کتابخانه لزوما مکانی مختص کتاب و کتابخوانی نیست

ساختمان موزه و کتابخانه شماره دو مجلس شورای اسلامی, هم اکنون در محل کتابخانه, موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی واقع در میدان بهارستان قرار دارد

ساختمان موزه و کتابخانه شماره دو مجلس شورای اسلامی، هم اکنون در محل کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی واقع در میدان بهارستان قرار دارد. این ساختمان قبلاً در یک محوطه وسیع مشجر و سرسبز در جوار ساختمان کاخ مرمر وساختمان پارلمان ،در خیابان امام خمینی قرار داشت.

این ساختمان که قبل از پیروزی انقلاب اسلامی به کاخ مادر شاه معروف بوده است، منزل مسکونی رضاخان و خانواده وی بوده وپس از آن تا اواسط دوره سلطنت پسرش، محل سکونت مادر وی بوده است و سپس برای تاسیس موزه نگارستان در نظر گرفته شده است. به همین منظور صنعتگرانی از کشور چکسلواکی که اغلب در کار شیشه استادی و مهارت داشتند به ایران آمدند و کار تغییر و تبدیل ساختمان کاخ را به نگارستان آغاز نمودند. این صنعتگران هنرمند از تمامی فضاها و زوایای این ساختمان سه طبقه استفاده کرده و موزه ای زیبا در طول مدت ۴ سال ایجاد نمودند.

بخشی از نگارستان مذکور تابلوهای نگارگری ایرانی مربوط به دوره قاجار و قبل از آن، شامل نقاشی ایرانی از مجالس رزم و بزم، نقاشی قهوه‌خانه، تک چهره‌ها، گل و مرغ و تذهیب را در بر می‌گرفته و در بخش دیگر نگارستان صنایع دستی و آثار هنری هنرمندان و صنعتگران ایرانی شامل زیورآلات و جواهرات، آثار قلم‌زنی، مینا، خاتم، منبت، معرق، مشبک، زری، ترمه، فرش، درب‌های چوبی نقاشی شده و ارسی‌ها و پنجره‌های مشبک، شیشه‌های رنگی و … قرارگرفته بود. پس از انقلاب اسلامی و پس از استقرار مجلس شورای اسلامی در ساختمان مجلس سنا، آثار و اشیای مذکور به چندین موزه تهران منتقل شد و ساختمان آن به عنوان کتابخانه شماره دو مجلس تغییر کاربری یافت و از آن تاریخ به بعد تا پایان تابستان ۱۳۷۷ تمامی فضای داخلی ساختمان برای ارایه خدمات علمی به نمایندگان مجلس و محققین مورد استفاده قرار می‌گرفت. این کتابخانه دارای ۵۰ هزار جلد کتاب در موضوعات تخصصی شامل اسلام‌شناسی، شرق‌شناسی، ایران‌شناسی و نیز بخش نشریات و روزنامه‌ها بود و به طور کامل سازماندهی شده بود و در طبقه دوم همین ساختمان به فعالیت ادامه می‌داد. سرانجام در مهر ماه ۷۷ تصمیم به انتقال موزه از میدان بهارستان به این ساختمان گرفته شد.

قبل از آن به علت کمبود فضا، تابلوها و اشیا در یک سالن محدود به صورت نامناسب و فشرده قرار گرفته بود و امکان بازدید از آثار و اشیای موزه برای عموم فراهم نبود و تنها میهمانان خارجی و خاص مجلس می‌توانستند از آنها دیدن کنند و در بقیه اوقات موزه تعطیل بود. پس از آماده‌سازی فضاهای ساختمان، کلیه آثار و اشیای موزه به آن منتقل و به تدریج درتالارهای مختلف جای گرفت. به این صورت دوباره ساختمان موزه راه‌اندازی شد.

محوطه نسبتا وسیع گل‌کاری و چمن‌کاری شده با درختان قدیمی و مرتفع کاج و درختان میوه فضای دلپذیری را در بدو ورود پیش چشم بازدیدکنندگان به نمایش می گذارد.

در قسمت راست محوطه موزه، مجموعه فرهنگی و موزه قرآن در سه طبقه در زیرزمین احداث شده و فضا سازی‌ها و نماهای متعدد با گل‌کاری‌ها و فضای سبز و آمفی تئاتر روباز مجموعه، چشم انداز خوشایندی را گسترده بود.

برای ورود به فضای داخلی موزه باید از تعدادی پلکان سنگی عبور می کردید. در بدو ورود یک اثر هنری بزرگ و ثابت که کف موزه را به سقف آن متصل می‌کرد، جلب توجه می‌نمود. این اثر که بطور کامل از شیشه ساخته شده و داخل قاب آهنی قرار گرفته بود از روی هم قرار گرفتن هزاران لایه دقیق و ظریف شیشه سفید وسبز تشکیل شده بود.

ارتفاع این اثر در حدود ۵/۴ و عرض کلی آن حدود ۲۰/۳ متر و کار دست هنرمندی از چکسلواکی بود. این سالن دارای دیوارهایی از شیشه طلایی رنگ بود که با قاب‌های ظریف طلایی رنگ به هم وصل شده بودند. غرفه‌های مخصوص نصب تابلو در فواصل منظم در داخل این دیوارها تعبیه شده بود که با پارچه مخصوص به رنگ قهوه‌ای روشن یا نقوش هندسی حاصل از تکرار لفظ مقدس محمد (ص) پوشانده شده بود. در این گالری تعداد ۱۲ تابلو رنگ و روغن از محمود اولیا (از شاگردان کمال‌الملک) قرار داده شده بود. تابلوها با توجه به اندازه آنها در داخل غرفه‌ها تنظیم و نصب شده بود. آثار مذکور در فاصله سالهای ۱۳۰۰ تا ۱۳۴۰ (سال فوت نقاش) ترسیم شده‌اند. از محمود اولیا تعداد دیگری تابلو رنگ و روغن و نیز تعدادی طراحی با مداد و مداد رنگی در خزانه موزه موجود می‌باشد.

▪ گالری ۲ و ۳: این دو گالری که از نظر تزیینات و شکل بنا قدری متفاوت بودند توسط موکت آبی رنگی فرش شده بودند و پرده‌هایی منقوش با رنگ سبز زیتونی در جلو پنجره‌ها آویزان شده بود. ابتدا سه تابلو آبرنگ از آثار وارطانیان نقاش معروف ارمنی را می‌دیدیم. این تابلوها مناظری از دهکده‌های اطراف تهران را با روشنایی، لطافت و شادابی هر چه تمامتر نشان می‌داد.

در قسمت روبروی تابلوهای آبرنگ، سه تابلوی مینیاتور اثر محمود فرشچیان قرار داده شده بود که مربوط به سال‌های ۱۳۴۳ تا ۱۳۴۸ شمسی است. در قسمت دیگری از گالری شماره دو که به صورت دیواری قوس‌دار به سالن اصلی گالری متصل شده بود، تعداد ده تابلوی رنگ و روغن از آثار اسماعیل آشتیانی در دو طرف قرار گرفته بودند.

اسماعیل آشتیانی از شاگردان کمال‌الملک بود و پس از استعفای او به ریاست مدرسه صنایع مستظرفه انتخاب گردید و سال‌ها این مدرسه را اداره می‌نمود. او که در جوانی در کسوت روحانیت بود از نظر استعداد و قدرت ساخت و ساز در نقاشی سر آمد شاگردان کمال‌الملک شد و کمال‌الملک بر او عنایت خاصی داشت.

▪ در گالری شماره ۳: پرده چند وجهی سینمای موزه قرارگرفته بود. در این سالن تعدادی تابلوی بزرگ دورنما اثر هنرمندان خارجی و داخلی قرار گرفته بود.

یکی از تابلوها دورنمایی از جنگل و رودخانه اثر آیوازوفسکی بود. دو تابلوی دیگر از هنرمندان خارجی که یکی شهر ونیز و دیگری ساحل دریا را به تصویر کشیده‌اند، از نظر هنری ارزشمند می باشند.

▪ گالری شماره ۴: در قسمتی از سالن این گالری، تابلوهای بزرگی از چهره‌های سران مشروطیت مربوط به علی محمودی و جعفر چهره‌نگار بود. اینها نیز از شاگردان کمال‌الملک بوده‌اند. این تابلوها نیز با تکنیک رنگ و روغن و شیوه واقع گرایی کار شده اند. چهره‌ها شامل آیت‌الله طباطبایی، بهبهانی، ستارخان، باقرخان، سید جمال‌الدین واعظ، صور اسرافیل، قزوینی و ملک‌المتکلمین می‌باشد. در قسمت دیگر چهره میرزا آقا خان کرمانی و شیخ احمد روحی و رجال سیاسی و روسای دوره‌های اول تا ششم مجلس شورای ملی و امام جمعه نصب گردیده بود.

▪ گالری ۵: این گالری شکل زیبایی شامل یک سرسرا و اتاقی دایره شکل داشت و در پای دیوار مدور، نهری از لایه‌های شیشه و سنگ‌های متنوع رودخانه‌ای و گل‌های تزیینی شیشه‌ای تعبیه شده بود که قبلاً آب نیز در آن جاری بوده است. در این گالری تعداد ۱۶تابلو از کمال‌الملک قرار داده شده بود. تابلوهای مذکور از نظر اهمیت در میان تمامی آثار او در خور توجه است. از کمال‌الملک تعداد دیگری تابلوی نقاشی از جمله سه تابلو از اولین نقاشی‌های او که با عنوان خانزاد نقاش باشی همایونی در التزام اردوی ناصرالدین شاه رقم زده است در موزه نگهداری می شد.

▪ گالری ۶: در این گالری بزرگترین تابلوهای موزه قرار گرفته بود. از جمله تابلوی قهوه خانه فتح هندوستان، که بدون رقم می‌باشد و منسوب به یکی از شاگردان محمد صادق، از نقاشان دوره قاجار است، صحنه جنگ نادر شاه را با شاه هند و لشکر فیل‌هایش به تصویر کشیده است.

تابلوی دیگر، نقاشی بزرگ قهوه‌خانه‌ای با عنوان بهشت که آن هم بدون رقم می‌باشد و منسوب به محمد صادق است. در این گالری تابلوی مینیاتوری از فرشچیان و تابلوی بزرگ کمال‌الملک که کپی اثر به خاک‌سپاری مسیح از تیسین در موزه لوور می باشد و دو تابلوی دورنما اثر سجادی و نیز تابلو ـ فرش دورنما کار تبریز عرضه شده بود.

در طبقه زیرین ساختمان، گالری‌های ۷، ۸ و ۹ هدایایی را که به روسای مجلس شورای اسلامی تقدیم شده، در خود جای داده بودند.

▪ گالری ۷: این گالری غرفه‌ای را با نام امام خمینی در بر گرفته بود. در این غرفه کتاب‌هایی از امام راحل و نیز کتاب‌هایی درباره ایشان به همراه تصاویر متنوعی از امام (ره) جمع‌آوری و عرضه شده بود. تابلوی بزرگ مسی به شیوه قلمزنی از دستخط ایشان از دیگر موارد عرضه شده در این گالری بود. در این گالری چهار ویترین شامل ظروف تشریفاتی نقره و چینی مربوط به مجلسین سنا و شورای ملی، و گلدان‌های بزرگ چوبی و چینی، مجسمه اهدایی مقامات روسیه به رییس مجلس شورای اسلامی و فرش دستباف با طرح نقشه ایران قرار داده شده بود.

▪ گالری ۸: ویترین‌های حاوی هدایای مقامات کشورهای آفریقایی، فرانسه، آلمان و ...، هدایای شخصیت‌ها و شرکت‌های داخلی، ویترین لوازم شخصی سید جمال‌الدین اسدآبادی، مجسمه مرمرین اولین رییس مجلس سنا (سید حسن تقی‌زاده) و لباس رسمی عبدالله ریاضی رییس مجلس شورا با نشان‌هایش، تعدادی مدل عروسکی با لباس‌های عشایر مختلف ایران و همچنین دست ساخته‌های ارزشمندی از جنس چوب، اهدایی کشورهای پاکستان، هندوستان، موزامبیک و غیره.

▪ گالری ۹: شامل تابلوهای نقاشی، لباس سنتی، ظروف، مجسمه‌ها، ماکت‌ها، تسلیحات سنتی، مدال‌ها، نشانه‌ها و… اهدایی مقامات کشورها به روسای مجلس شورای اسلامی.

موزه دارای خزانه ویژه‌ی نگهداری تابلوها و اشیا با استفاده از امکانات قفسه‌های متحرک ریلی و قفسه‌های ثابت و دستگاه کنترل دما و رطوبت هوا بود. تعداد قابل توجهی از تابلوها و دیگر اشیای موزه‌ای در خزانه موزه نگهداری می شد.

کارگاه مرمت موزه وظیفه مراقبت و نگهداری فنی و علمی آثار موجود در موزه را بر عهده داشت.

http://www.payameketabdari.blogfa.com

محمد کشوری

کتابخانه ،موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی