یکشنبه, ۱۶ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 5 May, 2024
مجله ویستا

دین واحد و دو نسل متفاوت


دین واحد و دو نسل متفاوت

قرآن در موارد متعدد حكمت احكام را برای مردمان بیان می كند جایی كه می گوید نماز بخوانید دلایل آن را می گوید و موارد زیادی كه اشاره به آن در این فرصت كم امكان پذیر نیست بنابراین بخشی از راهكارهای ارایه دین به نسل جدید این است كه روش های آسیب زا را كنار گذاشته و روش های نو و مبتنی بر قرآن را پیشه كنیم

وقوع‌ انقلاب‌های‌ علمی‌، فنی‌ و حتی‌ سیاسی‌ در كنار تحولات‌ فرهنگی‌ و اقتصادی‌ و در نوردیده‌ شدن‌ مرزهای‌ جغرافیایی‌ خصوصاص در چند دهه‌ اخیر در ایران‌ همه‌ دست‌ به‌ دست‌ هم‌ دادند تا یك‌ مفهوم‌ نه‌ چندان‌ مطرح‌ در سالیان‌ پیشین‌ رخ‌ نماید: شكاف‌ بین‌ نسل‌ها.

فارغ‌ از اینكه‌ این‌ شكاف‌ آیا محمل‌ بیرونی‌ دارد یا اینكه‌ امری‌ انتزاعی‌ است‌، آیا اصلاً وجود دارد یا نه‌، ابعادش‌ چگونه‌ است‌، راه‌های‌ پر كردن‌ آن‌ كدامند، نتیجه‌ محتوم‌ آن‌ چیست‌؟ علت‌های‌ آن‌ كدامند و بسیاری‌ سوالات‌ دیگر، واضح‌ است‌ این‌ شكاف‌ بین‌ نسلی‌ در حال‌ تبدیل‌ شدن‌ به‌ گسست‌ در هویت‌ بین‌ نسل‌های‌ متفاوت‌ است‌. در این‌ معنا نسل‌ جدید در كلیه‌ عرصه‌ها حاضر به‌ پذیرش‌ روابط‌ و مناسبات‌، ساختارها، كاركردها، ارزش‌ها و حتی‌ هنجارهای‌ نسل‌ كهن‌ نیست‌. زیرا آنها را فاقد كارایی‌ برای‌ زندگی‌ خود دیده‌ و از طرفی‌ نبود منشا اؤرپذیری‌ دیگری‌ یا به‌ اصطلاح‌ گروه‌های‌ مرجع‌ مورد قبول‌ قاطبه‌ نسل‌ جدید او را دچار سراسیمگی‌ هویتی‌ و فرهنگی‌ می‌كند.

در این‌ میان‌ انفعال‌ فرهنگی‌ كاتالیزوری‌ مناسب‌ برای‌ پدیده‌ مخرب‌ هجوم‌ فرهنگ‌های‌ بیگانه‌ خواهد بود كه‌ هم‌ اینك‌ نشانه‌های‌ آن‌ نمایان‌ شده‌ است‌.

بطور مشخص معمولاً ارتباط‌ فرزندان‌ با والدینشان‌ را دلیل‌ آشكار این‌ مفهوم‌ می‌دانند. در خانواده‌ها معمولاً نوعی‌ اختلاف‌ نظر و تفاوت‌ نگرش‌ بین‌ فرزندان‌ و پدر و مادرها دیده‌ می‌شود كه‌ بخشی‌ از این‌ اختلاف‌ نظرها به‌ توقعات‌ دو طرف‌ برمی‌گردد كه‌ در نهایت‌ به‌ چالش‌ بین‌ دو طرف‌ ختم‌ می‌شود. این‌ پدیده‌ را نیز قرینه‌یی‌ برای‌ شكاف‌ نسل‌ها بر می‌شمارند.

سیر تحول‌ جامعه‌ و بشریت‌ همیشه‌ رو به‌ پیشرفت‌ بوده‌ و نسل‌ نو با نگاهی‌ آرمان‌گرایانه‌ به‌ جامعه‌ و مسائل‌ پیرامونش‌ می‌نگرد.

در نتیجه‌ راهكارهای‌ جدید را راحت‌ پذیرفته‌ و با آنها خو می‌گیرد. در حالی‌كه‌ نسل‌های‌ قبل‌ از او در مقطعی‌ قرار گرفته‌ كه‌ نگرشی‌ محافظه‌ كارانه‌ در رفتارش‌ شكل‌ گرفته‌ است‌ و خود به‌ خود نسلی‌ مدافع‌ محافظه‌كار و حافظ‌ همه‌ چیز لقب‌ می‌گیرد و نسل‌ جدید را در تقابل‌ خود می‌بیند. بحث‌ شكاف‌ یا تفاوت‌ها هم‌ از این‌ نقطه‌ آغاز می‌شود. البته‌ نباید هر تغییر صوری‌ در نسل‌ جدید را حمل‌ برشكاف‌ كرد. همچنین‌ نباید شكاف‌ را با تمایز دچار التقاط‌ كرد.

● شكاف‌های‌ دینی‌

یكی‌ از مشكلات‌ فراروی‌ نظام‌های‌ دینی‌ یا جوامعی‌ كه‌ حكومتی‌ دینی‌ بر آنان‌ حكم‌ می‌راند به‌ چالش‌ كشیده‌ شدن‌ باورهای‌ دینی‌ و ایجاد شكاف‌ در آنهاست‌. در جامعه‌ كنونی‌ ایران‌ با در نظر گرفتن‌ مولفه‌های‌ تاثیرگذاری‌ چون‌ وقوع‌ یك‌ انقلاب‌ دینی‌ مردمی‌، وقوع‌ جنگی‌ ۸ ساله‌ با لحاظ‌ كردن‌ همه‌ تبعات‌ پیدا و پنهان‌ آن‌، انقلاب‌های‌ علمی‌ و صنعتی‌ نظیر انقلاب‌ دیجیتال‌ و ورود به‌ عصر فضا نشانه‌های‌ بسیاری‌ به‌ چشم‌ می‌خورد كه‌ فقط‌ و فقط‌ بر یك‌ چیز دلالت‌ دارند: وقوع‌ شكاف‌های‌ دینی‌ چه‌ در سطح‌ عمومی‌ جامعه‌ و چه‌ در سطح‌ نخبگان‌.

دكتر مصطفی‌ ساجدی‌ محقق‌ و مولف‌ حوزه‌ و دانشگاه‌ خود به‌ وجود نوعی‌ شكاف‌ اعتراف‌ می‌كند ولی‌ منظور از شكاف‌ دینی‌ را ضرورتاص این‌ نمی‌داند كه‌ یكی‌ طرفدار دین‌ است‌ و دیگری‌ در مقابل‌ گروه‌ اول‌ دین‌ ستیز. بلكه‌ منظور تفاوت‌ نگاه‌ها و نگرش‌هاست‌. او به‌ وجود شكاف‌ بین‌ نسل‌ قدیم‌ و نسل‌ جدید در سه‌ بعد بینشی‌، گرایشی‌ و كنشی‌ اشاره‌ می‌كند و می‌گوید:

بعد بینشی‌ افكار و دیدگاه‌ها، بعد گرایشی‌ تفاوت‌ در امیال‌ و گرایش‌ها و بعد سوم‌ هم‌ در رفتارها نمود پیدا می‌كنند. این‌ شكاف‌های‌ سه‌ گانه‌ خود به‌ خود در رویكرد به‌ دین‌ هم‌ مشاهده‌ می‌شود. او تحولات‌ جامعه‌ داخلی‌ و همچنین‌ تحولات‌ جهانی‌ را در تفاوت‌ بین‌ نسل‌ قدیم‌ و جدید بی‌تاثیر نمی‌داند و می‌گوید: نسلی‌ كه‌ در اوایل‌ انقلاب‌ كودك‌ بودند، امروز نسل‌ جدید ما هستند. عوامل‌ سبب‌ ساز تفاوت‌ بین‌ نسل‌ جدید با نسل‌ پیش‌ از خود در جامعه‌ خود ما دیده‌ می‌شود. انقلابی‌ رخ‌ داد. اسلام‌ به‌ میدان‌ آمد، تحولات‌ فرهنگی‌، اجتماعی‌، سیاسی‌ و اقتصادی‌ بسیاری‌ بعد از انقلاب‌ مشاهده‌ می‌شود كه‌ موجب‌ شكاف‌ بین‌ نسل‌ها می‌شوند.

وی‌ می‌افزاید: فردی‌ كه‌ امروز وارد این‌ میدان‌ شده‌ و از دین‌ سخن‌ می‌شنود آن‌ را در خواب‌ نمی‌بیند بلكه‌ دین‌ را در اجتماع‌ می‌بیند پس‌ انتظاراتش‌ از دین‌ متفاوت‌تر است‌ از كسی‌ كه‌ در زمان‌ رژیم‌ طاغوت‌ زندگی‌ می‌كرد. پس‌ نوع‌ نگاه‌ و انتظارات‌ از دین‌ برای‌ او معنای‌ تازه‌یی‌ دارد. در این‌ مسیر نوسانات‌ در انقلاب‌، فراز و نشیب‌ها و كاستی‌ها در سالیان‌ گذشته‌ به‌ رغم‌ نقاط‌ قوت‌ آن‌، همه‌ در نوع‌ نگرش‌ نسل‌ جدید به‌ دین‌ تاثیر دارد و برای‌ تبیین‌ دین‌ برای‌ آنها باید به‌ تحولات‌ ۲۰ سال‌ گذشته‌ در عرصه‌ اجتماع‌ توجه‌ كرد. به‌ عبارت‌ دیگر نمی‌توان‌ شیوه‌ دینداری‌ قبل‌ از انقلاب‌ را به‌ جوان‌ امروزی‌ ارایه‌ كرد.

حجت‌الاسلام‌ والمسلمین‌ دكتر ساجدی‌ سپس‌ تحولات‌ جهانی‌ بویژه‌ در عرصه‌ رسانه‌ها را یادآور شد و گفت‌: علی‌رغم‌ تحولات‌ داخلی‌ زیاد، تحولات‌ جهانی‌ زیادی‌ هم‌ رخ‌ داده‌ است‌. از نظر نوع‌ تحول‌ رسانه‌های‌ جهان‌ و افزایش‌ كمی‌ و كیفی‌ سطح‌ دانش‌ نسل‌ نو، مواجهه‌ با فرهنگ‌های‌ خارجی‌، كم‌رنگ‌ شدن‌ مرزهای‌ اطلاعاتی‌ و ورود به‌ دهكده‌ جهانی‌ و دنیای‌ اینترنت‌ و ماهواره‌ و ارتباط‌ آسان‌ و فراگیر با سایر فرهنگ‌ها و دسترسی‌ آسان‌ به‌ این‌ دانش‌ها، همه‌ و همه‌ تحولات‌ جهانی‌ است‌ كه‌ ایران‌ و نسل‌ امروز ما را تحت‌الشعاع‌ خود قرار داده‌ است‌. به‌ این‌ تحولات‌ باید تحولات‌ داخل‌ كشور را هم‌ افزود. كسی‌ هم‌ كه‌ بخواهد در این‌ میان‌ به‌ این‌ نسل‌ دین‌ عرضه‌ كند باید به‌ تمامی‌ این‌ عوامل‌ توجه‌ كند.

اما حجت‌الاسلام‌ والمسلمین‌ سید محمد علی‌ ایازی‌ استاد حوزه‌ و دانشگاه‌ در تعریف‌ شكاف‌ دین‌ می‌گوید: اگر ما چنین‌ تصور كنیم‌ كه‌ جامعه‌ در حال‌ گذار از سنت‌ به‌ تجدد است‌، خواه‌ ناخواه‌ باید یك‌ نوع‌ فاصله‌ فرهنگی‌ و ارزشی‌ بین‌ نسل‌ گذشته‌ با نسل‌ جدید تصور كنیم‌. اگر احساس‌ كنیم‌ میان‌ خواسته‌ها، برداشت‌ها و عقاید نسل‌ قدیم‌ با نسل‌ جدید تفاوتی‌ وجود دارد باید بپذیریم‌ چنین‌ فاصله‌ فكری‌ و فرهنگی‌ هم‌ بین‌ این‌ دو نسل‌ وجود دارد. وقتی‌ فاصله‌ باشد، خواه‌ ناخواه‌ باید وجود شكاف‌ را در میان‌ نسل‌ قدیم‌ و جدید پذیرفت‌.

در نهایت‌ خواه‌ ناخواه‌ در حوزه‌ مسائل‌ دینی‌ و اعتقادی‌ هم‌ می‌توان‌ این‌ شكاف‌ را پذیرفت‌.


شما در حال مطالعه صفحه 1 از یک مقاله 3 صفحه ای هستید. لطفا صفحات دیگر این مقاله را نیز مطالعه فرمایید.