نگاهی به تاریخچه پیدایش و ساخت موشك ۱

زمین گهواره ذهن است ولی تا ابد نمی توان در گهواره زندگی كرد كنجكاوی بشر در شناخت محیط پیرامون خویش و خواست انسان برای تسلط و نفوذ روزافزون بر طبیعت از یك طرف و آرزوی وی برای سفر به آسمان های پهناور از طرف دیگر باعث شده است تا توجه خاصی به فضا داشته باشد و با ایجاد امكانات بیشتر از حوزه حیات خویش نیز فراتر رود و درصدد تسلط بر محیط هایی باشد كه امكان بقا در آنجا حداقل است

حداقل ۷۰۰ سال از عمر موشك می گذرد. در قرن سیزدهم بود كه چینی ها نخستین تیرهای آتشین ضبط شده در تاریخ را پرتاب كردند و مغول های مهاجم را به وحشت افكندند. چینی ها در جنگ پین كینگ در سال ۱۲۳۲ میلادی سلاح های آتشین را كه بر سر خود آتش داشتند علیه تاتارها به كار گرفتند. در این سال ها توسط یك نفر ایتالیایی به نام فونتانا راكتی اختراع شد كه دارای محرك بود. این راكت در آن زمان چندان عملی نبود و تخریب چندانی نداشت و بیشتر اثر روانی آن در ایجاد ترس در دشمن مورد نظر بود.

اولین راكت به مفهوم امروزی توسط شاهزاده حیدرعلی در هندوستان ابداع شد كه این راكت در نیمه دوم قرن ۱۷ علیه انگلیسی ها به كار گرفته شد. این راكت ها لوله هایی از آهن و ماده اصلی آن را باروت تشكیل می داد و وزن این راكت ۳ تا ۵ كیلوگرم و طول آن ۲۰ و قطر آن ۵ سانتی متر با برد حدود ۵/۲ كیلومتر بود كه طول راكت در مجموع با قطعات چوبی به ۳ متر می رسید. همچنین پایداری این راكت ها در پرواز توسط قطعاتی از چوب بامبو كه به بدنه آن متصل بود تامین می شد كه این قطعات چوبی عملی شبیه بالك های كنترلی در موشك های امروزی را انجام می دادند. در جنگی كه در هندوستان بین ارتش انگلیس و حیدرعلی اتفاق افتاد، ارتش حیدرعلی با به كارگیری ۵ هزار راكت انداز ابداعی خود شكست سختی بر ارتش انگلیس تحمیل كرد و انگلیس و غرب به رغم داشتن زمینه های مساعد در تهیه اسلحه فعالیت چشمگیری در تحقیقات موشكی نداشتند. اما در این جنگ تعدادی از راكت های سالم به وسیله یكی از افسران انگلیسی به نام ویلیام كنگرو جهت تجزیه و بررسی به انگلستان ارسال شد. این افسر پس از بازگشت به انگلیس در سال ۱۸۰۴ به ریاست كارخانه موشك سازی كه تازه در ولویچ تاسیس شده بود انتخاب شد و نتیجه فعالیت وی موجب پیدایش راكتی به نام خود او شد كه طول بدنه فلزی كنگرو ۱۰۷ سانتی متر بود و قطر آن ۱۰ سانتی متر كه با سر دوكی شكل به چوبی به طول ۶/۴ متر و قطر ۸/۳ سانتی متر وصل شده و وزن آن در حدود ۵/۱۴ كیلوگرم بوده و برد آن ۸/۱ كیلومتر بود كه با تغییرات انجام شده به ۷/۳ كیلومتر افزایش یافته است و با استفاده از این راكت ها ارتش انگلیس در سال ۱۸۰۵ شهر بولونی فرانسه را با پرتاب ۲۰ هزار راكت و در سپتامبر سال بعد شهر كپنهاگ را با پرتاب ۴۰ هزار راكت به ویرانه تبدیل كرد.

• پیشتازان صنعت موشك

۱- كنستانتین، ادوارد ویچ و تسیولكوفسكی

تسیولكوفسكی در ۱۷ سپتامبر ۱۸۵۷ در دهكده ایزوسك در شهر كوچك كالوگا، ۱۶۰ كیلومتری مسكو در جنوب غربی روسیه به دنیا آمد. این دانشمند ضمن اینكه در روسیه پدر راكت شناخته شده، به علت ارائه نظریات و تئوری های باارزش نسبت به گذشتگان خود در زمینه چگونگی دسترسی به ستارگان، پدر غیرقابل انكار كیهان نوردی نیز است.

او از سنین نوجوانی به علوم فیزیك و هوانوردی اشتیاق فراوان داشت و در ۱۶ سالگی برای شركت در سمیناری در مورد علوم و ریاضیات به مسكو رفت و در راستای علاقه مندی به این دو رشته بود كه در مدرسه دهكده بوروسك در ۹۰ كیلومتری جنوب شرقی مسكو شغل معلمی ریاضیات و فیزیك را قبول كرد و در این شغل مطالعات جدی و فراوانی در مورد كیهان شناسی نمود و محل سكونت خود را به مركز تحقیقات نسبتاً بزرگی تبدیل و مدل های مختلف راكت را جمع آوری كرد. او از جمله نخستین انسان هایی بود كه دریافت موشك وسیله ای برای گریز از زمین است.

• فعالیت های تسیولكوفسكی

تسیولكوفسكی در سال ۱۸۹۷ اصول موتورهای كنترلی را تعریف و در سال بعد كتابی تحت عنوان ورود به مدارات ماهواره ای از زمین و سپس كتاب دیگری با نام كیهان نوردی با استفاده از موتورهای عكس العملی به رشته تحریر درآورد. در این زمان با مندلیف نیز تماس هایی داشت ولی مندلیف به او گفت كه كارهایش اتلاف وقت است و به عنوان انجمن شیمی از او خواست كه از محاسبات آینده مطلع شود ولی تسیولكوفسكی دست از فعالیت های خود برنداشت و در سال ۱۸۹۸ دیگر قانون های ریاضی حركت موشكی كه اساس طرح همه سفینه های فضایی است را به دست آورده بود و در سال ،۱۹۰۳ سال اولین پرواز هواپیمای برادران رایت نتایج اصلی كار خود را منتشر كرد و پایه های دانش فضانوردی را بنا نهاد كه شامل بررسی نظری از مسئله سوخت موشك ها، كارایی موتور موشك و استفاده از هیدروژن و اكسیژن مایع به عنوان ماده محرك موشكی است كه طبق محاسبات او امكان مسافرت بین سیارات و یا استفاده از ماهواره و ایستگاه های فضایی در مدارات مختلف زمین امكان پذیر است و ثابت كرد برای ورود به مدار زمین رسیدن به سرعت ۸ كیلومتر در ثانیه ضروری است. در سال ۱۹۰۳ دستگاه كاملی را معرفی كرد كه قادر به حمل انسان به فضا بود و نیروی محركه آن را اكسیژن مایع و هیدروژن تشكیل می داد. وی با درك مشكلات نیروی محركه موتورهای چندمرحله ای را پیشنهاد و فرمول های قوانین حركت در فضا را ارائه كرد و در سال ۱۸۸۱ اولین تونل باد روسیه را ساخت كه شاید در دنیا اولین باشد. این دانشمند نابغه كه نتیجه تحقیقاتش برای ساختن موشك V۱ آلمانی مورد استفاده قرار گرفت و به رغم داشتن محدودیت، تلاش های ارزنده ای در ساخت موتور راكت و مطالعات كیهان نوردی داشت، در ۱۱ سپتامبر ۱۹۳۵ در سن ۷۸ سالگی در كالوگا در حالی كه نزدیك به ۵۰۰ اثر علمی به صورت مقاله و كتاب از خود بر جای گذاشت چشم از جهان فرو بست.

۲- رابرت هاچگینز گادارد

مردی كه همه موشك ها مرهون او هستند. گادارد كه در سال ۱۸۸۲ در شهر ووستر در ایالت ماساچوست به دنیا آمده بود، مبتكر تك رویی بود كه در جوانی از حمله مكرر بیماری جان به در برده بود. این شخص به راستی یك پیشاهنگ واقعی بود، همانند تسیولكوفسكی در شوروی سابق و هرمان ابرت در آلمان به محاسبات موشكی و پرواز فضایی پرداخت ولی بعداً كارش را با پرداختن به مسائل عملی طرح دستگاه ها و وسایل آزمایش سوخت ها و ساختن و پرواز دادن موشك ها دنبال كرد و سال ها پس از مرگ او روشن شد كه موشك های او نه تنها از محركه دگرگونی فناوری سالم بیرون آمده اند بلكه خود سهمی در به وجود آوردن آن دگرگونی ها داشته كه در این رابطه یك كارشناس موشكی به نام جروم هان ساكر گفته است هر موشك مایع سوزی كه پرواز می كند یك موشك گادارد است. در واقع اگر تسیولكوفسكی را پدر علم راكت بدانیم، بدون شك گادارد را باید پدر مهندسی راكت خطاب كنیم. اگر چه این دو نابغه چندین دهه بدون اطلاع از هم بودند ولی تحقیقاتشان عملاً به موازات یكدیگر بوده است.

• هدف گیری به سوی ماه در سال های ۱۹۲۰

رابرت گادارد روزی كه به صورت جدی به فكر موشك بازی و پرواز فضایی افتاد فقط ۱۷ سال داشت. وقتی كه در دانشگاه كلارك در ووستر در رشته فیزیك درس می خواند یكه و تنها به بررسی سوخت های احتمالی موشك ها پرداخت. پس از توجه به سوخت های جامد گوناگون به این نتیجه رسید كه تركیبی از ئیدروژن و اكسیژن مایع از همه بهتر خواهد بود اما در آن تاریخ هیچ یك از این دو گاز مایع به صورت تجارتی برای فروش موجود نبود. او پس از پایان دوره دبیرستان به دانشگاه كلارك در ووستر رفت و در سال ۱۹۱۱ وقتی كه ۲۸ ساله بود در رشته فیزیك دكترا گرفت و یك سال بعد هم معلم دانشگاه كلارك شد و سر كلاس مباحث خارج برنامه ای چون راه های مسافرت به ماه را نیز شرح می داد. او در حقیقت پایه گذار راكت هایی است كه هم اكنون به شكل فعلی در قرن بیستم شناخته شده است و در سال ۱۹۱۶ گادارد به قصد تهیه بودجه پژوهشی از انجمن اسمیتسونی تقاضا كرد تا موشك های آزمایشی بسازد و این انجمن نیز پنج هزار دلار به او اعطا كرد و در سال ۱۹۱۹ كتابی تحت عنوان روش های رسیدن به ارتفاعات فوق العاده بالا منتشر ساخت.