پیرامون عرفان امام خمینی ره

امام ره , در مناسبت ها و سخنرانی ها و تألیفاتشان, آن نوع عرفانی را كه گوشه گیری و انزوا و بی توجهی به اجرای احكام الهی را توصیه می كند, برگرفته از اسلام آمریكایی دانسته و آن را مرتبط با اسلام ناب محمدی ص محسوب نمی كردند

یكی از مفاهیمی كه دستخوش تحریف شده مفهوم عرفان است، بویژه زمانی كه برخی، عرفان را به مفهوم گوشه گیری از جامعه و نشستن در كنج عزلت و بی توجهی به مسئولیت ها و سرنوشت ملت می دانستند، در حالی كه طاغوتیان و ظالمان، زمام امور را در دست داشتند.

حضرت امام خمینی(ره)، پیشوای عارفان، به منظور اصلاح مفهوم عرفان و ارائه معنای درست آن، در مناسبتهای بسیاری سخن گفته اند.ایشان در یكی از آنها فرمودند:

« عده زیادی گمان می كنند عرفان، یعنی این كه انسان در جایی بنشیند و ذكری بگوید و سماعی انجام دهد.آیا مفهوم عرفان این است؟! امیرالمؤمنین (ع) از عارف ترین بندگان خدا بود؛ اما با این وجود گوشه گیری نكرد و هیچ گاه حلقه ذكر نداشت.می دانیم كه پیامبر اكرم (ص) سال های طولانی در حالت سیر و سلوك قرار داشتند و زمانی هم كه فرصت ایجاد شد، برای اجرای عدالت، حكومت سیاسی برپا كردند.»

امام(ره)، در مناسبت ها و سخنرانی ها و تألیفاتشان، آن نوع عرفانی را كه گوشه گیری و انزوا و بی توجهی به اجرای احكام الهی را توصیه می كند، برگرفته از اسلام آمریكایی دانسته و آن را مرتبط با اسلام ناب محمدی(ص) محسوب نمی كردند.

امام خمینی (ره) همواره بر پیوند عمیق و محكم میان عرفان و جهاد و شهادت تأكید می ورزیدند و جهاد و شهادت را از نتایج عرفان واقعی می دانستند.مگر نه این كه « جهاد»، دری از درهای بهشت است و خداوند آن را به روی بندگان خاص خود می گشاید؟ همین اولیای خدا هستند كه این در را می كوبند و از در جهاد به درجه رفیع شهادت می رسند و از نعمت بزرگ لقای پروردگار و جوار او بهره مند می شوند.

تصور ما باید بر این اساس باشد كه نیروی عرفان، بتواند انسان را به مجاهدی بزرگ تبدیل كند، او را به سوی مسئولیت پذیری و فداكاری های بزرگ سوق دهد و قدرت رویارویی با دشمن را در وی ایجاد كند، هر چند دست خالی و بی سلاح باشد.عرفان واقعی، باید بتواند قدرت بیان سخن حق را در انسان به وجود آورد و در عرصه مبارزه، به او نیرویی دهد كه جز از خداوند از كسی نهراسد.عرفان، باید تجلّی آگاهی، عزم و اراده انسان و وارستگی او باشد از هر چه غیر خداست.عرفان ِ حضرت ابراهیم(ع)، به او شجاعتی عطا كرد كه بتها را بشكند و با نمرود به مبارزه برخیزد و در برابر آتش او، هراسی به خود راه ندهد.عرفان ِ حضرت موسی(ع) موجب شد با قدرت، در برابر فرعون بایستد و سخن حق را بگوید، در حالی كه جز عصای خود و برادرش، كسی را به همراه نداشت.عرفانِ حضرت عیسی(ع)، توان رویارویی با ظالم و عوام فریبی كاهنان معابد و راهزنان طریق وصول الی ا...را به وجود آورد؛ و عرفان حضرت محمد ـ صلی ا...علیه و آله ـ اراده آن حضرت را تقویت كرد تا در برابر جاهلیت خوفناك و تبهكاران و طاغوتیان به پا خیزد و در مقابل اذیت و آزار آنان، صبر و تحمل پیشه كند.

از میان نمونه های دوران معاصر نیز امام خمینی(ره) یكی از كسانی بودند كه عده كثیری از شهدا و مبارزان راه خدا را مثال روشنی از عرفان واقعی برشمردند.

امام(ره) بر تأثیر متقابل میان عرفان و جهاد تأكید دارند تا جایی كه عارف و سالك ِ مجاهد می تواند در زمان كوتاه، به بركت جهاد و صبر و شهادت و خون، راهی طولانی را طی كند.امام(ره) می فرمایند:

اینها یك شبه ره صد ساله رفتند و یكسره به همه آنچه عرفا و شاعران عارف در طول سالیان متمادی در پی آن هستند، دست یافتند و عشق به لقاءا...را از شعار به عمل تبدیل كردند.آنها با اعمال خود در جبهه های دفاع از اسلام، شهادت طلبی خود را به اثبات رساندند.

در همین رابطه رهبر انقلاب، حضرت آیت الله خامنه ای ـ دام ظله ـ در یكی از سخنرانی های خود می فرمایند: برخی از جوانان سیزده تا بیست ساله توانستند به مقام و درجاتی نزد خداوند برسند كه بسیاری از اهل سیر و سلوك در طول دهها سال به آن مرحله نرسیدند.

ما باید همواره بر این برداشت صحیح از مفهوم عرفان تأكید نماییم.جوانان، تشنه معنویات هستند و باید آنان را به راه درست ـ كه به هدف منتهی می شود ـ راهنمایی كنیم؛ زیرا شاهد بوده ایم كه برداشت و درك نادرست از عرفان، بسیاری از جوانان فعال و فداكار را به انزوا و گوشه گیری كشانده و با تضعیف نیروی آنان، موجب قرار گرفتن آنها در كنج فراموشی شده است.در نتیجه، آنها از تلاش در راه خدمت به امت اسلام و بشریت به دور مانده اند و این درواقع، سدی بر سر راه نزدیكی به خدا و مانعی در مسیر رسیدن به پروردگار است.

نكته دیگر آنكه حضرت امام(ره) بر اهمیت تهذیب نفس، تأكید فراوان داشتند و آن را تنها راه رهایی از علت اصلی مفاسد و انحرافات؛ یعنی «حب ّ نفس » و «خودپرستی » دانسته اند.

عرفان، به تنهایی نمی تواند موجب نجات انسان شود، بلكه حتی این حالت ـ با وجودی كه از حالات والا و شریف محسوب می شود ـ اگر با تزكیه و تهذیب نفس همراه نشود، ممكن است انسان را به جهنم بسپارد . حضرت امام(ره) در یكی از سخنان خود خطاب به مسئولان جمهوری اسلامی فرمودند:

« مهم ترین مرض، حب نفس است.خودخواهی منشأ هر فساد است و داروی برطرف كننده این مرض، نابود ساختن این خصیصه شیطانی است.»

ایشان در ادامه می فرمایند: « باید این خصلت را از بین برد.انسان باید نفس خود را ریاضت دهد و از خودپرستی پرهیز كند.مبادا یكی از شما بگوید «من عالم هستم»، «من مقدس هستم»، «من زاهد هستم» یا « من عارف هستم».هر كدام از این علوم، حتی اگر علم اعلا یا عرفان هم باشد، اگر با این خصیصه شیطانی همراه شود، حجاب است.علم، حجاب اكبر است.اگر انسان بخواهد نفس خود را تهذیب كند، تهذیب نفس با علم ممكن نیست.»

سید حسن نصرالله