به دندان های تان استرس وارد نکنید

چند نکته مهم درباره درمان های ارتودنسی

خیلی از آنهایی که دندان‌های نامنظمی دارند دوست دارند زود دندان‌های‌شان مرتب شود ولی در درمان‌های ارتودنسی که برای رفع مشکل بی‌نظمی دندان‌ها انجام می‌شود، هنوز روشی که بتواند این مشکل را سریع از بین ببرد وجود ندارد. اگرچه با تلفیق درمان‌های جراحی و ارتودنسی توسط جراح که به‌صورت برش‌های عمودی روی لثه و استخوان آرواره در بین دندان‌هاست و می‌تواند تمامی دندان‌ها و یا تعدادی از آن‌ها را دربرگیرد و نصب دستگاه‌های ارتودنسی، می‌توان سرعت درمان‌ را بیشتر و طول درمان را کمتر کرد...

پس از گذشت حدود ۲۰ سال یا بیشتر از ابداع این روش، هنوز این شیوه درمانی به شکل متداول و مرسوم در نیامده است.

به‌طورکلی مدت درمان‌های ارتودنسی و یا بهتر بگویم سرعت حرکت دندان‌ها به تراکم (سختی) استخوان بیمار، میزان تحلیل و تشکیل استخوان، سن و جنس بیمار، نوع و شیوه درمانی بستگی دارد. مثلا ممکن است در یک نفر طول مدت درمان ۱سال و در دیگری که همان مشکل را داراست، به ۵/۱ تا ۲ سال افزایش یابد. به‌طورکلی در ارتودنسی سریع، تمام عوارض حین و بعد از جراحی مانند از دست دادن عملکرد صحیح، درد، التهاب، صدمه به ریشه دندان و از طرفی ثبات دندان‌ها بعد از درمان، هنوز به طور دقیق مورد بررسی قرار نگرفته است. سرعت مناسب برای حرکت دندان‌ها از یک ناحیه به ناحیه دیگر در دهان، حداکثر یک میلی‌متر در هر ماه است که بستگی به عوامل زیادی مانند سن و جنس بیمار و... دارد. مثلا طول مدت درمان در بیماران کم‌سن کمتر از افراد مسن است و یا در خانم‌ها کمتر از آقایان است.

● از دندان‌درد نترسید

همیشه یک علامت هشداردهنده برای هر عملکرد غیرمعمول و ناصحیح در بدن به نام «درد» وجود دارد. معمولا نیروهای زیاد باعث درد دایمی و بیش از حد معمول می‌شوند. منظور از حد معمول این است که اغلب بیماران در روزهای اول درمان و یا در طول درمان ارتودنسی، در ناحیه دندان‌ها مقداری درد دارند که این دردها معمولا زود از بین می‌روند و بیمار به نیروهای وارده توسط دستگاه‌های ارتودنسی عادت می‌کند، به طوری که تا پایان درمان احساس درد نخواهد داشت. به‌طورکلی ممکن است بیماران در روزهای اول این درد را هنگام جویدن غذا احساس کنند که بعد از چند روز کم شده و از بین می‌رود. نکته مهم این است که در این مرحله بیمار نباید از عمل جویدن خودداری کند چون خود عمل جویدن باعث خون‌رسانی بیشتر به ریشه‌های دندان و کاهش درد می‌شود، طوری که در روزهای اول برای کاهش درد می‌توان جویدن آدامس را به بیمار توصیه کرد.

اگر نیروهای وارده خیلی زیاد باشد، می‌تواند باعث التهاب لثه، تخریب ریشه دندان، تخریب استخوان آرواره، لقی بیش از حد دندان‌ها و حتی از دست دادن دندان‌ها شود. یکی دیگر از علایم نیروی زیاد، لقی بیش از حد معمول دندان‌هاست.

● از لقی دندان نترسید

اصولا لقی دندان‌ها در حین درمان ارتودنسی، امری طبیعی و عادی است چون در ارتودنسی، دندان باید میزانی از لقی را به دست آورد تا بعد بتواند حرکت کند، البته این لقی، بسیار کم و توسط بیمار قابل احساس است. لقی دندان در حد طبیعی، به طور قطع بعد از درآوردن دستگاه‌های ارتودنسی از بین می‌رود و بیمار نباید از این موضوع ناراحت باشد. اگر لقی دندان‌ها حداکثر دو هفته تا یک ماه بعد از ارتودنسی باقی بماند، امری غیرطبیعی است و بیمار باید برای ارزیابی بیشتر به دندانپزشک متخصص خود مراجعه کند.

دندان‌پزشک عمومی یا متخصص؟ارتودنسی بر اساس نوع دندان، متفاوت است. منظور من دندان‌های شیری، دندان‌های مختلط (هنگامی که کودک در دهان ترکیبی از دندان‌های شیری و دایمی دارد که معمولا بین سنین ۷ تا ۱۴ سالگی است) و دندان‌های دایمی است. هدف من از این تقسیم‌بندی این است که بسیاری از درمان‌های ارتودنسی برای دندان‌های مختلط می‌تواند توسط دندانپزشک عمومی انجام گیرد، اما بیمارانی که نیاز به ارتودنسی ثابت دارند، بهتر است به متخصصان ارتودنسی مراجعه کنند.

مشکلی که هم‌اکنون در جامعه وجود دارد، عدم تمایز بین این دو گروه یعنی دندانپزشک عمومی و متخصصان ارتودنسی است چون بسیاری از بیماران با دیدن کلمه ارتودنسی روی تابلو و یا سربرگ دندانپزشک عمومی فکر می‌کنند که آن دندانپزشک، متخصص ارتودنسی است.

البته این به آن معنی نیست که همکاران محترم دندانپزشک عمومی نباید کاری در این زمینه انجام دهند. آنها در مراحل درمانی اولیه می‌توانند کمک شایانی برای کاهش مشکلاتی که ممکن است در آینده برای کودک پیش بیاید، انجام دهند و حداقل کاری که می‌توانند، انجام دهند، این است که در صورت تشخیص به موقع مشکل، آن را به متخصص ارتودنسی ارجاع دهند تا هم مدت زمان درمان و هم هزینه درمان و از همه بهتر عواقب احتمالی درمان‌های پیچیده اعم از درد، تحلیل ریشه، استخوان و... کاهش یابد.

دکتر فریبرز امینی

مدیر گروه ارتودنسی دانشکده دندانپزشکی دانشگاه آزاد تهران