یك قصه برای یك شب, كتابی برای یك سال

«قصه های امشب» با هدف انتقال فرهنگ و عاطفه به واسطه قصه و قصه گویی و با توجه به این امر كه قصه ذهنیت كودك را گسترش می دهد و سبب پرورش تخیل او می شود, گردآوری شده در حقیقت قصه های امشب با توجه به زنده ساختن سنت قصه گویی و به كارگیری تصاویر فوق العاده مجموعه موفقی است كه بسیاری از داستان های آن افسانه های دست كاری شده اند

● مروری بر كتاب «قصه های امشب»

«بچه های عزیز و پدرومادرهای مهربون، اون قدیما پدر و مادرها و مادربزرگ ها و پدربزرگ ها شب ها كه می شد برای بچه ها هر شب قصه می گفتند. این قصه ها افسانه هایی بودن كه رویاهای قشنگ ما را می ساختن، برای ما تكرار این قصه ها خاطرات شیرین گذشته را به یاد می آره. این قصه ها فقط یه قصه نبود، نوازش و گرمای آغوش اون بزرگترها هم بود. این قصه ها فقط یه قصه نبود یه قوت قلب برای شب های توفانی بود. این قصه ها یك بغل محبت بود برای هر شب. این قصه ها یك سرپناه بود برای رویاها. بیاییم قصه امشب رو تكرار كنیم به خاطر...» پشت جلد كتاب «قصه های امشب» با مخاطب قرار دادن بچه ها برای خواندن قصه ها آنها را تشویق می كند تا به نوعی قصه شنیدن را هم تجربه كنند. قصه خوانی و سنت شفاهی قصه گویی امروزه با توجه به رسانه های جمعی و مشغله والدین روز به روز رنگ می بازد؛ در حالی كه قصه گویی می تواند صمیمیت میان قصه گو و مخاطب را فراهم سازد. ۱۲ جلد قصه های امشب هر یك به یكی از ماه های سال اختصاص داده شده و مشتمل بر افسانه های جهان است و اسدالله شعبانی آنها را روایت كرده و به گونه ای در این افسانه ها دست برده تا با پایانی شاد و قابل پذیرش در فرهنگ ایرانی باشد. شعبانی در حقیقت نگرش خود را به گونه ای وارد این افسانه ها كرده و قصد داشته تا پیام های انسانی را پررنگ تر كند، البته برخی از این افسانه ها هم تالیف خود او است.

«قصه های امشب» با هدف انتقال فرهنگ و عاطفه به واسطه قصه و قصه گویی و با توجه به این امر كه قصه ذهنیت كودك را گسترش می دهد و سبب پرورش تخیل او می شود، گردآوری شده. در حقیقت قصه های امشب با توجه به زنده ساختن سنت قصه گویی و به كارگیری تصاویر فوق العاده مجموعه موفقی است كه بسیاری از داستان های آن افسانه های دست كاری شده اند. اما یكی از موفقیت های قابل ذكر در این كتاب جمع آوری گروهی از تصویرگران است كه به خلق تصاویری به یادماندنی با كیفیتی بالا دست زده اند. در حقیقت ارزش نهادن به مخاطب و دید بصری او یكی دیگر از نكات ارزنده این مجموعه محسوب می شود به گونه ای كه ۳۶۵ داستان به وسیله یكصد تصویرگر برجسته سبب شده تا تنوع تصاویر در سبك ها و شیوه های مختلف مجموعه ای متنوع را ایجاد كند. در هر مجموعه حداقل ۱۵ تصویرگر مسئولیت این كار را بر عهده داشته اند و در حقیقت این كتاب اولین مجموعه ای است كه اینگونه تنوع تصویرگری و قصه را یك جا و به صورتی نفیس جمع آوری كرده است كه با تقویت دید كودك سبب تقویت و ارتقای دید بصری او می شود. از طرف دیگر بخش گرافیك و صفحه آرایی كتاب از نكات مهم دیگری است كه در این مجموعه به آن اهمیت داده شده است. صفحه آرایی، تنوع و كیفیت و چاپ تصاویر و رنگ ها سبب ارتباط بیشتر مخاطب و جذب بیشتر و بهتر او به سمت داستان خواهد شد كه به ارزش كتاب افزوده است.

اما نكته اینجا است كه این افسانه های سفر كرده میان اقوام گوناگون به گونه ای جدید با گزینش و بازنویسی و حتی بازآفرینی روایت شده اند. البته در افسانه های شناخته شده چون شنل قرمزی، جك و لوبیای سحرآمیز، سیندرلا و زیبای خفته و... تغییرات كمتری به چشم می خورد. اما در برخی افسانه های ناشناخته تغییرات بیشتری انجام گرفته است و گاه روایت آن و شكل و خط داستانی تغییر یافته است.

به عنوان مثال در افسانه «جان و زن جادوگر» كه با نام «جان چاقالو» آمده است، پسر شكمویی توسط زن جادوگر ربوده می شود و جادوگر او را به داخل دیگ آب جوش می اندازد و او را می خورد. اما در این مجموعه با استفاده از بازی كلامی و نثر آهنگین و پرداخت جدید تغییراتی ایجاد شده تا مناسب كودك شناخته شود و در انتها جان چاقالو می تواند از دست جادوگر فرار كند و موفق شود به خوراكی های مورد علاقه اش هم دست پیدا كند.

از طرف دیگر نویسنده تلاش خود را بر این اساس قرار داده است تا عناصر فرهنگ ایرانی و زبان فارسی را در این افسانه ها نمایش دهد. بنابراین نثر ساده تر و تا حد ممكن آهنگین را در سرتاسر نوشته ها به كار گرفته است و گاه گوشه هایی را به نظم درآورده تا گیرایی و تنوع لازم را به افسانه بدهد (مانند افسانه موش و گربه). رسیدن به پیروزی و ساختن، آفریدن و وفاداری در روایت ها گنجانده شده و به دلیل آشنایی شعبانی با زبان كودك، روایت ها با زبانی ساده و یك دست و بی تكلف بیان شده است. از دیگر موارد قابل تامل آنكه انتخاب ۳۶۵ قصه سبب شده تا هیچ شبی از قصه بی نصیب نماند و با هر نوع مشغله ای بتوان یك قصه را برای یك شب كودك اختصاص داد. اما نكته ای كه گاه سبب خرده گیری از اثر می شود این است كه این متن ها به صورت ترجمه شده در اختیار شعبانی قرار گرفته و از زبان انگلیسی برگردانده شده و باید توجه داشت كه از برخی از این افسانه ها از جمله آثار اندرسن ترجمه های گوناگونی به زبان انگلیسی موجود است و اعتبار نسخه خود باید مورد توجه قرار گیرد اما چون این كتاب جنبه روایت گونه و بازآفرینی را مدنظر قرار داده این نكته قابل چشم پوشی است. در هر حال این كتاب با قرار دادن روایت های داستانی مناسب كودك در كنار تصاویر جذاب و چشم نواز توانسته به صورت مجموعه ای موفق ارائه شود كه در پایان هر كتاب كه در حقیقت پایان یكی از ماه های سال است راز و نیازی هم با خدای خود داشته باشد: «ماه آبان هوا دیگر گرم نیست، خدایا به همه بچه ها سرپناهی بده با گرمای مهربونی آدما. خدایا مامان و بابا هر شب پیش ما باشند.

خدایا دوستت دارم. دوست ام داشته باش

خدای مهربون شب بخیر، خوابای خوب ببینی برای ما.»

این مجموعه توسط نشر ویدا و نشر هگمتان به عنوان اولین تجربه این دو ناشر در حوزه كودك و برای گروه سنی الف و ب به صورت مشترك انجام گرفته است.

نلی محجوب