سندیكای كارگری خیاطان امیدوار به فعالیت دوباره

واژه های سندیكا و سندیكالیست اگرچه در ادبیات بعد از انقلاب و به خصوص در میان جوانان چندان آشنا نیست اما هستند نسلی كه با این واژه بزرگ شده اند برای آنها سندیكا و سندیكالیست چیزی فراتر از یك واژه است مفهومی كه سال ها با آن «حقوقی» را از كارفرمای خود طلب می كردند كه خود عنوان «حق» بر آن گذاشته بودند

واژه‌های سندیكا و سندیكالیست اگرچه در ادبیات بعد از انقلاب و به‌خصوص در میان جوانان چندان آشنا نیست اما هستند نسلی كه با این واژه بزرگ شده‌اند. برای آنها سندیكا و سندیكالیست چیزی فراتر از یك واژه است؛ مفهومی كه سال‌ها با آن «حقوقی» را از كارفرمای خود طلب می‌كردند كه خود عنوان «حق» بر آن گذاشته بودند.

حق و حقوقی كه بیشتر در افزایش حقوق، دستمزد، اضافه‌كار، برخورداری از بیمه و... خلاصه می‌شد.

سندیكاهای كارگری و كارفرمایی در کل جهان و در طول تاریخ همواره مرزها و منافع مشتركی داشته‌اند. در نقاطی هم پیش می‌آمد كه منافع متناقضی داشته باشند به‌خصوص جایی كه موضوع افزایش حقوق مطرح می‌شود. در این مورد جدال این دو گروه طولانی و مرزهای افتراقشان عریض‌تر و پهن‌تر می‌شود.

این گونه است كه تلاش سندیكالیست‌های كارگری برای دستیابی به حقوق بیشتر با واژه «مبارزه» چنان گره خورده است كه گاه از سندیكالیست‌ها به عنوان مبارزان نام برده می‌شود. اما این واژه در ادبیات مشترك بین‌المللی بر اجتماعات صنفی اطلاق می‌شود؛ واژه‌ای كه البته با تعاریفی اندك متفاوت در كشورهای مختلف همراه است؛ سندیكالیست (Cendicate)، سندیكاتو (Cendicatio) و سندیكانو (Cendicano) از جمله تفاوت‌های اندك زبانی واژه‌ای است كه عموما بار معنایی تشكل‌های اینچنینی را به دوش می‌كشند.

واژه‌ای كه در فرهنگ كار ایران به صورت سندیكا استفاده می‌شد، اما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، وزارت كار تغییراتی در آیین‌نامه‌های خود اعمال كرد به نحوی كه از واژه «انجمن صنفی» به جای سندیكا و در مرحله بعد از واژه «كانون» به جای «فدراسیون» و «كانون عالی» به جای كنفدراسیون استفاده شد. فدراسیون مجموعه‌ای از سندیكاهاست، كنفدراسیون مجموعه‌ای از فدراسیون‌های همگانی و در مراحل بعد، كانون و كانون عالی نیز همین مراتب را دارند.

اما در مقابل شوراهای اسلامی كار و انجمن‌های صنفی تشكل‌های نام آشنایی هستند كه در غیاب سندیكاها، به مرور و در دهه ۶۰ ایجاد شدند؛ نهادهایی كه گاه از دل كمیته‌های اعتصاب درآمدند. پس از پیروزی انقلاب و به‌تبع آن حضور مدیران جدید در راس مدیریتی كارخانه‌‌ها، قرار شد نمایندگان دولت و كارگران شوراهایی را تشكیل بدهند و این چنین بود كه نخست شورای انقلابی شكل گرفت و پس از آن شورای اسلامی كار. اما دو طبقه كارگر و كارفرما همواره و به تبع منافع مختلف در مبارزه نانوشته‌ای به سر می‌برند كه گروه نخست همواره برای گرفتن آنچه حق و حقوق بیشتر نام می‌نهد در تلاش است.

گفت‌وگو و مذاكره، مصالحه، رایزنی با كارفرما و مسوولان تاثیرگذار دولتی و گاه تجمعات اعتراض‌آمیز الگوهای تمرین‌شده این طبقه است. در دیگر سو گروهی تاثیرگذار بر نبض اقتصادی كشور حضور دارند كه در حساب و كتاب و میزان سود و زیان سالانه و بیلان كاری خود، دغدغه سود بیشتر را به پیروی ذات «كارفرمایی» به عنوان مهمترین مشغولیت پیگیری می‌كنند.

سندیكاها در حضور و رشد خود در كشور سه دوره مشخص را پشت سر گذاشتند: بعد از كودتای ۲۸ مرداد و شهریور ۱۳۲۰ كه فضای به وجود آمده از شرایط سیاسی و اجتماعی كشور تشكیل تشكل‌های مختلف را به دنبال داشت، دهه ۴۰ و رشد سندیكاهای مستقل و سال‌های دهه ۶۰ كه با خاموشی این تشكل‌ها همراه بود.

● سندیكای كارگری خیاطان تهران

سندیكای كارگری خیاطان تهران از جمله تشكل‌هایی است كه بعد از شهریور ۲۰ و در سال ۱۳۲۲ شكل گرفت، اما در دهه ۴۰ كه اوج حضور تشكل‌های مستقل بود و سندیكاها آرام آرام حضور خود را در جامعه پررنگ می‌كردند، این سندیكا نیز تاسیس مجدد شد تا جایی كه با تمام فراز و نشیب‌ها تا سال ۱۳۶۲ كه برای آخرین بار بسته شد، دو هزار كارت صادر كرده بود و حدود هزار نفر نیز حق عضویت پرداخت می‌كردند.

رضا كنگرانی‌فراهانی، عضو هیات‌مدیره آخرین دوره این سندیكا در این مورد می‌گوید: پس از بسته شدن سندیكا حدود یك سال پیگیر علت ابطال مجوز بودیم، حتی به دیوان عدالت اداری شكایت كردیم، با مسوولان مختلفی رایزنی كردیم و البته تنها جوابی كه دریافت كردیم قول مساعد برای پیگیری موضوع بود. پس از آن چند سالی مساله را مسكوت گذاشتیم تا اینكه از سال ۶۷ مجددا پیگیر بازگشایی مجدد سندیكا شدیم.

وی كه به عنوان عضو هیات بازگشایی این سندیكا به همراه ۳۰ نفر دیگر در تلاش برای بازگشایی مجدد تشكل خود است، می‌گوید: سندیكاهای كارگری براساس مبایعه‌نامه سازمان بین‌المللی كار (ILO) به رسمیت شناخته شده‌اند.

فراهانی در مورد علت بسته شدن سندیكا می‌گوید: زمانی سندیكاهای كارگری با گرایش‌های سیاسی متمایل به جناح چپ و حزب توده بودند اما همین تشكل‌ها بعدها به این نتیجه رسیدند كه سندیكاها برای آنكه بتوانند ماموریت واقعی خود یعنی پیگیری خواسته‌های صنفی‌شان را انجام دهند باید مستقل از احزاب باشند و شاید یكی از دلایل این نوع برخورد، گذشته تاریخی این سندیكاها باشد.

«سه جانبه‌گرایی» اصطلاحی است آشنا در ادبیات تشكل‌های كارگری و فراهانی نیز با استناد به این اصطلاح می‌گوید: سه‌جانبه‌گرایی یك تعریف بین‌المللی است به این معنا كه نمایندگان كارگران و كارفرماها بر سر حقوق اجتماعی، حقوق كار، حق تعطیلات، اضافه‌كار و... چانه‌زنی می‌كنند و در چانه‌زنی بین این دو در دو طرف میز، دولت‌ها نقش داور را دارند.

بنابراین ما از دولت می‌‌خواهیم با بازگشایی دوباره تشكل‌ ما موافقت كند. وی می‌گوید: در همه جای دنیا و در مورد نمایندگان صنف‌ها آنچه اهمیت دارد قابل اعتماد بودن برای اعضای خود صنف است و دولت‌ها فقط اینها را ثبت می‌كنند. اعضای بازگشایی مجدد سندیكای كارگری خیاطان تهران در حالی گرفتن مجوز فعالیت دوباره خود را جست‌وجو می‌كنند كه وزارت كار یك‌سالی است خبر از اصلاحیه قانون كار داده است و به دنبال نهایی كردن این اصلاحیه است؛ موضوعی كه فراهانی معتقد است حقوق كارگران را محدودتر خواهد كرد: به استناد فصل ۶ این قانون‌ها شوراهای اسلامی كار، انجمن‌های صنفی و نماینده كارگری را به عنوان تشكل داریم و در هر واحد صنفی نیز یك نوع از این تشكل‌ها می‌تواند ایجاد شود كه به نظر من این مورد نیاز به اصلاح دارد.

سندیكای كارگری خیاطان تهران از همان ابتدا تحت پوشش قرار گرفتن كارگران در بیمه تامین اجتماعی را مهمترین دغدغه خود قرار داده بود. فراهانی در مورد تلاش‌های این سندیكا در این مورد می‌گوید: ۹۹ درصد افراد صنف ما بیمه نیستند.

ما در مدت فعالیت‌مان تلاش كردیم تا كارگاه‌های كوچك خیاطی تحت پوشش بیمه قرار گیرند، كارگاه‌هایی كه به دلیل كوچك بودن آنها، كارفرما به راحتی می‌تواند بیمه كارگران حاضر در آنجا را نادیده بگیرد. مشكلی كه البته هنوز هم در مورد كارگاه‌های كوچك وجود دارد.

سندیكاهای كارگری خیاطان كه زمانی علاوه بر تهران، در مشهد، اصفهان و تبریز نیز فعالان بودند اكنون در تلاش مضاعف برای این هستند كه همه چیز را از نو شروع كنند، با تلاشی كه انبوهی از تجربیات گذشته – درست و غلط – را به همراه دارد و فراهانی امیدوار است این سندیكا دوباره مجوز بگیرد: نهادهای مدنی، تنظیم‌كننده روابط كار هستند. نمایندگان بخش‌های مختلف مردم با تشكل‌‌های خود می‌توانند با دولت ارتباط داشته باشند. در یك رابطه دوطرفه باید دم و بازدم وجود داشته باشد تا جامعه پویایی خود را حفظ كند، بنابراین من به آینده امیدوارم.

فیروزه اكبریان