تأثیر ازدواج بر سلامت

نگاهی به نتایج برخی از مهم ترین تحقیقات درباره ازدواج و طلاق

آیا ازدواج به حفظ سلامت شما کمک می‌کند یا فشارهای ناشی از آن از طول عمر شما می‌کاهد؟ طلاق چه اثری بر سلامتی جسمی زوج‌ها دارد این پرسش‌ها مدت‌هاست که توجه پژوهشگران را به خود معطوف کرده است... بررسی رابطه ازدواج و سلامت موضوعی است که از سال‌ها قبل نظر پژوهشگران را به خود جلب کرده بود. یکی از اولین دانشمندانی که به بررسی علمی این رابطه پرداخت، ویلیام فار، متخصص همه‌گیری‌شناسی بریتانیایی بود که در سال ۱۸۳۵ بررسی‌ای را در فرانسه آغاز کرد که نامش را «وضعیت ازدواجی» مردم فرانسه گذاشت.

او جمعیت بزرگسال را به ۳ گروه تقسیم کرد: «ازدواج‌کرده‌ها» شامل همسران؛ «مجردها» شامل «پسران ازدواج‌نکرده» و «دختران خانه‌مانده» که هرگز ازدواج نکرده بودند و نهایتا «بیوه‌ها» که مرگ همسرشان را تجربه کرده‌اند. فار با استفاده از سوابق تولد، مرگ و ازدواج به تجزیه و تحلیل میزان‌های نسبی مرگ‌و‌میر در گروه‌های سنی گوناگون پرداخت. این کار‌ یک بررسی راهگشا بود و به استقرار رشته «آمار پزشکی» کمک کرد، نشان داد افراد ازدواج‌نکرده «با نسبتی بیشتر» نسبت به هم ر‌دیفان ازدواج‌کرده‌شان می‌میرند. همچنین فار دریافت که افراد بیوه‌شده بدترین وضعیت را از لحاظ سلامت دارند.

بررسی فار جزو اولین کارهای پژوهشی‌ای بود که بیانگر منافع بهداشتی ازدواج بود و نشان می‌داد که از دست دادن همسر، یک عامل خطرساز عمده برای مختل‌شدن سلامت است. داده‌هایی که او به دست آورد نشان می‌داد که افراد ازدواج کرده زندگی‌های طولانی‌تر و سالم‌تری دارند.

● بررسی‌های معاصر درباره ازدواج و سلامت

با اینکه بررسی فار دیگر با واقعیت‌های اجتماعی دنیای امروز چندان تطبیق نمی‌کند، به عنوان نمونه او گروهی برای افراد مطلقه در نظر نگرفته بود، ‌اما به نظر می‌رسد یافته‌های او درباره سودمندی‌های ازدواج از لحاظ سلامتی همچنان به قوت خود باقی است. البته منتقدان هشدار می‌‌دهند که باید درباره وجود رابطه سببی میان ازدواج و سلامت احتیاط به خرج داد. (سلامتی بهتر در میان افراد ازدواج‌کرده گاهی صرفا بیانگر این حقیقت است که اصولا افراد سالم با احتمال بیشتری ممکن است ازدواج کنند.) اما در طول ۱۵۰ سالی که از زمان بررسی فار می‌گذرد، دانشمندان به ثبت شواهد درباره «سودمندی ازدواج» ادامه‌ داده‌اند؛ این حقیقت که افراد ازدواج‌کرده به طور میانگین سالم‌تر‌ند و نسبت به افراد ازدواج‌نکرده طول عمر بیشتری دارند.

پژوهش‌های جدید به طور فزاینده‌ای دیدگاهی متعادل‌تر از به اصطلاح مزایای ازدواج را ارائه می‌کنند. به عنوان نمونه چند بررسی جدید، نشان می‌دهند که منافع ازدواج به مواردی که در آنها روابط زن و شوهر دچار مشکل است، گسترش پیدا نمی‌کند و برعکس افراد دچار اختلاف زناشویی نسبت به افرادی که اصلا ازدواج نکرده‌اند، وضعیت سلامت بدتری خواهند داشت. یک بررسی‌ اخیر دیگر حاکی از آن است که ازدواج تحت استرس می‌تواند به همان اندازه سیگار کشیدن مرتب برای قلب بد باشد و اینکه همه این پژوهش‌ها حاکی از آن است که گرچه پژوهش فار در یک قرن و نیم پیش درباره «وضعیت ازدواجی» ما را در مسیر درست هدایت کرده، اما در اهمیت نهاد ازدواج اغراق کرده و در مقابل کیفیت و خصوصیت خود ازدواج را دست‌کم گرفته است. به نظر می‌رسد صرف ازدواج کردن برای محافظت از سلامتی فرد کافی نیست. حتی هنگامی که درباره سودمندی‌های ازدواج صحبت می?شود باید میان روابط «سالم» و روابط «ناسالم» تمایز قائل شد.

● ازدواجی که به پژوهش درباره ازدواج انجامید

برخی از جالب‌‌توجه‌ترین پژوهش‌ها درباره رابطه میان ازدواج و سلامت را ۲ نفر از پژوهشگران کالج پزشکی دانشگاه ایالتی اوهایو انجام داده‌اند. این ۲ نفر، رونالد گلازر و جین کیکولت- گلازر، متناسب با موضوع تحقیق‌شان خودشان با یکدیگر ازدواج کرده بودند.

همکاری دانشگاهی گلازر و کیکولت- گلازر در یک برخورد اتفاقی در یک پیک‌نیک دانشگاهی در اکتبر ۱۹۷۸ در خوابگاه دانشگاه ایالتی اوهایو آغاز شد. گلازر که ایمنی‌شناس و ویروس‌‌شناس بود، چشمش به زنی جذاب افتاد که با اعضای گروه دانشکده روان‌پزشکی ایستاده بود و بعد دریافت که او استادیار جدید این بخش است. همین دیدار کوتاه نهایتا به ازدواج آنها در ژانویه ۱۹۸۰ انجامید. این ازدواج چیزی بیش از عشق به بار آورد. این ۲ دانشمند که جذب کار یکدیگر شده بودند، موقع خوردن غذا یا هنگام دویدن با یکدیگر به بحث می‌پرداختند. گلازر پیشنهاد کرد به طور حرفه‌ای با یکدیگر همکاری کنند، اما یافتن حوزه مشترکی بین این دو کار مشکلی بود؛ گلازر ایمنی‌شناسی و ویروس‌شناسی خوانده بود؛ اما گلازر- کیکولت روان‌شناس بالینی بود و در زمینه جرأت‌ورزی و سایر مسایل رفتاری کار می‌کرد. اما خانم کیکولت- گلازر اوایل دهه ۱۹۸۰ به کتابی در حوزه تازه در حال ظهور، «ایمنی‌شناسی عصبی‌روانی» برخورد که به رابطه میان رفتار، ‌دستگاه ایمنی، دستگاه هورمون‌های درون‌ریز، مغز و دستگاه عصبی می‌پرداخت. این زوج از یافتن دانشی که در محل تلاقی رشته‌های کاری‌شان قرار داشت، به شوق آمدند.

آنها در این اولین پژوهش‌شان قصد داشتند اثر استرس روانی را بر دستگاه ایمنی اندازه بگیرند. گلازرها تصمیم گرفتند به بررسی اثرات استرس بر گروهی از دانشجویان پزشکی که تحت فشار تحصیلی قرار داشتند،‌ بپردازند. آنها نمونه‌های خون را از گروهی از دانشجویان در ابتدای یک نیمسال درسی و سپس در میانه امتحانات نهایی گرفتند. و دریافتندکه استرس زمان امتحانات به طور قابل‌توجهی پاسخ ایمنی دانشجویان را تضعیف می‌کند: دانشجویان پزشکی در زمان امتحانات کاهش قابل‌توجهی در شمار سلول‌های به اصطلاح «کشنده طبیعی» -نوعی از سلول‌های سفید خون که با ویروس‌ها مقابله می‌کنند و به بدن در مقابله با سرطان یاری می‌رسانند- نشان می‌دادند.

● تاثیر اختلافات زناشویی بر دستگاه ایمنی

گلازرها در دومین همکاری‌شان توجه‌شان را به اختلافات خانوادگی معطوف کردند. آنها می‌خواستند بدانند نقش روابط میان فردی در سلامت چیست و استرس‌های ازدواج، مانند استرس تحصیلی، می‌تواند منشأ ایجاد فشار روانی مزمن باشد یا نه. آنها برای این بررسی ۷۶ زن داوطلب را گرد آوردند که نیمی از آنها ازدواج‌کرده بودند نیم دیگر آنها یا در حال متارکه بودند یا طلاق گرفته بودند. گلازرها می‌خواستند بدانند کدام یک از زنان ازدواج‌کرده در روابط‌شان با همسرشان دچار مشکل هستند و نیز اینکه کدام یک از زنان متارکه‌کرده یا طلاق‌گرفته از شوهران‌شان از لحاظ عاطفی با بیشترین فشار مواجه هستند.

آنها برای این کار از« مقیاس‌های کیفیت ازدواج»، انواع پرسشنامه‌هایی که از زوج‌ها درباره توافق یا عدم‌توافق‌شان در مورد جمله‌هایی مانند: «اگر مجبور بودم دوباره از اول شروع کنم، با همین شخص ازدواج می‌کردم» یا «ما اغلب کارهایمان را با هم انجام می‌دهیم»، استفاده کردند. آنها در مرحله بعد با استفاده از آزمایش خون و پیگیری میزان‌های تولید آنتی‌بادی‌ (پادتن) و سایر شاخص‌های قدرت ایمنی پاسخ‌های دستگاه ایمنی را اندازه‌گیری کردند. این نتایج نشان داد که زنانی که با شوهرانشان رابطه خوبی ندارند و زنانی که در متارکه عاطفی با شوهرانشان هستند، پاسخ‌های ایمنی ضعیف‌تری نسبت به زنانی نشان دادند که روابط بهتری با همسرانشان داشتند یا با رضایت از آنها طلاق گرفته بودند.

آنها همچنین کنجکاو بودند ‌استرس ازدواجی را که در طول یک دوره زمانی واقعی بر زوج‌ها وارد می‌شود، اندازه بگیرند. هنگامی که یک زوج در اختلافات زناشویی خصمانه‌ای درگیر شده‌اند، دقیقه به دقیقه و ساعت به ساعت بر آنها چه می‌گذرد؟ آنها برای بررسی این موضوع ۹۰ زوج تازه ازدواج‌کرده به ظاهر خوشحال را گردآوردند. از این زوج‌ها رگ گرفته شده بود تا بتوانند نمونه خون آنها را در فواصل منظم اندازه بگیرند و زن و شوهر روبه‌روی هم نشانده شده بودند. پژوهشگران که پشت پرده‌ای مخفی بودند، زوج‌ها را روی مونیتور ویدیویی تحت نظارت داشتند و پرستاران نمونه‌های خون را می‌گرفتند.

مشارکت‌کنندگان در این آزمایش همان‌طور که به انجام این کار ترغیب شده بودند، به بحث در مورد حساس‌ترین اختلافات ازدواج‌شان، مانند کارهای خانه، روابط زناشویی یا مداخله از جانب مادرشوهرها یا مادرزن‌ها پرداختند. گلازر که اکنون رییس موسسه پژوهش پزشکی رفتاری است، می‌گوید: «فکر نمی‌کردیم در یک موقعیت آزمایشی این زوج‌ها احساسات‌شان را نسبت به هم بروز دهند. اما آنها این کار را انجام دادند.»

همان‌طور که انتظار می‌رفت زوج‌هایی که منفی‌ترین و خصمانه‌ترین رفتار را حین بحث درباره موضوعات مورد اختلاف‌شان بروز داده بودند، بیشترین کاهش در کارکرد دستگاه ایمنی را در دوره ۲۴ ساعته بررسی داشتند.

این داده‌ها، بیانگر آن بود که استرس مربوط به اختلافات زناشویی می‌تواند به شیوه‌ای قدرتمندی بر بدن اثر بگذارد، اما گروه پژوهشی گلازر هنوز باید ثابت می‌کردند که اختلافات ازدواجی اثر واقعا قابل‌توجه یا درازمدتی بر سلامتی دارد.

● تاثیر استرس ازدواج بر سلامت

کیکولت- گلازر به فکر انجام بررسی دیگری افتاد که استاندارد بالاتری در آن رعایت شود. او درباره ابزار عجیبی شنیده بود که همکاران متخصص پوستش به کار می‌برند: یک ساکشن پلاستیکی کوچک برای اینکه ۸تاول کوچک روی بازوی فرد به وجود آورد و امکان تحت نظر گرفتن پاسخ ایمنی را در محل‌ آنها پیدا کرد. پیشنهاد او این بود که از این وسیله تاول‌گذار استفاده شود تا سرعت یا کندی ترمیم زخم‌های جسمی میان زوج‌هایی که تحت میزان متفاوت استرس ازدواجی هستند،‌ مورد اندازه‌گیری قرار گیرد.

تجربه او دارای ۲ مرحله بود. ابتدا روی ساعدهای هر زوج با استفاده از این وسیله تاول ایجاد می‌شد و سپس از آنها خواسته می‌شد برای نیم ساعت با یکدیگر صحبت کنند: در یک جلسه زوج‌ها در مورد موضوعی که رفتار حمایت‌کننده همسران‌شان را برمی‌انگیخت، صحبت می‌‌کردند. روز دیگر پس از همان تاول‌گذاری‌ها روی ساعد، زوج‌ها موضوعاتی را برای بحث انتخاب می‌کردند که باعث بروز تعارض و تنش شود و سعی می‌کردند اختلاف‌شان را حل و فصل کنند.

نتایج قابل‌توجه بود. ترمیم‌ زخم‌ها پس از جلسه‌های واکسیناسیون که در آن زوج‌ها به مجادله می‌پرداختند، نسبت به جلساتی که در آن زوج‌ها به بحث درباره چیزی خوشایند مشغول می‌شدند، یک روز کامل بیشتر طول می‌کشید. میان زوج‌هایی که بالاترین میزان خصومت را در بحث‌ها نشان داده بودند‌، نسبت به زوج‌هایی که کمترین میزان خشم را در بحث‌هایشان بروز داده بودند، ترمیم زخم‌ها دو روز کامل بیشتر طول کشیده بود.

این نتایج توضیح‌دهنده یافته‌های حاکی از آن است که زوج‌هایی که ازدواج‌شان دچار مشکل شده، نسبت به زوج‌های شادمان‌تر به بیماری‌ها آسیب‌پذیرترند.

این نتایج همچنین ممکن است برای بیمارانی که برای مثال در انتظار بهبود محل برش جراحی‌شان هستند، کاربرد عملی داشته باشد. اما مهم‌تر از همه اینها، این بررسی شواهد قانع‌کننده‌ای را در اختیار می‌گذارد که منازعه خصمانه میان زن و شوهر تنها برای رابطه عاطفی آنها بد نیست، بلکه اثر عمیقی بر سلامت بدنی آنها نیز می‌گذارد.

کیکولت-گلازر می‌گوید: «درس کلی بهداشتی که از این موج جدید مقالات درباره رابطه سلامت و ازدواج می‌توان گرفت این است که زوج‌ها ابتدا باید رابطه مشکل‌دارشده‌شان را ترمیم کنند و مجادله بدون ابراز خصومت و تنفر را بیاموزند. اما اگر ادامه دادن به ازدواج به معنای زندگی در میانه تنفر مداوم از یکدیگر باشد، از دیدگاه سلامت،‌ بهتر است از شر این ازدواج خلاص شوید.»

● تاثیر طلاق بر سلامت

سال گذشته، ژورنال سلامت و رفتار اجتماعی بررسی‌ای را منتشر کرد که در آن سابقه ازدواج و سلامت حدود ۹هزار مرد و زن در دهه‌های ۵۰ و ۶۰ را مورد پیگیری قرار داده بود. این بررسی که بر اساس کار پژوهشگران دانشگاه شیکاگو انجام شده بود، ‌نشان داد هنگامی که افراد ازدواج‌کرده دوباره مجرد می‌شوند- به علت طلاق یا به علت مرگ همسر- به زوال سلامت جسمی دچار می‌شوند و شاید هرگز به طور کامل بهبود پیدا نکنند.

این مردان و زنان نسبت به آنهایی که هنوز در میانسالی به زندگی با اولین زن یا شوهرشان ادامه می‌دادند، ۲۰ درصد بیشتر دچار بیماری‌های مزمنی مانند دیابت و بیماری قلبی شده بودند. افراد طلاق‌گرفته یا بیوه‌شده همچنین پیری ناخوشایندتر ومشکلات بیشتری حین بالا و پایین رفتن از پله‌ها یا پیاده‌روی در مسافت‌های طولانی داشتند.

لیندا جی وایت، جامعه‌شناس دانشگاه شیکاگو و یکی از پژوهشگران در این بررسی می‌گوید: «معنای این یافته‌ها این نیست که افراد را ترغیب کنیم به ازدواجی که واقعا باعث بدبختی آنها شده، ادامه دهند. اما زن و شوهر باید سخت‌تر تلاش کنند تا وضع ازدواج‌شان را بهبود بخشند.»

وایت می‌گوید: «داده‌های ما بیانگر این است که حتی برای مشکلات زناشویی که به نظر جزئی می‌آیند، مداخله زودرس و سعی برای حل و فصل کردن آنها کاری عاقلانه است.»

منبع: NY Times

ترجمه: دکتر زهرا عباسپور