرده ای بشدت نگرانیم. این نگرانی حتی در داخل جامعه آمریکا از فرد شاخصی نظیر «جاناتان گرانوف» رئیس مرکز امنیت جهانی در واشنگتن ابراز شده است. او دو روز پیش گفت: «ایران حتی باید از اظهارات اخیر باراک اوباما استقبال کند چرا که تهدید اوباما، فرصت های فراوانی را به ایران اعطا می کند تا از طریق یک دیپلماسی فعال و با استفاده از ابزار رسانه ای راه تشدید فشارهای آمریکا علیه خود را مسدود نماید.»

البته واکنش ایران به گونه ای بود که ضمن تقبیح اظهارات و مواضع اوباما، بطور تلویحی به آمریکایی ها یادآوری می کرد که ما را از سلاح اتمی نترسانید اگر فکر می کنید اقدام نظامی علیه ایران می تواند شکست های فاحش سیاسی و نظامی شما در منطقه را جبران کند، ما آماده ایم تا مردانه با شما مواجه شویم. اگر شما برای حفظ جان حدود ۰۴۰ هزار نیروی نظامی و شبه نظامی خود که در باریکه ای به عمق - حداکثر- ۰۵ کیلومتر در اطراف ایران حضور دارند و به آسانی در معرض انواع سلاح های ایران قرار دارند، فکر کرده اید، به میدان بیائید و بخت خود را آزمایش کنید. واکنش ایران آب پاکی بر روی دستان اوباما ریخت و از این رو حتی تندروهایی نظیر جان بولتون و نیوت کینگریچ را به سرزنش رئیس جمهور آمریکا واداشت.

سعدالله زارعی