به مناسبت روز تبلیغ و اطلاع رسانی دینی

«یا ایها الرسول بلّغ ...»؛ «الذین یبلّغون رسالات الله...»؛ تبلیغ؛ واژه‌ای که «رساندن پیام» معنایش می‌کنند؛ حال اینکه در «تبلیغ اسلامی» چه پیامی را باید رساند؟ محتوای این تبلیغ چه باید …

«یا ایها الرسول بلّغ ...»؛ «الذین یبلّغون رسالات الله...»؛ تبلیغ؛ واژه‌ای که «رساندن پیام» معنایش می‌کنند؛ حال اینکه در «تبلیغ اسلامی» چه پیامی را باید رساند؟ محتوای این تبلیغ چه باید باشد؟ خطیبان و مسؤولان کشور ما اینهمه از اسلام سخن می‌گویند؛ شرط تأثیر آن چیست؟

دست کم یکی آن است که بتوانند حجاب‌هایی که مانع ارتباط آنها با مخاطب می‌گردد، را دریده و با برقراری ارتباط، پیامشان را به درون او نفوذ داده و رفتار وی را آنگونه که می‌خواهند، تغییر دهند.

تبلیغ مناسب بسان آتش طور است که مخاطب فریاد «آتیکم منها بخبر» و «آتیکم بشهاب قبس» سر داده و به مانند طفلی که کارتون مورد علاقه‌اش را برای همسالانش تعریف می‌کند، از مخاطب، مبلغ می‌سازد.

اما محتوای تبلیغ در تبلیغات اسلامی؛ به نظر می‌رسد می‌بایست در این تبلیغ دست کم میزانی از جهان‌بینی و نظام ارزشی اسلام را در اختیار مخاطب قرار داد.

از کجا آمده‌ام آمدنم بهر چه بود / به کجا می‌روم آخر ننمایی وطنم

مانده‌ام سخت عجب کز چه سبب ساخت مرا / یا چه بودست مراد وی از این ساختنم

تا به تحقیق مرا منزل و ره ننمایی / یکدم آرام نگیرم نفسی دم نزنم (۱)

محتوای تبلیغ، شناساندن مقصد، نقشه راه و نشانی محل سکونت است. نیاز انسان به جهان‌بینی و نظام ارزشی، ذاتی بوده و مسلمان و زندیق نمی‌شناسد. «عراقی» عارف نیز می‌گوید: «همه عالم به تو می‌بینم و این نیست عجب / به که بینم که تویی چشم مرا بینایی». او بسان صنمش به جهان می‌نگرد.

تبلیغ جهان‌بینی و نظام ارزشی، وجهه همت همه مکاتب بشری بوده و برای آن، سینما و مجموعه‌های تلویزیونی چندفصلی نیز به خدمت درمی‌آیند.

واقعیت آن است که کار تبلیغ اگرچه دشوار و جانفرساست، اما مبلغان ما معمولاً بیش از آنکه به تبیین جهانبینی و نظام ارزشی بپردازند، به مباحث اخلاقی می‌پردازند؛ ضمن آنکه در برخی جلسات مذهبی توجه بیشتری به شور و احساس می‌شود تا منطق و استدلال.

تبلیغ خوب سفره رنگینی است که همه چیز بر سر آن پیدا می‌شود: سالاد پرسشگری، آش استدلال و نمک احساس. آش و نمک را نباید به جای هم اشتباه گرفت.

جهانبینی اسلامی، شناختی اساسی از انسان، هستی و ابزارهای شناخت معرفت صحیح بوده و نظام ارزشی اسلام نیز شناخت فلسفه اخلاق، حقوق و نظام سیاسی اسلام است.

حضرت امام(ره) در پیامی از پیام‌های خود به دانشجویان و طلاب، این مهم را اینگونه مورد تأکید قرار می‌دهند: «باید جوانان روحانی و دانشگاهی قسمتی از وقت را صرف کنند در شناخت اصول اساسی اسلام که در رأس آن توحید و عدل و شناخت انبیای بزرگ - پایه‌گذاران عدالت و آزادی- است، از ابراهیم خلیل تا رسول خدا -صلی الله علیه و آله و علیهم اجمعین- و در شناخت طرز تفکر آنها از نقطه اقصای معنویت و توحید تا تنظیم جامعه و نوع حکومت و شرایط امام و اولی‌الامر و طبقات دیگر، از امرا و ولات و قضات و فرهنگیان که علما هستند؛ و متصدیان مالیات اسلامی و شرایط آنها تا برسد به شُرطه و کارمندان شهربانی؛ و ببینند اسلام چه کسانی را برای حکومت و کارمندان آن به رسمیت شناخته و چه کسانی از شغل حکومت و شاخه‌های آن مطرود است». (۲)

این جهانبینی و نظام ارزشی، طریق عرفان و سیروسلوک را در اختیار تشنگان معرفت قرار داده و به همین خاطر می‌بایست «خودشناسی» در آن جایگاه برجسته‌ای داشته باشد؛ چرا که به فرموده امام علی(ع) «من عرف نفسه، فقد عرف ربه»(۳) و «معرفئ النفس انفع المعارف». (۴)

پی‌نوشت‌ها

۱) مولوی

۲) صحیفه امام، ج۳، ص۳۲۲.

۳) بحارالانوار، ج۲، ص ۳۲.

۴) شرح غررالحکم و دررالحکم (خوانساری)، ج‏۶، ص‏۱۴۸