هورمون درمانی

هورمون ماده‌ای است که از غدد درون‌ریز ترشح می‌شود و همه عملکردهای جسمانی و روانی ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بیماری‌های متعددی وجود دارد که موجب کمبود یا حتی فقدان هورمون‌ها …

هورمون ماده‌ای است که از غدد درون‌ریز ترشح می‌شود و همه عملکردهای جسمانی و روانی ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بیماری‌های متعددی وجود دارد که موجب کمبود یا حتی فقدان هورمون‌ها می‌شود. دیابت، کم‌کاری تیروئید، کم‌کاری غدد جنسی، کوتاهی قد و چاقی از بیماری‌های کمبود یا کم‌اثر شدن هورمون‌ها هستند. علم پزشکی از سال‌ها قبل توانسته است با استخراج برخی هورمون‌ها از حیوانات، آنها را جایگزین کمبود هورمون‌های بیماران کند؛ مثلا انسولین یا تیروکسین و نیز هورمون رشد سال‌ها از خوک یا اسب تهیه می‌شدند. در سال‌های اخیر، تولید انواعی از هورمون‌ها در آزمایشگاه‌ها و با استفاده از علم ژنتیک آغاز شده است. در این روش ژن‌های خاصی به باکتری‌ها تزریق می‌شود و آنان را وادار به تولید مداوم هورمون مورد نظر می‌کند. به این ترتیب تولید، بسیار انبوه و در مقادیر بیشتری انجام می‌شود.

درمان با هورمون‌ها در مواردی که بیمار آنها را کم دارد، مفید و گاهی حیاتی و نجات‌بخش است. البته پزشکان گاهی از هورمون‌ها در مواردی که بیمار دچار کمبود آنها نیست هم استفاده می‌کنند و این بدون شک ضررها و مشکلاتی جبران‌ناپذیر ایجاد می‌کند.

هفته گذشته درباره ناتوانی‌ها و اختلالات جنسی مطالبی گفته شد. همان‌گونه که توضیح داده شد درصدی از این بیماری‌ها در مردان و زنان، به دلیل کمبود هورمون‌های تستوسترون یا استروژن است و در بقیه موارد به‌‌رغم وجود هورمون کافی، بیمار از فعالیت جنسی مناسب ناتوان است. به عنوان مثال، تنش‌ها و درگیری‌هایی که گاه میان زن و شوهر ایجاد می‌شود، اگر از حدی فراتر رود در بسیاری موارد می‌تواند در مرد یا زن ناتوانی جنسی شرطی ایجاد کند. یعنی آنان کنار یکدیگر نمی‌توانند به شرایط مناسب برسند. طبیعی است در این حالت درمان با هورمون‌های جنسی مفید نیست و باید عوامل دیگر را درمان کرد.

اگر ناتوانی جنسی به دلیل کمبود هورمون‌ باشد، پزشک پس از بررسی هورمونی و اثبات آن می‌تواند با تجویز دارو بخوبی مشکل را برطرف و آرامش را به زن و شوهر هدیه کند. برعکس اگر کمبود هورمون در کار نباشد و بی‌دلیل تجویز شود، نه‌تنها مشکل حل نمی‌شود بلکه عوارض جانبی‌ای که بر اثر زیادی هورمون به وجود می‌‌آید، خود موجب ایجاد بیماری دیگری در فرد می‌شود.

همین موضوع در مورد بسیاری دیگر از بیماری‌های هورمونی نیز صادق است. ما هورمون تیروکسین را برای بیماران دچار کم‌کاری تیروئید به کار می‌بریم و آنان درمان می‌شوند. متاسفانه در سال‌های اخیر از هورمون تیروکسین برای درمان چاقی در افرادی که هیچ‌گونه کمبودی از این هورمون ندارند، استفاده می‌شود. با این روش بیمار چاق دچار پرکاری تیروئید می‌شود و درصدی از وزنش را از دست می‌دهد، ولی خیلی زود لرزش دست، تپش قلب و عصبانیت مداوم آشکار می‌شود و بعد آرام آرام بیماری قلبی، فشار خون، دیابت و پوکی استخوان گریبانگیر او خواهد شد.

دکتر رضا کریمی

فوق تخصص بیماری‌های غدد