۳ دلیل برای برگزاری مناظره در تلویزیون

در سال های ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی ایران در صداوسیما مناظره هایی برگزار می شد که خاطره آن هنوز هم در اذهان باقی مانده است

در سال‌های ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی ایران در صداوسیما مناظره‌هایی برگزار می‌شد که خاطره آن هنوز هم در اذهان باقی مانده است. مناظره موافقان نظام جمهوری اسلامی با مخالفان آن که اکثر آنها از نیروهای چپ و مارکسیست‌های آن سال‌ها بودند. یکی از تصاویر به یاد ماندنی در تاریخ این مناظره‌ها جلسه‌ای با حضور نورالدین کیانوری از حزب توده و شهید دکتر بهشتی از حزب جمهوری اسلامی بود. در سال‌های بعد بنا به هر دلیلی کمتر به برگزاری مناظره‌ها بها داده می‌شد جز در موارد استثنایی. با تمام این اوصاف مناظره‌هایی که از سال ۸۸ به محاق رفته بود، این روزها دو مرتبه سر از رسانه ملی در آورده و حال پرسشی که می‌توان پرسید این است که چرا رسانه ملی این روزها مناظره برگزار می‌کند؟

● فضای رقابتی و امکان طرح انتقاد

یکی از مهم‌ترین دلایلی که برخی از فعالان رسانه‌ای و سیاسی به آن اشاره می‌کنند، این است که برگزاری مناظره‌ها در رسانه ملی به گونه‌ای آماده کردن فضا برای انتخابات سال آینده است. با این دیدگاه به نظر می‌رسد در سیاست‌های رسانه ملی مقوله‌ای با عنوان انتخابات، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و دست‌اندرکاران رسانه ملی می‌خواهند با ایجاد فضایی رقابتی و به وجود آوردن شرایطی برای شنیدن صداهای مختلف جامعه، زمینه‌ساز حضور حداکثری مردم در انتخابات ۱۳۹۲ باشند.

برگزاری مناظره‌های انتخاباتی در سال ۸۸ هم یکی از عوامل موثر در بالا رفتن میزان مشارکت عمومی در انتخابات بود. هرچند که برخی از سیاسیون همانند علی مطهری، طرح بعضی مسائل از سوی محمود احمدی‌نژاد را در حوادث پس از انتخابات تاثیرگذار ارزیابی کردند. البته در سال‌های گذشته برگزاری جلسات مناظره یکی از سنت‌های جامعه دانشجویی در دانشگاه‌های مختلف هم بوده است که اخیرا البته با محدودیت‌هایی مواجه بوده است. پس از انتخابات ۱۳۸۸ هم رسانه ملی مدتی به برگزاری مناظره‌هایی میان طیف‌های مختلف سیاسی مبادرت ورزید. هر چند که این برنامه‌ها به تدریج از تعریف اولیه خود دور شد و کم‌کم دو مهمان با یک تفکر در قاب تلویزیون حاضر می‌شدند و به بحث و تبادل نظر می‌پرداختند.

● تخیله روانی جامعه

یکی از نکات مهمی که در برگزاری هر مناظره‌ای نهفته است، موضوع اثر روانی صحبت‌های مطرح شده در آن جلسه خواهد بود. زمانی که طبقه‌ای یا قشری از یک جامعه منتقد فضای موجود باشند و در مقابل هیچ جایی برای بیان انتقاد خود نیابند، فشار روانی به آن بخش از اجتماع بیشتر و بیشتر خواهد شد. وقتی مجالی برای مخالفت نباشد، بخش‌هایی از جامعه ممکن است دچار سرخوردگی شود و چنین چیزی مشارکت عمومی را می‌تواند تحت تاثیر قرار دهد.

از دیگر سو، وقتی در یک مناظره و به ویژه در برنامه‌ای که از رسانه ملی پخش می‌شود صدایی مخالف و منتقد از وضع موجود شنیده می‌شود؛ در بسیاری از موارد موجب تخلیه روانی گروه‌های مختلف اجتماعی می‌شود. صرف برنده یا بازنده بودن دیگر در یک چنین مناظره‌ای مطرح نمی‌شود. گروه​های منتقد به خوبی در می‌یابند که می‌توانند حرف‌های خود را از یک تریبون رسمی بشنوند. به این ترتیب که زمینه‌هایی برای مشارکت تمامی گروه‌ها و افکار در عرصه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و بهبود شرایط جاری ایجاد می‌شود.

● باز شدن فضای سیاسی

برگزاری مناظره‌های سیاسی با حضور طیف‌ها و گروه‌های مختلف سیاسی بیش از پیش زمزمه‌هایی مبنی بر باز شدن فضای سیاسی کشور را به گوش می‌رساند. امسال سال آخر از ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد است.

شرایط سیاسی کشور پیچیده است، بعضی از تندروها کمر به مقابله با همه جناح‌های سیاسی منتقد بسته‌اند و بعضی از طیف‌ها در انزوا هستند. در این شرایط برگزاری مناظره‌ای در یازدهم آبان ماه با حضور ابراهیم اصغرزاده و حسین شریعتمداری، به نوعی نویدبخش ایجاد فضای مناسب در آستانه انتخابات بود. در مناظره‌های اخیر رسانه ملی شاه بیت مشترک، انتقاد از عملکرد دولت در سال‌های اخیر بوده است.

در پایان اما باید تاکید کرد که برگزاری مناظره‌های اخیر به هر دلیل توسط رسانه ملی صورت می‌گیرد و نتیجه آنها هر آنچه باشد، اگر با رعایت ملزومات حرفه‌ای برگزار شود، قطعا بیش از هر عمل دیگری می‌تواند به شفافیت امور و آگاه سازی ایرانیان کمک کند. از همین رو برگزاری مناظره توسط رسانه ملی ـ اگر باز هم از تعریف اولیه خود دور نشود ـ را باید به فال نیک گرفت.

دکتر حسینعلی افخمی

استاد ارتباطات