جایگاه اخلاق در سیاست کجاست؟

اخلاق قدمتی به اندازه تاریخ تمدن بشری دارد؛ آنجا که انسان برای زیست اجتماعی خود احتیاج به ضوابط و قواعدی داشته و دارد. مکاتب مادی و الهی هر کدام به اقتضای خویش از قاعده اخلاقی …

اخلاق قدمتی به اندازه تاریخ تمدن بشری دارد؛ آنجا که انسان برای زیست اجتماعی خود احتیاج به ضوابط و قواعدی داشته و دارد. مکاتب مادی و الهی هر کدام به اقتضای خویش از قاعده اخلاقی پیروی کرده اند. آنجا که زمینه های اخلاق به اقتضای هر کدام از این دو بعد رنگ و بوی وحیانی و مادی به خود می گیرد. کتاب اخلاق نیکو ماخوسی ارسطو منبع بسیاری از متون اخلاقی بعد از خود بوده است، به طوری که برخی از اندیشمندان اسلامی نیز با الهام از این کتاب، متون اخلاقی یونانی زده عرضه کردند و کوشیدند تا رنگ و لعاب دینی به آن بدهند.برخی نیز آموزه های اخلاق را از منابع وحیانی و کتب آسمانی و رهبران الهی برداشت کرده اند. آنچه مشترک همه مکاتب اخلاقی بوده است و در آن مباحث گسترده ای صورت گرفته است، موضوع نسبی یا مطلق بودن اخلاق است.

نگرش مطلق اخلاقی و خیر اخلاقی و حسن و قبح فاعلی تمییز بین اخلاق مکاتب الهی و مادی می باشد،به طوری که مطلق نگری آموزه های اخلاقی ویژگی مکاتب الهی است.

از این رهگذر در اندیشه سیاسی اسلام مطلق نگری به اخلاق در سیاست دیده شده و نسبیت اخلاقی که خاص «سیاست» می باشد مردود اعلام شده است.

اندیشه سیاسی حکومت دینی که اخلاق به عنوان معیار کنشگران سیاسی و حکومتگران می باشد، هرگز نسبی گرایی اخلاقی را بر نمی تابد و می کوشد تا «حق» معیار داوری ها قرار گیرد.

امروز که اصولگرایان دولت، مجلس و قوه قضاییه را در دست دارند و افتخار آنها تلاش برای عمل به آموزه های وحیانی می باشد، باید بیش از هر کس دیگر به دخالت اخلاق در سیاست بها بدهند.

اقتضای اصولگرایی این است که اگر هر فکر، جریان، حزب و فردی مغایر با اصول و موازین مصرح قدمی بردارد و یا سخنی بگوید حتی اگر از حزب، گروه و قوم و خویش ما می باشد به صراحت اعلام موضع کنیم و بر طرد آن نظریه و گفتار بکوشیم. یا به عکس اگر موضع حقی از حزب، جناح و حتی فردی که با وی اختلاف سلیقه داریم، عنوان شود بر آن صحه بگذاریم.

این نکته یعنی حاکم شدن معیارها پیش شرط هر رفتار اصولگرایانه است و اساسا نسبت ما با اصولگرایی این است که با اخلاق نسبی رفتار می کنیم یا مطلق.

پس هر کسی در هر جایگاه و مقامی چه در دولت، مجلس، قوه قضاییه و... باید بین خود و خدا حکم کند که چه مقدار اخلاق را در مشی سیاسی و مدیریتی دخالت داده است؟ و آیا با خویشان و نزدیکانی که از اصول عدول می کنند همان مقدار بر می آشوبد که با جناح مقابل و رقیب سیاسی خود رفتار می کند.

امروز بسیاری از مردم به نظاره نشسته اند که چگونه ما رفتار می کنیم و قطعا برای مردم مومن معیارها و ارزشها ملاک می باشد نه اشخاص.

محمدرضا جمالی