او با ما است یا با تل آویو

مذاکره تلفنی اوباما و روحانی به همان اندازه که لبخند رضایت را بر لبان سران کشورهای جهان از کشورهای اروپایی تا سوریه و حزب الله لبنان نشانده, موجی از ترس و واهمه را روانه خرمن و خرگاه تل آویونشینان کرده است تا جایی که بنیامین نتانیاهو را مجبور ساخت تا راهی واشنگتن شود و در جلسه خصوصی با اوباما از چرایی مذاکره با ایران از او بپرسد

مذاکره تلفنی اوباما و روحانی به همان اندازه که لبخند رضایت را بر لبان سران کشورهای جهان از کشورهای اروپایی تا سوریه و حزب‌الله لبنان نشانده، موجی از ترس و واهمه را روانه خرمن و خرگاه تل‌آویونشینان کرده است تا جایی که بنیامین نتانیاهو را مجبور ساخت تا راهی واشنگتن شود و در جلسه خصوصی با اوباما از چرایی مذاکره با ایران از او بپرسد. نتانیاهو در این دیدار از اوباما خواسته که تحریم‌های وضع شده علیه ایران را به قوت خود نگه دارد و حتی در صورتی که ایران در دوره مذاکرات پیش رو با غرب به پیشبرد برنامه هسته‌یی خود ادامه داد، این تحریم‌ها را تشدید کند. اوباما هم در این دیدار برای کاستن از نگرانی‌های تل‌آویو گفته که تهران باید صداقت خود را با اعمالش به اثبات برساند و در مقابل ایران، همه گزینه‌ها، از جمله گزینه نظامی همچنان روی میز خواهد بود. اوباما در این دیدار همچنین گفته که استقبال ایران از مذاکره با امریکا دلیلی جز تحریم‌های ضد ایرانی نبوده است. اوباما در این دیدار تصریح کرد: «اول باید دیپلماسی را آزمایش کنیم و ببینیم که آیا آنها درباره اراده و تمایلی که از خود نشان می‌دهند، جدی هستند یا نه؛ ما با نگاهی شفاف وارد این مذاکرات خواهیم شد.»

در همین حال «جو بایدن»، معاون رییس‌جمهور نیز «موثر‌ترین تحریم‌ها در ‌تاریخ» خوانده و گفته، افزایش این تحریم‌ها همچنان ‌‌یک گزینه مطرح است. بایدن اظهار داشته ایران با این انتخاب روبه‌رو است که تحریم‌های اقتصادی بیشتری را تحمل کند یا برای بازگشت به جامعه جهانی و اقتصاد جهانی‌ ‌مذاکره کند. وی گفته امریکا نمی‌داند آیا ایران آنچه برای حل و فصل نگرانی‌ها درباره برنامه هسته‌یی این کشور لازم است، انجام خواهد داد یا خیر.

● پیشبرد مذاکرات در بهترین فضای ممکن

بر خلاف امریکا، اتحادیه اروپا خواستار پیشبرد مذاکرات هسته‌یی ایران در بهترین فضای ممکن شده است. به نوشته «دیلی استار» لبنان، کا‌ترین اشتون، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا‌ در پاسخ به اینکه آیا تحریم‌های جدیدی باید علیه ایران وضع شود، گفته، وی تنها خواستار آن است که مذاکرات پانزدهم و شانزدهم اکتبر در ژنو، در «بهترین فضای ممکن» برگزار شود. اشتون گفته: «من در مقامی نیستم که به کنگره امریکا بگویم چه کاری انجام دهد. من مایلم در بهترین فضای ممکن به ژنو برویم تا این مذاکرات را به طور واقعی برگزار کنیم. این بدان معناست که از همه لحاظ، ما باید تمایل و حسن نیت خود را برای گفت‌وگو نشان دهیم و از طرف مقابل نیز همین انتظار را داشته باشیم.»

● چرایی حرکت سینوسی با مواضع زیگزاگی اوباما

اظهارات باراک اوباما در مقابل دوربین رسانه‌ها در حالی بازتاب خبری پیدا کرد که تنها چند روز از مکالمه تلفنی رییس‌جمهور امریکا با حسن روحانی می‌گذرد و امید به حل تنش‌های سیاسی میان ایران و غرب بیش از هر زمانی قوت یافته است و به همین علت رسانه‌های معتبر جهانی به دنبال پاسخی برای این پرسش هستند که ایرانیان کدام اوباما را باید باور کنند؛ اوبامای سازمان ملل یا اوبامای مقابل نتانیاهو؟

در همین رابطه شبکه خبری سی‌ان‌ان در تحلیلی پیرامون چالش ایران در روابط اسراییل و امریکا می‌گوید که اوباما مجبور به حمایت از رژیم صهیونیستی است. سی‌ان‌ان در ادامه گزارش خود آورده است: اوباما در میان برخی اسراییلی‌ها متهم است به اینکه در برخورد با اسراییل، سیاست‌ها و منافع این رژیم، اشتیاق و هیجان زیادی از خود نشان نمی‌دهد. هرچند اوباما در نخستین سفر خارجی خود در دور دوم به اسراییل سفر کرد و نسبت به تامین امنیت اسراییل به این رژیم اطمینان خاطر داد، اما با گشایش فصل تازه‌یی در روابط میان ایران و امریکا، اسراییل بیش از هر زمان دیگری نسبت به این امر احساس خطر می‌کند. مارک هنری، تحلیلگر فرانسوی هم در روزنامه فیگارو طی یادداشتی تلاش کرده تا ریشه نگرانی‌های

تل آویو از مذاکره امریکا و ایران را مورد ارزیابی قرار دهد. این نویسنده فرانسوی در همین رابطه در فیگارو نوشته است: اسراییل با رفتن احمدی‌نژاد، رییس‌جمهور پیشین ایران ابزار مهم فشارش را از دست داده است؛ رییس‌جمهوری که با سخنرانی‌های جنجالی‌اش درباره هولوکاست و محو اسراییل، فرصت‌هایی را برای اسراییل ایجاد کرده بود. مارک هنری در ادامه این تحلیل می‌افزاید: امروز نتانیاهو بیش از همه نگران بهبود روابط تهران - واشنگتن و حصول توافقات بر سر پرونده هسته‌یی ایران است. ریچارد هاس، رییس شورای روابط خارجی نیز معتقد است که ایران به دنبال بازگشتی مقتدر به عرصه بین‌الملل است و در این راه مصمم است. ریچارد هاس در این مقاله نوشته است: مقامات تل‌آویو ادعا می‌کنند روحانی لبخند می‌زند، در حالی که تلاش برای ساخت بمب هسته‌یی ادامه دارد. تمامی این عوامل نشان می‌دهد که این حرکات موزون دیپلماتیک، شباهتی به یک والس بین ایران و امریکا ندارد و تا پیش از آغاز سال آینده میلادی این واقعیت روشن خواهد شد که چه آینده‌یی پیش روی دو کشور است.

● تحلیل فیس بوکی ظریف و پورنجاتی از مواضع جدید اوباما

اما پس از مواضع جدید اوباما در دیدار با نتانیاهو و اظهر من الشمس بودن قدرت لابی صهیونیست‌ها در دولت امریکا، احمد پورنجاتی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و محمد جواد ظریف وزیر امورخارجه تحلیل خود از چرایی مواضع جدید اوباما را مورد ارزیابی قرار دادند.

احمد پورنجاتی درنوشت: در عرصه دیپلماسی، مهم‌تر از اینکه طرف چه می‌گوید، این است که با «که» می‌گوید. اوباما را چندان مهم و سودمند نیست که با رویکردی محتوامحور، در دوگانه سخن و مواضعش با «روحانی» و «نتانیاهو» ارزیابی و داوری کنیم. مهم این است که این «بازی در دو نقش» رییس‌جمهور امریکا در عرصه واقعیت عملی به سود منافع ملی ما باشد. تا اینجای قضیه به گمانم، بازی برد - برد بوده است.

اما محمدجواد ظریف در صفحه خود در فیس‌بوک نوشت: چند روزی است در این صفحه و در مصاحبه‌های داخلی به محضر مردم خوب مان عرض کرده‌ام که هفته گذشته تنها آغاز یک مسیر دشوار و پر فراز و نشیب بود. نه می‌بایست در این مسیر از یک تحول مثبت ذوق زده شد و نه می‌شود با یک مشکل از پیگیری عزت مندانه منافع کشور باز ایستاد. مهم‌تر از همه اینکه نباید برای پیشبرد منافع داخلی و تبلیغات زودگذر دیدگاه‌های جناحی، تحولات و اقدامات را به شکلی معرفی کرد که منافع ملی را خدشه‌دار کند یا پیام غلط به طرف مذاکره بدهد.

ظرف در ادامه نوشته است: نتانیاهو و جناح تندروی امریکا به‌شدت نگرانند و منزوی شده‌اند. ۷۵ درصد مردم امریکا می‌خواهند موضوع هسته‌یی با مذاکره حل شود. این در حالی است که تنها چندماه پیش اکثریت قاطع امریکایی‌ها تنها راه برای حل موضوع با ایران را راه نظامی می‌دانستند. معلوم است که جنگ‌طلبان باید از روحانی بترسند. نتانیاهو از بعدازظهر جمعه با چندین سرمقاله توسط ستون نویس‌های سرشناس لابی اسراییل ضدحمله خود را شروع کرد و سراسیمه برای جلوگیری از هرگونه پیشرفت مذاکرات هسته‌یی به واشنگتن رفت. امروز هم در نیویورک در سازمان ملل متحد سخنرانی می‌کند و یک نمایش فریبکارانه دیگر را ارائه خواهد داد.

تمام هدف نتانیاهو و لابی صهیونیستی این است که مانع پیشرفت مذاکرات شوند تا بتوانند بر کنگره برای تحریم بیشتر و بستن دست رییس‌جمهور برای رسیده به راه‌حل مذاکراتی (که هدف تحریم‌هایی است که در مجلس نمایندگان تصویب شده و در سنا در حال بررسی است) فشار بیاورند.

مصاحبه یکشنبه وزیر خارجه امریکا با برنامه ۶۰ دقیقه که در آن گفت ظرف سه ماه می‌توانیم موضوع هسته‌یی را حل کنیم، پاسخی به این فشارهاست، که اتفاقا نتانیاهو و لابی صهیونیستی در امریکا که منافع اسراییل را بر منافع امریکا ترجیح می‌دهند و برای رسیدن به اهداف پلیدشان از هر فشار و تهدید و تطمیع و پرونده‌سازی و... استفاده می‌کنند را نگران‌تر کرده است.

حرف‌های اوباما در این میان کاملا غیرقابل قبول بود و هیچ نشانی از نقشی که رییس‌جمهور امریکا باید برای حل موضوع هسته‌یی در کشورش ایفا کرده و به جای دنباله روی از تندروها، رهبری کشورش را در این موضوع تاریخی به دست گیرد، نداشت. اما غیرقابل پیش بینی نبود. معلوم بود تلاش دارد نتانیاهو و برخی کشورهای عربی (که متاسفانه آنها هم برای جلوگیری از حل موضوع هسته‌یی با صهیونیست‌ها همداستان شده اند) را آرام کند. می‌دانیم که بسیاری در امریکا به دنبال بهانه برای فشار به ملت بزرگ ایرانند. می‌دانیم که جنگ‌طلبان از حل موضوعات نگرانند و حیات خود را در هراس افکنی و دروغ بافی می‌بینند. می‌دانیم که مقامات امریکایی حتی اگر حسن نیت هم داشته باشند (که هنوز نشان جدی از آن ندیده‌ایم) به‌شدت از این گروه‌های فشار تاثیر می‌پذیرند. می‌دانیم که بین اظهارات علنی شان و حرف‌هایشان در مذاکرات (حتی در برابر کل اعضای ۱+۵) اختلاف است. اتفاقا به دلیل همین پیچیدگی‌هاست که از ابتدا تذکر دادیم که راه دشواری در پیش است. مثل بعضی‌ها در گذشته بعد از یک مذاکره خوب ذوق زده نشدیم. با چشمانی باز منافع مردم بزرگ ایران را دنبال می‌کنیم. ولی اجازه نخواهیم داد که نتانیاهو آینده مذاکرات ما را تعیین کند. از این حرف‌ها زیاد خواهیم شنید. به محکم‌ترین شکل هم جواب خواهیم داد. مهم آن است که بدانیم مسیر دشواری شروع شده است. این مسیر یک نبرد دیپلماتیک است و نه یک رابطه دوستانه و صمیمی. امر برای هیچکس در دولت مشتبه نشده است. نمی‌دانم چرا برخی از دوستان در صحبت‌ها به شکلی اظهارنظر و نصیحت مشفقانه می‌فرمایند که گویی رییس‌جمهور و بنده که هریک بیش از ۳۰ سال سابقه کار سیاست خارجی داریم از درک بدیهیات سیاست ناتوانیم. این حرف‌ها ممکن است برای سخنرانی خوب باشد، اما برادران عزیز بدانند که پیام بسیار بدی برای طرف مقابل دارد و مذاکره‌کنندگان شما (یا به قولی سربازان خط مقدم شما را) ناپخته و زودباور جلوه می‌دهد.

در همین حال امیر محبیان، فعال سیاسی اصولگرا به مهر گفت: مواضع روحانی، نتانیاهو را آچمز کرده، نتانیاهو بسیار عصبانی است این را می‌توان از رفتارهایی که نشان می‌دهد، احساس کرد. از این رو وی فشارهای زیادی را به دولت امریکا وارد می‌کند؛ لابی صهیونیستی بسیار تلاش کرد که ایران در این مساله شکست بخورد، اما نتوانست، به همین خاطر است که اوباما مجبور به بیان برخی مواضع در روزهای اخیر شده است.

علی سعیدی، نماینده ولی فقیه در سپاه پاسداران نیز اظهار کرد: ماجرای چندگانه عمل کردن امریکایی‌ها در قبال حرکت دیپلماسی ایران، زمینه را برای آگاهی مردم جهان فراهم کرد و مشخص شد که آنها در مواضع خود صداقت ندارند و تصمیم‌گیری در امریکا واحد نیست. دولتمردان امریکا در تصمیم‌گیری‌ها استقلال ندارند، بلکه صهیونیست‌ها و لابی صهیونیستی قدرت زیادی دارند و امریکایی‌ها بدون جلب رضایت این لابی، نمی‌توانند تصمیم‌گیری کنند و گاهی بر اثر این فشار‌ها ضربه‌های سنگینی به امریکا وارد شده است.

محمدرضا تابش، نماینده اصلاح‌طلب مجلس نیز در واکنش به سخنان اخیر رییس‌جمهور امریکا مبنی بر اینکه گزینه حمله نظامی به ایران هنوز روی میز است، گفت: اوباما هم تحت فشار احزاب و گروه‌های مخالف خود است و ممکن است این سخنان را به خاطر همین فشار بیان کرده باشد. وی افزود: اگر سخن ذکر شده توسط اوباما یک استراتژی باشد، می‌توان نتیجه گرفت در مواضع امریکایی‌ها هیچ تغییری ایجاد نشده اما اگر تحت فشار تندروها این سخن بیان شده است، جای تامل دارد.