حقوق اینترنت یا Cyber Law

در كشورهای صنعتی حقوق و قوانین و مقررات و قواعد و احكام حقوقی همگام با پیشرفت صنایع فنآوری و علوم جدید پیشمیرود اختراع, توسعه و گسترش كامپیوتر رایانه در كشورهای بزرگ صنعتی قوانین خاص و مقررات حقوقی ویژهای به وجود آورده و درنتیجه نهادهای جدید حقوقی نیز پابه منصه ظهور گذاشته اند

اختراع اینترنت و توسعه دانش سایبرنتیك «Cybernetics» و پیدایش انواع ماهوارهها و پستهای الكترونیكی و روباتهای هوشمند نهادهای حقوقی تازهای پدیدآوردهاست كه مهمترین آنها، حقوق اینترنت Cyber Law میباشد. كامپیوترها در سرتاسر دنیا به هم وصل شده و با یكدیگر ارتباط دارند. آنها انواع اطلاعات و دادههای گوناگون را در سرتاسر دنیا در اختیار استفادهكنندگان از كامپیوتر قرار میدهند. كامپیوترها دنیا را بسیار كوچك كرده و ملتها را به هم نزدیكتر كردهاند و همه در اطلاعات، آگاهی، دانایی و كشفیات هم شركت میكنند.شبكههای كامپیوتری از شبكههای پشتیبانی جهانی، متوسطه و محلی تشكیل میشود. این شبكهها شامل شبكههای تجاری، آموزشی، دولتی و شبكههای تحقیقاتی هستند كه در شبكههای فیزیكی دنیا با پروتكل اینترنت توزیع شدهاند. اینترنت اساساً یك شبكه جهانی است كه سبب میشود كامپیوترها با هم صحبت كنند. اینترنت یا شبكه جهانی رایانهای آثار حقوقی فراوانی را ایجاد كردهاست كه ما در «حقوق اینترنت» یا Cyber Law آن را مورد بررسی قرارمیدهیم :

درحقوق آمریكا سه اصطلاح وارد «حقوق اینترنت» Cyber Law شدهاست. این سه اصطلاح عبارتند از :

۱ـ فضای رایانهای یا Cyber – Space

فضای رایانهای نخستین بار به وسیله یكی از نویسندگان آمریكایی به نام ویلیامگیبون مورداستفاده قرارگرفت. او این كلمه را در زمان خود «Neuro mancer» به كاربرد. او در داستان علمی تخیلی خود به قهرمانانی اشاره میكند كه هنگام كاربرروی كامپیوتر خود از طریق ذهن و نیروی ذهنی خود به درون ماتریسهای اطلاعات و دادههای كامپیوتر سفر میكنند و درواقع از طریق ذهن به اطلاعات درون كامپیوتر دسترسی پیدا میكنند. گرچه این مطلب یك داستان تخیلی است اما درحقوق اینترنت جا افتادهاست. بهطوری كه اگر كسی از اطلاعات كامپیوترها بدون اجازه صاحبان آن سوءاستفاده كند از لحاظ حقوقی قابل تعقیب است.

۲- پویندگان كامپیوتر یا Cybe - Squatter

كسانی كه از اینترنت استفاده میكنند تا علایم بازرگانی متعلق به شركتهای دیگر را استخراج كرده و به كمپانیهایی كه علایم بازرگانی خود را توسعه میدهند فروخته و یا دست به ثبت آنها میزنند اصطلاحاً پویندگان كامپیوتر Cybe – Squatter گفته میشود.

۳- قلمرو كامپیوتری : Domain

قلمرو كامپیوتری كه در انگلیسی Domain میگویند، در كامپیوتر «قلمرو كامپیوتری» یك آدرس سازمانی ثبت شدهاست كه دیگران حق استفاده از آنها را بدون اجازه ندارند.برای مثال به این فرم دقت كنید:

Military. Mil یا Org یا Some shere. Here. Com

در قلمرو كامپیوتری این كلمات اگر بهكار روند یك سایت راحتتر پیدا میشود، اما اگر این كلمات نباشد شخص باید یك صورت از آدرسهای عددی اینترنت داشتهباشد تا بتواند سایت خود را پیداكند. به همین دلیل كلمات قلمرو كامپیوتری برای صاحب آن ایجاد حق میكند. حقوق اینترنت در دو بخش كیفری و تجاری منشأ آثار حقوقی است.

۱ـ حقوق اینترنت و مسایل كیفری:

دزدی اطلاعات از فضای رایانهای و پخش صور قبیحه و فیلمهای خلاف اخلاق حسنه و افشاء اسرار مردم و زندگی خصوص آنان از طریق كامپیوتر و اینترنت ممنوع است. مرتكبین در قوانین فدرال آمریكا قابل تعقیب هستند. برای مثال: شعبه ششم دادگاه عالی استیناف آمریكا، رأی دادگاه تنسی را تأیید كردهاست.گردش كار بدین ترتیب است كه شخصی به نام توماس در ۱۹۹۶ درخانه خود در كالیفرنیای شمالی از طریق كامپیوتر یك سیستم وسیع انتشار بولتن به وجودآورد و ارسال این بولتن را از طریق اینترنت درخانه خود انجام میداد. او برای سیستم بولتن مشتریانی را یافت كه به خط اینترنت او حق عضویت پرداخت میكردند. اعضای این خط از طریق یك مودم «Modem» میتوانستند به بولتنی كه دارای عكسها و صور فبیحه بود دسترسی پیداكنند. یكی از بازرسان ادارة پست به عضویت این خط درآمد، آنگاه از توماس به عنوان فعالیت تجاری علیه عفت عمومی به دادگاه ناحیه تنسی شكایت كرد. دادگاه آمریكا پس از بررسی پرونده توماس را به اتهام فعالیت علیه عفت عمومی محكوم كرد و شعبه ششم دادگاه استیناف آمریكا آن را تأیید كرد. قانون عفت عمومی فدرال آمریكا برای اشخاصی كه عمداً به منظور تجارت یا استفاده و بهرهبرداری از هرنوع عكس، تصویر و یا انتقال الكترونیكی فعالیت نمایند و وسایل و تسهیلاتی دراین مورد ایجاد بكنند كه خلاف عفت عمومی و یا غیراخلاقی باشد مجازات حبس درنظر گرفتهاست. بنابراین استفاده تجاری از اینترنت برای گسترش و بهرهبرداری از صور قبیحه با توجه به رأی شعبه ۶ دادگاه استیناف آمریكا ناظر به «قانون اخلاق حسنه عمومی» Community – Decency Act ممنوع است.

۱ـ حقوق اینترنت وسایل تجاری :

شبكه جهانی اینترنت یك شبكه جهانی اطلاعات است و كل پیكره دانش بشری را دربرمیگیرد. استفاده از این اطلاعات باید مطابق با پروتكل انتقال اطلاعات باشد. یكی از مهمترین نهادهای حقوق تجارت علایم بازرگانی است. امروز علایم بازرگانی، طرحهای صنعتی، اختراعات و گواهی اختراعات از اهمیت ویژهای برخوردارند. علایم بازرگانی و طرحهای صنعتی و گواهی اختراعات (Patent) مورد حمایت قوانین كشورهای صنعتی است. در فعالیت اینترنت نیز علایم بازرگانی و كارمایههای بازرگانی بسیار مهم هستند.امروز كار تجارت با اینترنت در كشورهای توسعه یافته صنعتی بویژه آمریكا بسیار وسیع و گستردهاست. اینترنت یك واسطة بزرگ برای فروش محصول و تولید اطلاعات است. و یك بازار اقتصادی برای مذاكره است. به همین دلیل علایم بازرگانی طرحهای صنعتی و اختراعات و دیگراندیشههای پیشرو اقتصادی و مالی یا مدیریتی نیز مورد حمایت قانونگزاری میباشد. كلیه علایم بازرگانی،كلمات و نامههای بازرگانی چه ژنریك و چه تخیلی و چه ساختگی باید مورد حمایت قانونگزار قرارگیرند تا مورد دستبرد اطلاعاتی قرارنگیرند. كلمات ژنریك در آمریكا حمایت نمیشوند. درقانون ایران نیز برای كلمات ژنریك و حمایت از آنها قانون خاصی وجودندارد كلمات ژنریك مانند: تلویزیون- توستر- صابون، همه جا بهكار میرود و كسی آنها را از لحاظ قانونی حمایت نمیكند. گاهی كلماتی در مقابل اسامی ژنریك بهكار میرود مانند صابون نرم، نوشابه گازدار، لاستیك عاجدار،اینها نیز كلمات ژنریك هستند كه صفتی از كالا را نشان میدهد. آنها نیز مورد حمایت قانونگزار آمریكا قرارنگرفتند اما میتوان آنها را ثبت كرد. درقانون ایران نیز كلمات ژنریك با صفت و كیفیت خاص مورد حمایت قانونگزار نیستند و هركس میتواند آنها را مورد استفاده قراردهد.سؤال ایناست كه از طریق اینترنت درایران میتوان اطلاعاتی را دربارة تجاری یك شركت به خارج از مرزهای ایران منتقل كرد؟ به نظر میرسد كه اگر انتقال این اطلاعات موجب ورود خسارت به یك شركت شود از بابت مسؤولیت مدنی بتوان از شركت منتقل كنندة اطلاعات درخواست خسارت كرد. اشكال برسر اثبات انتقال این اطلاعات است كه به نظر میرسد درمورد اینترنت به این سادگی نباشد.

---