دوشنبه, ۲۴ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 13 May, 2024
مجله ویستا

دلایل علاقه ایرانی ها به انرژی هسته ای


جورج پركویچ یکی از اعضای بنیاد صلح کارنگی که در کنفرانس اخیر فناوری هسته ای و توسعه پایدار در تهران نیز شرکت کرده بود

طی تحلیلی به بررسی تمایل ایران به ادامه فعالیتهای هسته ای پرداخته و نوشته است: اگر می‌خواهید ملی‌گرایی را با انرژی هسته‌ای ادغام كنید، ایران بهترین گزینه برای چنین شرایطی است. مقامات، استادان دانشگاه و تمام اقشار مردم ایران دائماً به میهمانان خارجی یادآوری می كنند كه ایران به دنبال «بمب» نیست و فقط «فناوری هسته‌ای لازم برای به راه انداختن راكتورها» را می‌خواهد. اما ایرانی‌ها فناوری هسته‌‌ای را می‌خواهند تا به جهان نشان دهند كشوری پیشرفته و قوی دارند. آنها می‌خواهند ثابت كنند كه بزرگترین جامعه جنوب غربی آسیا را تشكیل می‌دهند. در این حال، غنی‌سازی اورانیوم و تولید انرژی در چارچوب نظام منع گسترش بین‌المللی می‌تواند خیلی بیشتر از دستیابی به بمب، این اهداف آنها را برآورده كند. ایرانی‌ها دوست ندارند ناقض قانون شناخته شوند یا كسی آنها را به داشتن سلاح هسته‌ای متهم كند. آنها خودشان را افرادی قانونمند می‌دانند كه می‌خواهند به توانایی چرخه سوخت هسته‌ای دست یابند. اما فعالیت‌های هسته‌ای اعلام نشده ایران و روابط نامطمئن این كشور باهمسایگانش، موجب شده است كه كشورهایی مانند آمریكا به لزوم اعمال فشار برایران و نیز تغییر در مدیریت عدم گسترش هسته‌ای در سطح جهان اشاره كنند. ایرانی‌ها فعالیت هسته‌ای خود را بسیار مهم می‌دانند و آن را نشانه‌ای از علم و نبوغ دانشمندان خود به شمار می‌آورند.مقامات ایرانی معتقدند كه منابع نفتی این كشور به زودی پایان خواهد یافت و به همین جهت، كشورهایی مانند ایران برای توسعه و پیشرفت به فناوری هسته‌ای نیاز دارند. ایرانی‌ها خواهان تحسین جهانی هستند اما نمی‌خواهند چیزی از سوی آمریكا به آنها تحمیل شود. ایرانیان در داخل و خارج حكومت، جنجال‌های اخیر در مورد برنامه های هسته‌ای ایران را نوعی خدشه‌دار شدن غرورشان می دانند. آنها فكر می‌كنند چرا آمریكا می‌تواند پاكستان را با وجود حمایت‌های قبلی‌اش از طالبان، متحد خود به شمار بیاورد و از وجود تسلیحات هسته‌ای در این كشور چشم بپوشد اما ایران را تهدید بزرگی علیه جهان بخواند؟ ایرانی‌ها ژاپن را الگویی برای آینده خود می‌دانند. یكی از استادان مهم دانشگاه تهران در این خصوص می‌گوید: «اگر ژاپن می‌تواند چرخه سوخت داشته باشد و همچنان در چارچوب NPT بماند، چرا ما نمی‌توانیم؟»اما ایران، ژاپن نیست. ژاپن هیچ شباهتی به ایران ندارد. اما حتی اگر هم داشت، كشورهای بزرگ دنیا نمی‌خواهند بازهم كشور دیگری را مجهز به فناوری هسته‌ای ببینند. تروریسم و بنیان‌‌های ضعیف امنیت منطقه‌ای موجب شده كه تلاش ایران برای دستیابی به فناوری غنی‌سازی اورانیوم و پلوتونیوم برای ابرقدرت‌ها غیرقابل تحمل باشد. با این وجود، ایران اصرار دارد كه مقاصد صلح‌آمیز را برای برنامه هسته‌ای‌اش دنبال می کند اما این موضوع نمی‌تواند كشورهایی را كه از توسعه انرژی هسته‌ای نگران هستند آرام كند. دولت بوش، محمد البرادعی و كوفی عنان، هر سه می‌دانند كه قوانین منع گسترش هسته‌ای باید مورد تجدیدنظر قرار گیرند تا از انحراف برنامه‌های صلح‌آمیز هسته‌ای به سمت برنامه‌های تسلیحاتی جلوگیری شود، آنها معتقدند كه موارد مبهم موجود در معاهده منع گسترش هسته‌ای باید اصلاح شود. با این وجود، جامعه بین‌المللی نتوانسته به توافق جمعی در مورد اصلاح این قوانین برسد و آمریكا هم می‌خواهد «آدم خوب‌ها» را از «آدم بدها» جدا كند. طبق منطق آمریكایی، كارهای آدم بدها هیچگاه قابل توجیه نیست و بنابراین، منافع آنها هم نباید مورد احترام قرار گیرد.اما آمریكا به تنهایی و یا حتی با كمك بریتانیا، فرانسه و آلمان، نمی‌توانند ایران را به سمتی بكشانند كه خودشان می‌خواهند. تهدید كشور مغرور و قدرتمندی مثل ایران تنها در صورتی انجام می‌پذیرد كه تمام همسایگان ایران هم به اعمال تحریم و به انزوا كشاندن آن تمایل داشته باشند. اما این اتحاد عقیده وجود ندارد چون توجیه عاقلانه‌ای برای چنین اقدامی نیز قابل دسترسی نیست. حالا استراتژی ایران براین مبنا استوار می‌شود كه با این قوانین بازی كند و واشنگتن را به علت تلاش برای تغییر آنها مورد انتقاد قرار دهد. تهران از آژانس می‌خواهد كه تعهدش به استانداردهای عدم گسترش را تأیید كند و به همین ترتیب، اجازه ادامه فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم را صادر كند.مقامات ایرانی حتی می‌گویند هر اقدام مورد تأیید اروپا برای راستی آزمایی فعالیت‌های خود را می‌پذیرند تا مقاصد صلح‌آمیز هسته‌ای خود را به اثبات برسانند. ایران هر كاری می‌كند تا از «حق» خود برای غنی‌سازی اورانیوم دفاع كند.حالا اگر قرار است اقدامات كنترلی در زمینه گسترش فناوری دوكاره هسته‌ای به كشورهای جدید تشدید شود، آنگاه باید در مورد تعهدات كشورهای دارنده سلاح هسته‌ای هم تجدیدنظر شود تا آنها برای نابود كردن زرادخانه‌های خود و عدم ساخت سلاح‌های هسته‌ای جدید تحت‌فشار قرار گیرند. ایران در واقع می‌خواهد این راه را نیز دنبال كند و اكنون نوبت آمریكا و اروپا است كه با راه‌حل بهتری وارد عمل شوند.