دلایل روانشناختی سلفی گرفتن نمایندگان با موگرینی در روز تحلیف چه بود

عکس ها گواهی کافی هستند بر آنچه در لحظات بعد از جلسه تحلیف میان مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و تنی چند از نمایندگان مجلس می گذرد چهره فدریکا موگرینی ناشاد و مملو از بهت و چهره تنی چند از نمایندگان شاد و پرشور زن درون گرای ایتالیایی میان چند مرد برون گرای ایرانی گیر کرده است

عکس ها گواهی کافی هستند بر آنچه در لحظات بعد از جلسه تحلیف میان مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و تنی چند از نمایندگان مجلس می گذرد؛ چهره «فدریکا موگرینی» ناشاد و مملو از بهت و چهره «تنی چند از نمایندگان» شاد و پرشور. زن درون گرای ایتالیایی میان چند مرد برون گرای ایرانی گیر کرده است. او شاید دلیل این رفتار آنها را نداند، اما «رابرت سیالدینی»، روان شناس مشهور آمریکایی، پنج دهه پیش، دلیل این نوع رفتارها را بعد از تحقیقات گسترده می دانست. او در سال ١٩٧٦ نظریه ای با عنوان «فخر انعکاس یافته» را وارد ادبیات تحقیقی علم روان شناسی کرد که اگرچه آن روز به دلیل فقدان موبایل برای تبیین شخصیت سلفی گیرندگان مطرح نشد، اما اکنون می توان برای شناخت انگیزه رفتارهایی از آن استفاده کرد. براساس این نظریه، «فخر انعکاس یافته» یک شناخت در خدمت خود است که به وسیله آن، فرد خودش را به موفقیت یا شهرت دیگران یا پدیده ها ارتباط می دهد. به گفته «سیالدینی»، «انسان ها اغلب تلاش می کنند تا عزت نفسشان را افزایش دهند، بنابراین پیوسته در جست وجوی برخوردارشدن از فخر انعکاس یافته هستند».

آدمیان برای افزایش عزت نفسشان در مورد یک خویشاوند مشهورشان صحبت می کنند (برای مثال، پدربزرگ پدربزرگ من، پسرعموی فلان فرد مشهور ١٥٠ سال پیش بوده است)، لباس تیم ورزشی محبوبشان را بعد از برد آن تیم می پوشند و به یک برند خاص که در نظر اغلب افراد محبوب و موفق است، علاقه شدید نشان می دهند. سلفی گرفتن با فردی مشهور نیز طبق نظریه سیالدینی برای افزایش عزت نفس است. تصور کنید حال خوش نماینده هایی را که بعد از جلسه تحلیف، عکسشان با سیاست مدار مشهور ایتالیایی را برای چند نفر از خویشان و دوستانشان ارسال کرده اند! به گفته «سیالدینی»، فخر انعکاس یافته موجب درک از خویشتن به عنوان فردی جذاب، لایق، دوست داشتنی و از لحاظ اخلاقی خوب، می شود. درکِ داشتن این ویژگی ها به شخص احساسی می دهد که برای دنیای بیرون، فرد جذابی است و بنابراین برای دیگران در یک رابطه اجتماعی فرد مقبولی است. بنابراین طبق این نظریه و نظریه ها و تحقیقات جدید که درباره شخصیت سلفی گیرندگان از سوی روان شناسان دیگر انجام شده می توان دریافت که سلفی با افراد مشهور، به صورت ناخودآگاه با انگیزه افزایش عزت نفس انجام می گیرد و قرار است میل نامتناهی خودنمایی اجتماعی را در این افراد ارضا کند. اینکه چرا عزت نفس چند نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی چنین پایین است که برای افزایش آن خود را به آب وآتش می زنند مسئله ای شخصی است که به خودشان مربوط است، آنچه در این داستان به ما مربوط است، رابطه عزت نفس این نماینده ها و عزت نفس موکلانشان است که جامعه ایرانی را تشکیل می دهند؛ موکلانی که پیش تر با آتش های ساختمان درحال ریزش پلاسکو سلفی می گرفتند.

مهدی ملک محمد-روان شناس