«گلستان» گردی را به خاطر بسپاریم

نگاهی به جاذبه های گردشگری گرگان, به بهانه ۲۰ شهریور که شورای این شهر, آن را روز گرگان نامیده است

سال ۸۹ با تصویب شورای اسلامی شهر گرگان، بیستم شهریور، روز تغییر نام شهر اِستِرآباد به گرگان در سال ۱۳۱۶ خورشیدی، روز گرگان نام گرفت. این استان یکی از استان‌های دارای ظرفیت بالای جذب گردشگر است و همین موضوع می‌تواند دلیل خوبی باشد برای بزرگداشت این شهر.

در این شماره به بهانه روز گرگان به ده جاذبه این شهر پرداختیم که خواندنش خالی از لطف نیست.

● گردشگری دریایی ـ خلیج گرگان

خلیج گرگان با وسعتی ۴۰۰ کیلومتری، بزرگ‌ترین خلیج دریای مازندران محسوب می‌شود. خلیج گرگان کم عمق است؛ به طوری که با در نظر گرفتن بالا آمدگی آب، حداکثر عمق آن به چهار متر می‌رسد. درجه شوری آب این خلیج در قسمت‌های غربی به علت کمی عمق و افزایش تبخیر، کمی بیشتر از درجه شوری آب دریای مازندران است. در حدود ۲۵ رود و نهر کوچک از دامنه شمالی البرز وارد خلیج گرگان می‌شود. اکولوژی خلیج گرگان تحت تاثیر دریای مازندران، رودهای مجاور و شبه‌جزیره میانکاله قرار گرفته است که این تاثیر در رشد و تکثیر آبزیان، ماهیان استخوان‌دار، ماهیان غضروفی و جذب پرندگان مهاجر زمستانی نقش مهمی داشته است. این خلیج یکی از سایت‌های مهم پرنده‌نگری در ایران محسوب می‌شود.

● گردشگری غذا و خوراکی‌های سنتی

«خورش ساک» از خوراک‌های سنتی مردم گرگان است که با اسفناج، نخود، آرد، گوشت گوسفندی و آب نارنج تهیه می‌شود. «هلی آش» یکی از معروف‌ترین آش‌های سنتی ایران است که در گرگان تهیه می‌شود. هلی به معنای گوجه سبز است. در تهیه هلی آش از نخود، لوبیا، کدو، برنج، سبزی‌های محلی به همراه گوجه‌سبز و کمی شکر استفاده می‌شود.

«کی آش» نیز که با کدو حلوایی و آب انار و نعناع طبخ می‌شود، طرفداران بسیاری دارد. «حلوای گردویی» مهم‌ترین شیرینی محلی گرگان است که هم در عزاداری‌ها و هم مراسم شادی پخته می‌شود.

درست کردن این حلوا که با برنج، شکر، گردو و آب تهیه می‌شود، چند‌ساعتی به طول می‌انجامد. کوکو اشپل، بنج‌نون، پیشمه و نان روغنی قاتلمه از دیگر خوراک‌های سنتی در گرگان

است.

● طبیعت‌گردی ـ پارک‌جنگلی اَلَنگدره

پارک جنگلی النگدره در پنج‌کیلومتری جنوب غربی شهر گرگان در مسیر جاده ناهارخوران قرار گرفته است. النگدره که از مناطق نمونه گردشگری به شمار می‌رود، دارای ۱۳ جاذبه گردشگری است. مساحت این پارک جنگلی ۱۸۵ هکتار است.

جاده‌های جنگلی این پارک یکی‌از زیباترین چشم‌اندازهای جنگلی در شمال ایران را دارد. گردشگران بسیاری در سه سطح استانی، ملی و بین‌المللی برای بازدید از این چشم‌اندازهای زیبا که در منطقه‌ای معتدل و نیمه‌مرطوب قرار گرفته به پارک‌جنگلی النگدره سفر می‌کنند. در این پارک هشت چشمه طبیعی قرار گرفته است. گردشگرانی که به النگدره سفر می‌کنند، ‌می‌توانند از خدمات موجود در پارک جهت چادر زدن بهره گیرند یا در هتل‌های شهر گرگان که فاصله‌ کمی با این منطقه دارد، اقامت کنند.

● بازارگردی ـ بازار گرگان

بازار قدیمی گرگان که به بازار نعلبندان نیز معروف است، در داخل بافت قدیم شهر گرگان، بعد از میدان شهرد‏اری قرار دارد. بازار قدیمی گرگان در روزگاران گذشته از جمله مراکز مهم داد و ستد کالا، توزیع و نشر افکار و عقاید فرهنگی ـ اجتماعی بوده است. این بازار گرچه در اثر گذشت زمان و عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تحول یافته، اما امروزه نیز به عنوان مرکز کالبد اصلی شهر، محل داد و ستد کالا و تجمع فروشندگان و خریداران کالاست. بازار قدیمی گرگان که قدمتی دیرینه دارد، از نظر سبک معماری و راسته‌های مربوط، یکی از زیباترین بازارهای استان گلستان و منطقه شمال ایران محسوب می‌شود. این بازار یکی از مراکز مهم عرضه انواع محصولات بومی و غیربومی است و محصولات مهم صنایع دستی آن، بویژه دستباف‌های ترکمنی از شهرت خاصی برخوردار است.

● گردشگری تاریخی ـ دیوار دفاعی گرگان

دیوار بزرگ گرگان ۱۷۰۰ سال پیش در دوره ساسانی به طول ۲۰۰ کیلومتر طی ۹۰ سال ساخته شده است. این دیوار از کنار دریای مازندران در ناحیه گمیشان تا کوه‌های گلیداغ در شمال شرق کلاله کشیده شده است. دیوار دفاعی گرگان طولانی‌ترین اثر معماری ایران باستان محسوب می‌شود و پس از دیوار چین (۶۰۰۰ کیلومتر) و دیوار سمیز آلمان (۵۴۸ کیلومتر)، سومین دیوار بلند جهان به شمار می‌رود. علت ساخت این دیوار حمله اقوام مهاجری به نام هپتالی‌ها در زمان فیروزشاه ساسانی بوده است. در حال حاضر تقریبا بیشتر این دیوار از بین رفته است. دیوار دفاعی گرگان نام‌های مختلفی چون قزل ائلان، سد اسکندر، سد انوشیروان، سد پیروز و مار سرخ ساسانی دارد.

● گردشگری روستایی ـ روستای زیارت

روستای زیارت در ١٧ کیلومتری جنوب شهر گرگان قرار دارد. این روستا که در ارتفاع هزار‌متری از سطح دریا واقع شده، از شمال به ناهارخوران ‌و از جنوب به آبشار و ارتفاعات پوشیده از جنگل محدود می‌شود. علت نامگذاری این روستا به زیارت را وجود عبادتگاهی هزار ساله متعلق به بوداییان می‌دانند. این روستا در میان دو دامنه کوهستانی و جنگلی قرار گرفته و به دلیل هوای خنک و معتدل به روستای ییلاقی گردشگران و مسافران در تابستان‌ها بدل شده است. در زیارت می‌توان براحتی یکی از اقامتگاه‌های کوچک محلی را اجاره کرده و مدتی را در سکوت و آرامش طبیعت به‌سر برد. چشمه آبگرم این روستا آرامبخش بوده و برای انواع بیماری‌های پوستی و درد مفاصل مفید است.

● گردشگری شهری ـ موزه گرگان

موزه گرگان در شمال شهر گرگان‌ در خیابان شهدا جنب امامزاده عبدالله شهر گرگان قرار دارد. این موزه در‌سال‌۱۳۵۵به‌عنوان موزه سنگ‌قبر افتتاح شد، اما در بهمن‌‌۶۷ با افزودن اشیای باستان‌شناسی و مردم‌شناسی که از نقاط مختلف استان به دست آمده بود به صورت موزه منطقه‌ای درآمد.

بخش سنگ این موزه در حیاط سرسبز و مصفای آن قرار گرفته است و شامل سنگ قبرهایی از قرن هشتم تا چهاردهم ه.ق است. در بخش باستان‌شناسی این موزه آثار ارزشمند ۸۰۰۰ ساله متعلق به مناطق مختلف ایران و خاصه منطقه استان گلستان دیده می‌شود. در بخش تاریخی و اسلامی نیز نمونه‌های مختلفی از جنگ‌افزارهای مفرغی، زیورآلات طلایی، ظروف کتیبه‌دار و آبگینه‌های زیبا به نمایش درآمده ‌است.

● گردشگری سیاحتی ـ ناهارخوران

پارک‌جنگلی ناهارخوران محبوب‌ترین منطقه تفریحی گرگانی‌ها محسوب می‌شود. ناهارخوران در جنوب شهر گرگان در فاصله‌ هشت کیلومتری از مرکز شهر و در انتهای جاده ناهارخوران قرار‌گرفته است. این تفریحگاه دارای آب‌و‌هوایی مطبوع و ملایم‌ نسبت به نقاط شمالی شهر است. طی ۲۰ سال گذشته با بزرگ شدن گرگان، این پارک به شهر متصل شده است. جاده ناهارخوران امروزه یکی از پررفت و آمدترین خیابان‌های شهر به شمار می‌رود. صبح هنگام و عصرها بسیاری از افراد در این خیابان به سمت ناهارخوران پیاده‌روی و ورزش می‌کنند. بسیاری نیز در داخل پارک چادر می‌زنند و بساط تفریحی ساده و سالم برقرار می‌کنند. از امکانات موجود در این پارک می‌توان به چند رستوران، سرویس بهداشتی، آلاچیق، باربیکیو و تعدادی فروشگاه اشاره کرد.

● گردشگری مذهبی ـ مسجد جامع گرگان

مسجدجامع گرگان در محله نعلبندان این شهر واقع شده است. بنای مسجد طرحی مربع مستطیلی دارد و وسعتی حدود ۱۶۰۰ متر مربع را در بر می‌گیرد. با توجه به وجود مناره آجری متعلق به دوره سلجوقی، بنای اولیه مسجد را به این دوران نسبت می‌دهند. مسجدجامع گرگان در دوره‌های بعد به طورگسترده بازسازی، تعمیر و تزئین شده است. در حال حاضر به غیر از مناره، اثر دیگری از بنای اولیه مسجد بر جای نمانده است. بیشتر بازسازی‌ها در دوره تیموری، صفوی و دوره حاضر صورت گرفته است. از مهم‌ترین آثار نفیس و تاریخی مسجد جامع گرگان می‌توان به در و منبر چوبی منبت‌کاری شده و فرامین و سنگ نوشته‌های پادشاهان صفوی و افشاریه اشاره کرد.

● گردشگری صنایع دستی

یکی از تفریحات سالم گردشگران در گرگان، بازدید از بازارهای دائم‌ و روزانه صنایع دستی است که در این شهر برپا می‌شود. صنایع دستی که در گرگان به فروش می‌رسد بیشتر حاصل کار قبایل کوچ‌نشین ترکمن است که محصولات خود را برای عرضه به شهر گرگان می‌آورند. قالیبافی، مهم‌ترین صنعت دستی این منطقه است که با بهترین نوع پشم موسوم به خارچین، توسط زنان و دختران ترکمن بافته می‌شود. قالی و قالیچه ترکمنی دارای گره ترکی‌باف و یک پوده است و روی دستگاه افقی بافته می‌شود. یکی از صنایع دستی مورد علاقه گردشگران، نمازلیق یا همان سجاده است. نمازلیق‌ها قالی‌های کوچکی است‌ که با نقش و نگارهای زیبای ترکمنی بافته شده و روی آن نماز می‌خوانند. نمد مالی، ابریشم‌بافی و انواع زیورآلات ترکمنی از دیگر صنایع دستی محبوب این شهر محسوب می‌شود.

آیسا اسدی