عیب ‌زدایی آری؛ عیب ‌جویی نه‏

"اللهم اجعل لی سعیی فیه مشکورا و ذنبی فیه مغفورا و عملی فیه مقبولا و عیبی فیه مستورا یا اسمع السامعین؛ خدایا کوششم را در این روز پاداش بده و گناهم را مورد بخشایش قرار بده و عمل …

"اللهم اجعل لی سعیی فیه مشکورا و ذنبی فیه مغفورا و عملی فیه مقبولا و عیبی فیه مستورا یا اسمع السامعین؛ خدایا کوششم را در این روز پاداش بده و گناهم را مورد بخشایش قرار بده و عمل مرا قبول کن و عیبم را بپوشان، ای شنواترین شنوایان"(دعای روز بیست و ششم ماه رمضان).‏

از جمله ویژگی های انسان مومن و متخلق به اخلاق حسنه، صفت عیب‌زدایی است. همه می‌دانند که عیب‌جویی از صفات زشت و ناپسند به شمار می‌رود ولی عیب‌زدایی از صفات بسیار خوب و پسندیده است، زیرا انسان در صورتی کامل می‌شود که عیوب خویش را برطرف سازد. شکی نیست که تمام افراد بشر جز معصومین (ع) از تقصیر یا قصور خالی نیستند. بنابراین تمام افراد باید درصدد عیب‌زدایی برآیند و این اقدام در صورتی امکان‌پذیر است که نخست انسان عیب‌های خود را بشناسد و به آن اعتراف داشته باشد زیرا تا انسان به عیوب و نواقص خویش آگاه و معترف نباشد، به چاره‌جویی برنمی خیزد.

انسان می تواند از سه راه به عیوب خویش واقف شود:

۱) مراقبه و محاسبه: یعنی اگر انسان مواظب اعمال و رفتار خویش باشد و خود را مورد محاسبه و حسابرسی قرار دهد بویژه اگر خویشتن را با معیارها و الگوهای مورد قبول صالحان و پارسایان مقایسه کند، چون خود را فاقد فضایل و کمالات آنها می‌بیند، به خوبی می‌تواند به عیوب خویش پی ببرد.

۲) عبرت گرفتن از رفتار و کردار افراد بداخلاق و بدکردار که به قول سعدی، لقمان را گفتند: "ادب از که آموختی؟ گفت: از بی‌ادبان"

۳) معاشرت با دوستان مخلص و صدیق که از نصیحت خیرخواهانه دریغ نداشته باشند و از روی خیرخواهی عیوب او را بدون تملق، تذکر دهند.

انسان عاقل همان‌طور که در مقاطع مختلف خود را به پزشک معالج عرضه می‌کند تا مبادا به بیماری پنهان و مزمنی دچار شود، در مسائل اخلاقی نیز باید به طبیب و معلم اخلاق مراجعه کند. آری دوستان واقعی و با ایمان می‌توانند در این مسیر بهترین راهنما برای او باشند و او را نسبت به بیماری یا بیماری‌های اخلاقی‌اش آگاه کنند تا هر چه زودتر درصدد معالجه برآید. امام کاظم (ع) می‌فرمایند: "سعی کنید اوقات شبانه‌روز خود را به چهار قسمت تقسیم کنید: یک قسمت برای عبادت و خلوت با خدا. یک قسمت برای تامین معاش و تحصیل هزینه زندگی، قسمتی برای رفت و آمد و معاشرت با برادران مورد اعتمادی که شما را به عیوبتان آگاه می‌سازند و قلبا نسبت به شما خلوص و صفا دارند و ساعتی را نیز برای تفریح و لذایذ مشروع خود اختصاص دهید و به وسیله این ساعت (ساعت استراحت) می‌توانید خود را برای ساعات دیگر آماده کنید".‏

پس کسی که می خواهد به خطاهای خود پی ببرد و از گفتار و کردار ناپسند خویش آگ اه گردد باید از کسانی که نسبت به او صفا و صمیمیت دارند تقاضا کند تا نقاط ضعف وی را یادآوری کنند.

علی مهدوی