خراسان رضوی

سرزمین سبوهای ریخته

استان پهناور خراسان با ساختار گوناگون و کهن زمین شناسی، اقلیم متنوع و جاذب و موقعیت ویژه جغرافیایی، بی‌گمان از قدیمی ترین دوران حیات، بستر فعالیت‌های بشری، بستر فعالیت های معیشتی، بازرگانی و نظامی بوده است. به دلیل همین موقعیت خاص، کهن ترین ، معروفترین و طولانی ترین راه ارتباطی بین شرق و غرب یعنی «جاده تاریخی ابریشم» از طریق خراسان، شرق را به غرب مرتبط می سازد.

خراسان در سرآغاز دوران تاریخی ایران با ورود اقوام «آریایی» به فلات ایران پیوند می خورد . در این واقعه که در آغاز هزاره اول قبل از میلاد اتفاق افتاد ، آریایی های تازه وارد از طریق خراسان به سمت نجد ایران پیش رفتند و بخش اعظم آنها در خراسان و سیستان مستقر شدند. شاید به همین دلیل است که عمده حوادث آغاز تاریخ ایرانیان که در دو منبع «اوستا» و «شاهنامه فردوسی» ذکر شده است در مشرق ایران و در واقع در خراسان بزرگ رخ می دهد .

خراسان رضوی با مراکز جمعیتی کهن چون طوس، نیشابور و سبزوار از قدمت تاریخی برخوردار است به گونه ای که تا قبل از اسلام و سپس قرون اخیر از مهمترین مراکز تأثیر گذار در تاریخ و فرهنگ ایران زمین بوده است.

● مکان های دیدنی و تاریخی

خراسان رضوی هرچند از جاذبه‌های بسیار زیاد برخوردار است اما وجود مرقد مطهر آقا علی‌ابن موسی‌الرضا(ع) بزرگترین انگیزه سفر به این استان است. وجود بارگاه روحانی و ملکوتی رضوی باعث شده که هرساله میلیون ها نفر از داخل و صدها هزار نفر از خارج از کشور به این استان و شهر مقدس مشهد سفر کنند.

● حرم مطهر حضرت امام رضا(ع) و مجموعه‌ آستان قدس رضوی

مجموعه‌ با شکوه حرم مطهر رضوی، شامل صحن، ایوان‌ها، رواق، موزه غنی و کتابخانه مرکزی آستان قدس است. این مجموعه معماری مشتمل بر چهار ایوان مرتفع به نام های ایوان عباسی، ایوان طلا، شرقی یا نقاره خانه و ایوان غربی و پنج صحن انقلاب، آزادی، امام خمینی (ره)، جمهوری اسلامی و قدس است.

کاشیکاری زیبای دوره سلجوقی مزین به آیات کریمه و احادیث شریف جلوه خاصی به مجموعه بخشیده و تمامی قسمت فوقانی دیوارها و سقف زیر گنبد با مقرنس‌های آینه‌کاری شده تزئین شده است.

از دیگر آثار باشکوه داخلی حرم می‌توان به سه محراب زیبا مربوط به قرن ۷ هجری و ضریح زراندود بر روی مضجع امام رضا (ع) اشاره کرد. همچنین این مجموعه معماری دارای ۲۴ رواق است که رواق‌های دارالحفاظ، دارالسیاره، دارالسعاده، دارالذکر، دارالسرور و دارالعزه از آن جمله‌اند. حرم مطهر رضوی یکی از جامع ترین و زیباترین ابنیه جهان اسلام و دایره‌المعارف کاملی از هنر معماری، کاشیکاری، آینه‌کاری‌، مقرنس و گچبری دوره‌های مختلف اسلامی است.

● طرقبه و شاندیز

طرقبه و شاندیز بعد از مشهد مهمترین شهرستان های توریستی و گردشگری استان خراسان رضوی محسوب می‌شوند.

شهر شاندیز نیز به عنوان اولین منطقه بین المللی نمونه گردشگری ایران در سال ۱۳۸۴ توسط دولت برگزیده شده است . سوغات این شهرستان صنایع دستی، پوستین دوزی و شیشلیک است.ارتفاعات مهم بینالود در جنوب این شهرستان قرار دارد. این شهرستان دارای مراکز متعدد تفریحی پذیرایی، اقامتی و رفاهی است. شهر طرقبه که اکنون یکی از شهرهای استان خراسان رضوی به شمار می‌آید، از جمله آبادی‌های بزرگ طوس قدیم بوده که در میان دره‌های سرسبز رشته‌کوه بینالود واقع شده است. این شهر دارای مراکز متعدد توریستی و گردشگری است و در کنار شاندیز از مراکز مهم توریستی استان خراسان به شمار می‌رود.

● کوهسنگی

وجود دو کوه سنگی در دامنه کوه های جنوب مشهد چشم انداز زیبایی را به وجود آورده است. امروزه این مکان به شهر مشهد پیوند خورده و تبدیل به مکانی جهت تفریح و سرگرمی مردم شده است. امروزه با توسعه فضای سبز، ایجاد رستوران ها و مغازه های متنوع صنایع دستی در اطراف آن یکی از مهم ترین مراکز تفریحی به شمار می‌آید. در بیشتر مغازه های اطراف کوهسنگی ظروف و مجسمه های سنگی ساخته شده از سنگ همین کوه عرضه می شود.

● بند گلستان

در دامنه شمالی رشته کوه بینالود واقع در غرب و جنوب غرب شهرستان مشهد دره‏های با صفا و سرسبزی وجود دارد. دره‏های زیبای مایان، دهبار و جاغرق در بخش طرقبه با باغ های میوه فراوان از جمله این دره‏ها است.

بند گلستان در حدود ۸ کیلومتری غرب مشهد و ۵ کیلومتری شمال شرق طرقبه بر روی رودخانه گلستان احداث شده است. محل بند در انتهای روستای گلستان و در جایی انتخاب شده است که عرض دره تنگتر می‏شود و در دو طرف آن صخره‏های عظیمی وجود دارد. بعضی بنای بند را به میرزا شاهرخ بن امیر تیمور گورکانی نسبت داده‏اند و برخی بند را از بناهای گوهرشاد بیگم، زن میرزا شاهرخ می‏دانند و پاره‏ای گلستان را به نام کنیز گوهرشاد دانسته و قریه و بند گلستان را به او نسبت داده‏اند. بند گلستان در فصل بهار که به واسطه بارندگی، آب آن زیاد می‌شود. منظره بسیار جالب و زیبایی دارد.

● آرامگاه فردوسی

آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی طوسی در میان باغی مصفا در فاصله ۲۰ کیلومتری شمال شهر مشهد واقع شده است. در سال ۱۳۱۳ شمسی همزمان با برگزاری جشن هزاره فردوسی اولین بنای آرامگاه با طرح جدید افتتاح شد که به علت عدم رعایت اصول فنی نشست کرد و بعد از آن ساختمان فعلی که الهام گرفته از شیوه معماری هخامنشی بویژه آرامگاه کوروش بود ساخته شد. نمای بیرونی بنا شامل عناصر تزئینی هخامنشی بخصوص ستون ها و سرستون هاست و اشعاری که بر اضلاع چهارگانه بنا نگاشته شده از حکیم فردوسی و معرف اندیشه و شخصیت وی است.

بخش فوقانی بنا بصورت توخالی ساخته شده و فضای داخلی آن نیز علاوه بر الهام گرفتن از معماری دوره اشکانی شامل ۲۰ ستون مرمری در پائین و ۸ستون در بخش فوقانی است. در بخش هایی از آرامگاه نیز دیوارنگاره‌هایی از فریدون صدیقی نصب شده که نمایش صحنه هایی از روایات شاهنامه است.

● عمارت خورشید

کلات نادری به دستور نادرشاه جهت اقامت و خزانه برای جواهرات و غنایم در کلات ساخته شده ‌است . عمارت یا کاخ خورشید به دست معماران هندی که به اسارت گرفته شده بودند ساخته و با رسیدن خبر مرگ نادر نیمه تمام گذاشته شده است . البته امروزه به همت اداره میراث فرهنگی منطقه ترمیم و به یکی از قطب های گردشکری تبدیل شده است.عمارت خورشید عمارتی هشت ضلعی و سه طبقه است. دور تا دور بنا شامل هشت ایوان و دو ورودی است که به اندرونی ‌های متعدد وصل می‌ شود. نمای ساختمان با سنگ قهوه ا‌ی خوشرنگی تزئین و روی سنگ ‌ها ، حجاری‌ هایی از نقش گل و میوه ‌های گرمسیری ایجاد شده است .

● آرامگاه بابا لقمان

آرامگاه لقمان، بنایی عظیم وآجری در شهرستان سرخس است. این بنای آجری در فاصله بسیار کمی از مرز ایران و ترکمنستان قرار دارد و پس از هزار سال، هنوز ابهت وصلابت خود را حفظ کرده است.

این بنا آرامگاه منسوب به بابالقمان سرخسی، عارف مشهور سده ۴، شامل گنبدی دو پوشه آجری با ایوانی بلند است. همچنین نوار کمربند مانندی قسمت مدور گنبد را از دیواره آن که بر روی قاعده کثیرالاضلاعی قرار گرفته‌است، جدا می‌کند. در بدنه هر ضلع آن، روزنه‌ای برای روشنایی درون گنبد تعبیه شده و تزئینات گچی، گچبری و آجرکاری آن ممتاز است. درون طاق‌ها نیز مزین به نقوش هندسی لوزی شکل (برجسته و گود) است.

● دریاچه بزنگان

این دریاچه در بلندی‎های کپه‎داغ و در ۱۳۰ کیلومتری جاده مشهد - سرخس قرار دارد.

دریاچه بزنگان تنها آبگیر طبیعی است که در استان خراسان وجود دارد . این دریاچه دارای ویژگی های خاص بوده و از اهمیت علمی و تحقیقاتی بالایی برخوردار است که همه ساله در فصل‌های پائیز و زمستان و اوایل بهار زیستگاه بسیار مناسبی جهت زمستان گذرانی پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی است .

● آرامگاه عطار نیشابوری

آرامگاه شیخ فریدالدین عطار نیشابوری در محله باستانی شادیاخ نیشابور هر ساله پذیرای علاقه‌مندان به ادب و فرهنگ ایرانی است. آرامگاه عطار از بناهای دوره امیر علیشیر نوایی است و در سده نهم هجری ساخته شده است. بنای کنونی آرامگاه دارای هشت ضلع و گنبدی کاشیکاری شده و چهار در ورودی است. در نمای بیرونی آن چهار غرفه کاشیکاری شده تعبیه شده است و در وسط بقعه، قبر عطار و یک ستون هشت ترکی به ارتفاع ۳ متر وجود دارد.

● آرامگاه کمال‌الملک

آرامگاه کمال‌الملک بنایی است که در شهر نیشابور بر مزار کمال‌الملک ساخته شده است.این بنا کنار آرامگاه عطار نیشابوری و در باغی در محله کهن شادیاخ در شهر نیشابور ساخته‌شده‌ و در فاصله نزدیک به یک کیلومتر در سمت غرب آرامگاه خیام قرار گرفته‌است. تزئینات استفاده شده برای آرامگاه کمال الملک کاشی معرق است که نقوش آنها بسیار هنرمندانه بر روی سطوح منحنی نما بکار گرفته شده‌است.

● برج علی آباد

این بنا در روستای علی آباد در فاصله ۵ کیلومتری شمال جاده خلیل آباد به بردسکن قراردارد و بر روی قلعه ای به نام کوشک ساخته شده است و از دیدگاه معماری با برج رادکان در چناران قابل مقایسه است.

نمای خارجی بنا در پائین هشت ضلعی و بالاترین قسمت آن دارای گنبد مخروطی به صورت دو پیوسته است که ۴۸ نیم ستون به انضمام تزئینات هندسی از آجر و کاشی فیروزه ای زینت بخش آن شده است. ارتفاع گنبد ۲۷ متر ،محیط داخلی آن ۲۲ متر و محیط خارجی آن ۴۲ متر است. در سطح فوقانی میان حجره های طبقه دوم در داخل برج ،آثاری از گچبری‌های زیبا دیده می شود.

● باغ‌مزار

در قسمت شمال کاشمر در باغی به نام باغ‌مزار زیارتگاه سید حمزه فرزند حضرت موسی بن جعفر(ع) قرار دارد. ساختمان این مرقد دارای گنبدی مرتفع با کاشیکاری سبزرنگ و ایوان آیینه‌کاری شده و دو گلدسته بلند است. نمای درونی گنبد و اطراف رواق نیز آیینه‌کاری شده است.

سلاطین صفویه که خود را از اعقاب حمزه بن موسی(ع) می‌دانستند در آبادانی این مزار اهتمام خاصی داشتند. باغ مزار کاشمر دارای سروهای زیبا و باستانی است که گفته می‌شود هشتصد سال عمر دارند.