فرصت تازه دستگاه دیپلماسی کشور و چند تذکر

نگاهی به فرصت تازه دستگاه دیپلماسی کشور و

طی هفته های اخیر دو اتفاق مهم و مشابه پیرامون مساله هسته ای ایران به وقوع پیوست که از سوی مقامات رسمی کشورمان مثبت ارزیابی شده و مورد استقبال قرار گرفت. گزارش تازه محمد البرادعی دبیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی به شورای حکام این آژانس اگرچه به قول حسن روحانی دبیر اسبق شورای عالی امنیت ملی می توانست بهتر باشد، اما حاوی نکات و توضیحاتی درباره همکاری خوب ایران با بازرسان آژانس و پیدانشدن هیچ نشانه ای دال بر غیر صلح آمیز بودن فعالیت های علمی اتمی ایران بود و چنین گزارشی در زمانی که آمریکا و متحدانش سعی در صدور قطعنامه جدیدی علیه ایران توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد دارند، قطعا به نفع ایران است. اتفاق دوم نیز که در واقع تکمیل کننده گزارش البرادعی بود، انتشار گزارش ۱۶ سازمان اطلا عاتی آمریکا تحت عنوان شورای اطلا عات ملی آمریکا درباره فعالیت های هسته ای ایران بود که بر خلا ف ادعای دولتمردان آمریکایی، اذعان داشت ایران از سال ۲۰۰۳ به بعد، تلا شی برای تولید سلا ح هسته ای نداشته است.

با هر دیدگاه و هر تحلیلی به انتشار این دو گزارش نگاه کنیم، این موضوع در ذهن متبادر می شود که فرصت جدیدی برای ایران فراهم آمده که باید با اتخاذ دیپلماسی مناسب از آن بهره برداری کرد اما برای دستیابی به این هدف، توجه به چند نکته حیاتی است:

۱) مسائل به وجود آمده در مساله هسته ای ایران بدون شک سیاسی است. آمریکا به عنوان اصلی ترین و عمده ترین طرف دیگر این پرونده هیچگاه نخواسته سیاسی بودن این پرونده را انکار کند و حتی گاه به نظر می رسد که به عمد، بر این ویژگی پافشاری می کند. این که آمریکا و متحدانش دائما از ایران می خواهند که اعتمادسازی کند و بیش از این که به دنبال اثبات غیرصلح آمیز بودن فعالیت های هسته ای ایران (ادعای آنها) باشند، از ایران می خواهند که خود را از این اتهام مبرا کند و حتی برای سال های بعد هم تضمین و تعهد لا زم را بدهد، گویاترین دلیل برای سیاسی بودن پرونده است. با چنین وضعیتی معلوم است که غرب، گزارش البرادعی و گزارش شورای اطلا عات ملی آمریکا را چندان مهم تلقی نمی کند و با تمام قدرت رسانه ای و تبلیغاتی خود سعی در القای همین دیدگاه به افکار عمومی دنیا دارد اما این اتفاق به سادگی نمی افتد. در واقع در این گونه وضعیت هایی، رفتار و نحوه استفاده تبلیغاتی طرف مقابل از فضای فراهم آمده و فرصت ایجاد شده بسیار مهم است.

طی سال های گذشته نحوه سو»استفاده و جوسازی رسانه های غربی از بعضی اظهارات و سخنان نه چندان سنجیده، شاید تجربه خوبی را به تصمیم گیران سیاست خارجی و دستگاه دیپلماسی کشور آموخته باشد. اینک زمان استفاده از آن تجربیات و استفاده لحظه به لحظه از فرصتی است که فراهم آمده است.

علی لاریجانی دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی، همچنان در این شورا عضویت دارد و شاید بهترین فرد برای نقل این تجربه و تحلیل فضای تبلیغاتی شکل گرفته توسط رسانه های غربی در دو سال گذشته باشد که او علاوه بر اینکه درگیرترین فرد در این مدت بوده، خود نیز در این وادی تجربه های خوبی اندوخته است. لاریجانی پیش از آنکه دبیر شورای عالی امنیت ملی شود، درباره یکی از مذاکرات هسته ای ایران با تروئیکای اروپا گفت که «مروارید غلتان دادیم و آب نبات گرفتیم» که در واقع چنین گفته ای تضعیف هیات مذاکره کننده ایرانی بود اما حالا سه سال پس از آن قبیل اظهارنظرها، او به این پختگی رسیده که از این گونه سخنان نگوید.

۲) بدیهی است که رفتار ایران در مقابل بهانه گیری های سیاسی غرب به رهبری آمریکا باید سیاسی باشد و سیاست حکم می کند که این رفتار براساس قواعد بازی دیپلماتیک باشد. اگرچه شاید در شرایط ایده آل، قواعد و عرف دیپلماسی در دنیا، نباید معیار و مبنای رفتار ما باشد اما در حال حاضر آنچه اهمیت دارد این است که شرایط ایده آل وجود ندارد و تمام همت و توان دستگاه دیپلماسی ما باید تاثیرگذاری بر افکار عمومی مردم دنیا باشد که معیار و ملاکشان همان قواعد نه چندان مطلوب است!

۳) در مسائل بین المللی نه خوش بینی زیاد مطلوب است و نه بدبینی بیش از حد، باارزش. با این حال به نظر می رسد اعتدال در این مورد کمتر در دستور کار قرار می گیرد. برای مثال اظهارنظرهایی که در سه چهار سال اخیر درباره محمد البرادعی شده را در نظر بگیرید که تا چه اندازه متفاوت بوده است و او را از عامل و نوکر آمریکا تا عنصری نامطلوب و رویارویی سیاست آمریکا عنوان کرده است. تحلیل های مبتنی بر یک اتفاق بدون توجه به پیشینه و بدون داشتن اطلاعات جامع و دیدگاه منطقی، فقط برای شب نشینی عوام و وقت گذرانی در تاکسی ها خوب است و اتکای دستگاه دیپلماسی کشور به این گونه تحلیل ها و این نوع تحلیل گران فاجعه بار خواهد بود.

خوشبختانه چنین خطری کمتر دستگاه دیپلماسی کشور را تهدید می کند اما تذکر این نکته لازم است، در طول سال های اخیر یکی از روزنامه ها تا توانسته از این دست تحلیل ها ارائه کرده و حتی مدیرمسوولش در مقام کارشناس خودخوانده مسائل دیپلماتیک با تخصص انرژی هسته ای حتی بارها پیشنهاد خروج از T. P. N را داده که خوشبختانه هیچ گاه جدی گرفته نشده است.

نویسنده : محمدحسین روانبخش