کارخانه سیمان حما

مصاحبه با جناب آقای مهندس حلاجیان رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل شرکت احداث صنعت پیرامون کارخانه سیمان حما, بزرگ ترین طرح برون مرزی کشور توسط شرکت احداث صنعت در راستای سیاست صدور خدمات مهندسی

▪ در ابتدا به منظور آشنائی بیشتر خوانندگان با شرکت احداث صنعت تاریخچه‌ای مختصر را از گذشته و حال شرکت احداث صنعت بفرمائید:

ـ شرکت احداث صنعت در سال ۱۳۶۵ با هدف احداث و راه‌اندازی تعدادی کارخانه سیمان در نقاط محروم کشور و مرمت خرابی‌های جنگ تحمیلی و اجرای پروژه‌های عمرانی در استان‌های دور افتاده تأسیس گردید و پس از برنامه‌ریزی و هماهنگی‌های لازم ایجاد کارخانجات سیمان در استان‌ها و شهرستان‌های محروم سیستان و بلوچستان، کردستان، هگمتان، اردبیل، خوزستان، هرمزگان، شهرکرد، داراب، بوشهر آغاز نمود که این واحدهای تولیدی از سال ۱۳۷۴ به‌تدریج راه‌اندازی گردیدند. پس از راه‌اندازی تعداد قابل توجهی از این کارخانجات، بخش خصوصی سرمایه‌گذاری خود را با این رویکرد شرکت احداث صنعت برای تشویق بیشتر بخش خصوصی به‌صورت مشارکت با آنها فعالیت خود را ادامه داد و نهایتاً به اجرای طرح‌های توسعه و بهینه‌سازی و ساماندهی کارخانجات و واگذاری آنها اقدام نمود و در نهایت این طرح‌ها در داخل کشور با ظرفیت ۱۳ میلیون تن یا واگذار شده‌اند و یا در حال واگذاری هستند.

این سیاست و اقدامات اجرائی صنعت سیمان را متحول کرد به‌طوری که در حال حاضر حدود ۸۰ طرح جدید، طرح‌های توسعه و افزایش ظرفیت در دست اجرا می‌باشند، و ظرفیت تولید سیمان کشور طی ۲۰ سال اخیر به حدود ۴۵ میلیون تن در سال رسیده است و مشکل حاد کمبود سیمان انشاءاله از سال آینده برطرف خواهد شد.

با توجه به تجربیات ارزشمند حاصل از عملکرد گسترده ۲۰ سال اخیر، اجرای طرح‌های برون‌مرزی در دستور کار شرکت احداث صنعت قرار گرفت که نتایج بسیار قابل توجه و تحول جدی در این صنعت حاصل گردید.

▪ سابقه‌ای از صادرات خدمات فنی و مهندسی را در صنعت سیمان کشور بیان کنید؟

ـ اجرای طرح‌های خارج از کشور تجربه جدیدی بود که احداث صنعت از سال ۱۹۹۸ از طریق شرکت در مناقصه بین‌المللی به این عرصه وارد شد و بعد از طی رقابتی فشرده و برنده شدن، اولین قرارداد احداث یک کارخانه سیمان به مبلغ ۱۹۶ میلیون دلار و با ظرفیت یک میلیون تن در شهر حماه سوریه در سال ۲۰۰۰ با شرکت دولتی G.O.C سوریه منعقد گردید.

این طرح همانند هر تجربه و کار جدید، در آغاز با مشکلات و موانع فراوان در زمینه‌های مختلف روبه‌رو گردید. البته با تلاش همه جانبه و بهره‌گیری از مهندسین و کارشناسان زبده، به‌تدریج موانع مرتفع شد و همین تلاش‌ و کوشش برای رفع مشکلات، موجب شکل‌گیری تجارب ارزشمندی گردید و نهایتاً پس از پشت سر گذاشتن مشکلات و موانع متعدد در سال ۲۰۰۳، عملیات اجرائی پروژه آغاز و در پایان سال ۲۰۰۷ این طرح با موفقیت راه‌اندازی شد. به‌طور طبیعی پیشگام شدن در زمینه صادرات خدمات فنی مهندسی، هزینه‌های ناخواسته‌ای ناشی از کمبود تجربه در فعالیت‌های برون مرزی را به شرکت احداث صنعت تحمیل نمود ولی بسیار خشنودیم که با تلاش و کوشش مستمر، مسیری را گشودیم که می‌تواند موجب توسعه فعالیت‌های برون مرزی در عرصه سیمان و سایر صنایع دیگر گردد. افزایش قابل توجه اعتماد به نفس، کسب تجربه کار در عرصه بین‌الملل و فعالیت مطابق استانداردهای بین‌المللی حداقل دستاوردهائی است که می‌توان به آن اشاره نمود. در حال حاضر این کارخانه با ۱۰۰% ظرفیت اسمی کار می‌کند. در همین اثنا قرارداد دیگری نیز با کشور ونزوئلا به مبلغ ۱۹۴ میلیون دلار با مدت ۳۶ ماه منعقد گردید که در دو فاز اجرا خواهد شد، فاز اول شامل آسیاب سیمان و بارگیرخانه انشاءا... تا پایان سال ۲۰۰۸ و فاز دوم در سال ۲۰۰۹ راه‌اندازی خواهد شد.

این قرارداد در سال ۲۰۰۳ منعقد شد اما بعد از تحویل زمین و انجام مطالعات زمین‌شناسی و تشخیص و تائید ضرورت شمع‌کوبی در ابتدای کار، عملیات اجرائی با تأخیر همراه بود و در نهایت در اواخر سال ۲۰۰۵ تصمیم به شمع‌کوبی گرفته شد که این مسئله خود مستلزم زمان و صرف هزینه قابل ملاحظه‌ای بود که تاکنون بیش از ۹۵% این شمع‌کوبی انجام شده است و به موازات آماده‌سازی بستر کارخانه، بخشی از فعالیت‌های اجرائی هم شروع شده است و هم‌اکنون میزان پیشرفت فیزیکی پروژه حدود ۳۶% می‌باشد.

در زمینه صدور خدمات فنی و مهندسی به ویژه در صنعت سیمان به‌غیر از تجربه شرکت احداث صنعت تقریباً کاری انجام نشده است، اما هرگونه فعالیت و اقدام آتی در این زمینه تابع سیاست‌گذاری مسئولان مربوطه در صنعت کشور است.

از ابتدای فعالیت شرکت احداث صنعت یکی از اهداف اولیه انتقال فن‌آوری طراحی مهندسی کارخانه سیمان از کشورهای اروپائی بود و در اولین قرارداد که با شرکت آلمانی K.H.D در زمینه احداث یک واحد تولید سیمان در شهرستان خاش به ظرفیت ۲۰۰۰ تن در روز منعقد گردید، هزینه‌ای حدود ۳ میلیون مارک برای انتقال فن‌آوری در قرارداد در نظر گرفته شده بود که متأسفانه به دلایل مختلف در آن مقطع مسئله انتقال فن‌آوری محقق نشد و هزینه تخصیص داده شده به لوازم یدکی و سایر نیازهای شرکت اختصاص یافت و موضوع ابتر ماند.

شرکت احداث صنعت در سال ۱۳۷۶ که مقارن اوج بحران کمبود ارز در کشور بود، در راستای عملی کردن کاهش وابستگی ارزی با برنامه‌ای منظم و هماهنگ با سیاست‌های دولت در راستای بهره‌گیری از حداکثر امکان ظرفیت ساخت داخل، گام‌های عملی در زمینه تحقق آن برداشت. در سال ۱۳۷۷ برای اولین‌بار ساخت کارخانه سیمان دشتستان با ۷۵% ساخت تجهیزات در داخل کشور به عرصه نشست و با این اقدام، میزان ارزبری یک واحد کارخانه سیمان با ظرفیت ۳ هزار تن در روز، از ۵۰ میلیون دلار به حدود ۲۰ میلیون دلار کاهش یافت. براساس این سیاست، صنعتگران و متخصصین داخلی به تلاش در زمینه افزایش ساخت داخل تشویق شدند و به مرور طراحان و سازندگان بیشتری پا در عرصه این صنعت گذاشته و امروز می‌توانیم این ادعا را بکنیم که اگر بخواهیم از تمام ظرفیت‌ها برای ساخت کارخانجات سیمان در داخل بهره‌گیری نمائیم، به راحتی قادر خواهیم بود تا ۸۰% ساخت داخل داشته باشیم.

▪ در رابطه با پروژه حماه و برخی از ویژگی‌های منحصر به فرد آن، دیدگاه خود را بیان فرمائید.

ـ طراحی و احداث کارخانه سیمان حماه، اولین و بزرگ‌ترین طرح برون مرزی شرکت احداث صنعت در زمینه صادرات خدمان فنی مهندسی به ویژه در صنعت سیمان محسوب می‌شود. در سال‌های ۷۷ـ۷۸، صادرات خدمات فنی مهندسی به‌عنوان یک رویکرد، دوران نوپائی خود را سپری نمود به همین دلیل برخورداری از حمایت‌های لازم مقدور نبود، به‌علاوه از ابتدا بسترهای مناسب جهت حرکت مطلوب و مؤثر در این زمینه فراهم نمی‌شد، به همین خاطر از ابتدای عملیات اجرائی این طرح، با موانع و مشکلات فراوانی مواجه شدیم. از طرف دیگر مشاور کارفرمای سوری، شرکت معتبر PEG از کشور سوئیس بود، و استانداردهای پیش‌بینی شده در مفاد قرارداد که نظارت بر آن به شرکت PEG محول گردیده بود، فراتر از نمونه‌های اجرا شده و مشابه در داخل کشور بود. هرچند نظارت مشاور معتبر موجب بروز توانمندی‌های پیمانکاران ایرانی و افزایش کیفیت کارهای اجرائی گردید ولی مواردی در اجرای طرح به ما تحمیل شد که چارچوب توافقات قراردادی منظور نشده بود، به‌عنوان مثال در پروژه سیمان حماه حدود ۱۳۰ هزار متر مکعب بتن‌ریزی انجام گردید، در صورتی‌که در پروژه‌های مشابه در داخل کشور به علت طراحی تعداد سیلوها و سازه‌های بتنی این میزان تقریباً نصف است. در خصوص سازه‌های فلزی و احجام پیش‌بینی شده در طرح سیمان حماه نیز با پروژه‌های مشابه در داخل کشور تفاوت محسوس وجود دارد. به‌طور مثال، وزن اسکلت فلزی در پروژه‌ سیمان حماه به میزان ۱۳ هزار تن در مقایسه با وزن اسکلت فلزی در پروژه‌های داخلی که حدود ۸ هزار تن قابل ملاحظه است. اگرچه اجرای گالری‌های فلزی که در این طرح جانشین کانال‌های زیرزمینی شده‌اند، دارای امتیازات زیادی است ولی هزینه‌ زیادی را به طرح تحمیل می‌کند که در محاسبات اولیه پیش‌بینی نشده بود. موضوع مهم دیگر که اشاره به آن ضروریست، آنست که این قرارداد قبل از سال ۲۰۰۰ نهائی و منعقد شد و در آن زمان ارز قرارداد، دلار پیش‌بینی شده بود. لکن از سال بعد، ارز یورو در بازارهای جهانی معرفی و به‌طور رسمی به بازار آمد که نرخ تغییر و تبدیل آن نسبت به دلار و لیر سوری و ریال تغییرات قابل توجه را به دنبال داشت و طبعاً هزینه‌های زیادی را به پروژه تحمیل نمود. مسئله دیگر تأخیرات شروع عملیات اجرائی بود که به دلیل تورم ایجاد شده در طی ۴ سال مدت اجرای این طرح، مشکلات خاص خود را در پی داشت.

در هر صورت اگرچه اجرای موارد ذکر شده مستلزم صرف هزینه‌هائی بوده است ولی در مقابل تجربه ارزشمند کسب اجرای اولین طرح بزرگ برون مرزی را نصیب شرکت احداث صنعت نمود، و برای کارفرمای سوری علاوه‌بر آشنائی با پیشرفته‌ترین فن‌آوری صنعت سیمان، تأمین بخش عمده‌ای از سیمان مورد نیاز کشور متبوع، توسعه و گسترش فرهنگی صنعتی، منافع در خور توجهی را به ارمغان آورد.

سیستم‌های برق و کنترل ارائه شده در این پروژه در حال حاضر جزء پیشرفته‌ترین سیستم‌های موجود در دنیا است و به دلیل روابط سیاسی خاصی که بین دو کشور مسلمان ایران و سوریه وجود دارد سعی شده است که کارخانه سیمان حماه با کیفیت مطلوب و جلوه‌ای خاص به اجرا درآید که خود می‌تواند باعث تحکیم و توسعه روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور گردد.

▪ آیا امکان اجرای مجدد طرح‌های سیمانی دیگر در کشور سوریه توسط احداث صنعت وجود دارد؟

ـ با اعلام وزیر محترم صنایع و معادن جمهوری اسلامی ایران در مراسم افتتاح کارخانه سیمان حماه، مبنی بر این‌که ما توان اجرای هم‌زمان ۴ کارخانه سیمان مشابه در سوریه را داریم، رئیس جمهوری سوریه دستور بررسی و انجام مذاکرات مقدماتی را صادر فرمودند و در حال حاضر بحث احداث کارخانه‌های جدید سیمان و افزایش ظرفیت و به روز کردن برخی از کارخانجات قدیمی سیمان آن کشور نیز مطرح است و ما برای هر دو مورد آمادگی خود را اعلام کرده‌ایم، لکن با توجه به محدودیت منابع مالی کشور سوریه، مسئولان و مدیران ذیربط عمدتاً به دنبال سرمایه‌گذار، فاینانسور و یا شریک می‌باشند و در این زمینه آمادگی زیادی دارند.

▪ در پایان اهداف راهبردی شرکت احداث صنعت را در زمینه پیشرفت و صدور خدمات فنی مهندسی عنوان بفرمائید.

با اتکا به تجارب ارزشمند شرکت احداث صنعت امروزه دیگر حضور در عرصه بین‌المللی برای صنعت سیمان کشور ممکن گردیده است و با عنایت به رویکرد دولت در زمینه حمایت از بخش خصوصی و با توجه ویژه به چشم‌انداز جمهوری‌ اسلامی ایران، بایستی تمام تلاش و کوشش صرف بازاریابی بین‌المللی و انعقاد قراردادهای جدید در کشورهای مختلف شود. اما برای توفیق در این زمینه باید زیرساخت‌ها و بسترهای مناسب فراهم شود، به نظر می‌رسد در حال حاضر بخش خصوصی قادر نخواهد بود به‌صورت مستقل وارد این عرصه شده و توفیق لازم را داشته باشد. البته اقدام مشترک احداث و بخش خصوصی چنان‌چه مجوزهای لازم از مراجع ذیربط اخذ گردد منع قانونی ندارد ولی نیاز به مطالعات و بررسی‌های بیشتری وجود دارد.

با توجه به تجارب حاصله، بررسی مجدد قوانین و مقررات ذیربط به‌نحوی که اجرای طرح‌های برون مرزی را تسهیل و سرعت بخشد لازم و ضروری است. بزرگ‌ترین نیازی که در این زمینه احساس می‌شود وجود فایناسور یا مؤسسه مالی اعتباری قوی و توانمند با شرح وظایف شفاف و روشن می‌باشد که بتواند حمایت‌های مالی لازم را برای طرح‌های بین‌المللی فراهم آورد، ضمن آن‌که با توجه به روابط ویژه دو کشور حمایت‌های سیاسی و ارتباطات نزدیک می‌تواند طول مسیر را به مراتب کمتر کند و حصول نتیجه را آسان سازد. البته برای اجرای پروژه‌های خارجی حمایت‌های سیاسی نیز ضرورتی تام دارد.