مباهله سندی جاودان بر حقانیت اسلام و قرآن است

پس از فتح مکه در سال هشتم هجری و درخشش قدرت اسلام در جزیرةالعرب, پیروان دیگر ادیان و مذاهب و رهبران و رجال سیاسی و مذهبی توجه خاصی به اسلام و مسلمانان و به کانون این قدرت عظیم یعنی مدینة الرسول پیدا کردند

پس از فتح مکه در سال هشتم هجری و درخشش قدرت اسلام در جزیرةالعرب، پیروان دیگر ادیان و مذاهب و رهبران و رجال سیاسی و مذهبی توجه خاصی به اسلام و مسلمانان و به کانون این قدرت عظیم یعنی مدینة الرسول پیدا کردند. این امر زمینه مناسبی را برای نشر و گسترش شعاع اسلام تا اقصی نقاط حجاز و حتی خارج از آن فراهم آورد و پیامبر اسلام توانست از این فرصت به خوبی استفاده کند و با ارسال نامه‏ها و نمایندگان ویژه به رؤسای بلاد و زمامداران کشورها آنها را به پذیرش اسلام و یا به رسمیت شناختن دولت اسلامی و التزام به مقررات آن فرا خواند.

طبیعی است که بسیاری از مخاطبان این نامه‏ها علاقه‏مند بودند که به مدینه و به مقر دولت اسلامی بیایند و با شخص رسول‏ خدا آشنا شوند و از نزدیک وضعیت مسلمانان را ببینند. این بود که در سال نهم هجری به تدریج هیئت‏های نمایندگی طوایف و قبایل عرب به حضور رسول ‏خدا می‏رسیدند و این سال را مورخین "عام الوفود" نام نهاده‏اند. نامه رسول ‏خدا به مسیحیان نجران از جمله نامه‏های ارسالی آن حضرت بود که گروهی از بزرگان و اشراف نجران را به مدینه کشاند. این هیئت بلند پایه چون در مذاکرات شفاهی با آن حضرت به تفاهم نرسیدند و از سر لجاج پاسخ آن حضرت به سؤالات اعتقادی خود را قانع‏کننده ندانستند پیشنهاد دیگری از سوی رسول‏خدا دریافتند مبنی بر این که اکنون که هر طرف خود را محق و دیگری را باطل می‏شمارد بیایید عزیزان خود را جمع کنیم و دست به دعا برداریم و خدای خویش را بخوانیم و هر یک بر دیگری نفرین کند تا ببینیم خداوند ندای کدام طرف را پاسخ می‏دهد و آشکار شود چه کسی در ادعای خود دروغگویی بیش نیست.

این عمل که در لغت عرب مباهله نامیده می‏شود، راهی جدید بود که به نص آیه ۶۱ سوره آل‏عمران "فمن حاجک فیه من بعد ما جاءک من العلم فقل تعالوا ندع ابنائنا و ابنائکم و نسائنا و نسائکم و انفسنا و انفسکم ثم نبتهل فنجعل لعنةالله علی الکاذبین" پیامبر اسلام از سوی خداوند بدان مأمور شد و برای پایان بخشیدن به مجادلات هیئت نصاری با آن حضرت و اقناع عوام و خواص از مسلمانان و مسیحیان از هر منطق و استدلالی بهتر و رساتر بود. ولی به گواهی همه منابع تاریخی مسیحیان نجران پس از قبول این پیشنهاد چون به میعادگاه وارد شدند و نشانه‏های حقانیت رسول‏ خدا را در دعوت خویش مشاهده کردند از اقدام بدین کار منصرف شدند و به پرداخت جزیه و امضای صلحنامه‏ای که رسول‏خدا شروط آن را مشخص می‏ساخت، تن در دادند.

این واقعه با همه خصوصیات و لوازم و آثارش نظر محققان شیعه و سنی و حتی پاره‏ای از مستشرقین را به‏ خود جلب کرده است و ما در این واقعه تاریخی سه جهت را قابل توجه و ملاحظه می‏دانیم: ظهور حقانیت اسلام در برابر مسیحیت و جالب توجه آن است که تا به امروز نیز هیچ عالم و عابد مسیحی نخواسته است که بار دیگر به میدان مباهله با مسلمانان درآید تا بدین وسیله از اعتقاد راسخ خود به صحت ادعایش و یقین به حقانیت دینش خبر دهد بلکه در پیرامون واقعه مباهله حوادثی به ثبت رسید که عکس این مطلب را ثابت کرد و به خوبی آشکار شد که مسیحیان علایم پیغمبر خاتم را که در کتب آسمانی موجود در نزد خود خوانده بودند بر پیامبر اسلام منطبق دیدند و او را در ادعای نبوت بر حق می‏دانستند و به تعبیر قرآن "الذین آتیناهم الکتاب یعرفونه کما یعرفون ابناءهم و ان فریقا منهم لیکتمون الحق و هم یعلمون" (بقره / ۱۴۶) ولی با این حال نمی‏خواستند از دین خود و موقعیت ویژه‏ای که نزد مردم خود پیدا کرده‏اند دست بکشند.

اثبات فضیلتی‏ عظیم برای علی ‏علیه السلام و زهرا علیها السلام و حسنین‏ علیهما السلام که تنها همراهان رسول‏ خدا در این ماجرا بودند و اختیار کردن پیغمبر اینان را از میان فرزندان و زنان و اصحاب خود، بهترین دلیل بر علو مرتبه و منزلت آنها نزد خدا و رسول‏ خداست.

دلالت آیه مباهله بر امامت علی‏علیه السلام چرا که کلمه "انفسنا" در آیه مذکور شاهد بر وجود مقام و منزلتی برای خصوص علی‏علیه السلام نزد رسول‏خداست که هیچکس بدان نرسیده و نخواهد رسید و هموست که در لسان وحی نفس پیغمبر شمرده شده است و از اینجاست که می‏توان گفت علی‏علیه السلام افضل صحابه بلکه افضل خلق بعد از رسول ‏خدا است و طبعا همه کمالاتی که برای رسول‏خدا ثابت است برای او نیز ثابت می‏شود مگر اصل نبوت.

جهت دیگری که برای بررسی و تحلیل این واقعه تاریخی وجود دارد و از میان مستشرقین نظر پروفسور لویی ماسینیون را به‏خود جلب کرده است، امضاء صلحنامه‏ای میان پیامبر اسلام و مسیحیان نجران است که از نظر این استاد به معنای امضاء پیمان‏نامه سیاسی عدم تعرض به مسیحیان در سراسر سرزمین های اسلامی است و رعایت آن برای جانشینان آن حضرت نیز لازم بود و شاید او درصدد القاء این مطلب باشد که پیامبر اسلام بدین طریق مسیحیان را در التزام به دین خود آزاد گذاشت و بدین وسیله حضور آنان را در میان مسلمانان تا زمانی که رفتار مسالمت جویانه داشته باشند به رسمیت شناخته است. ماسینیون در اواخر رساله خود به سراغ عقاید خرافی برخی فرقه‏های اسلامی مانند فرقه نصیریه و شیعیان خطابی و دروزی رفته و براساس باورهای آنها به نقش سلمان فارسی به عنوان یک عنصر ایرانی که نماینده تمدن کهن ایرانی است و به عنوان یک تازه مسلمانی که سابقه طولانی در مسیحیت داشته و با مسیح و محمد (ص) هر دو آشنا و اکنون پل ارتباطی میان اسلام و مسیحیت شده است، توجه پیدا کرده است ولی ما نمی‏دانیم چرا او از میان همه زوایای قابل تأمل این حادثه تنها از این دو زاویه به مطالعه واقعه مباهله پرداخته است و او در نهایت درصدد اثبات چه امری است؟

به هر صورت جای آن دارد که در اطراف واقعه مباهله تحقیق و تدقیق بیشتری صورت گیرد و نقاط اصلی این واقعه که چون واقعه غدیرخم مسلم و غیرقابل خدشه است، روشن شود چرا که مباهله سندی جاودان بر حقانیت اسلام و شاهدی غیرقابل انکار بر اصالت و استحکام بنای همیشه استوار تشیع راستین است.

ادیبی